Μιχάλης Στούκας

Η πρόσφατη δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στο «Πρώτο Θέμα» της Κυριακής 18/5 και στο protothema.gr είναι αποκαλυπτική ,κυρίως σχετικά με το θέμα των παραβατικών φοιτητριών και φοιτητών. Βέβαια η δημοσκόπηση εστίασε στο θέμα των «ασφαλών» πανεπιστημίων και δεν ήταν δυνατόν να εμβαθύνει στα αίτια που προκαλούν αυτή την κατάσταση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ένα αξιοπρόσεκτο ποσοστό όσων αυτοπροσδιορίζονται ως «αριστεροί» συμφωνεί να πληρώνουν τις φθορές στα πανεπιστήμια αυτοί που τις προκαλούν (71,1%), ενώ πάνω από 50% είναι και το ποσοστό των «αριστερών» που συμφωνούν με τη διαγραφή από τα πανεπιστήμια των φοιτητών που καταδικάζονται στο Εφετείο για σοβαρά παραπτώματα. Είναι όμως μόνο οι φοιτητές το πρόβλημα των ελληνικών πανεπιστημίων; Σαφώς και έχουν ευθύνη για όλο αυτό το μπάχαλο που δημιουργείται, αλλά μήπως ρίχνοντας όλη την ευθύνη σε αυτούς και αυτές, τις φοιτήτριες δηλαδή, βρίσκουν την ευκαιρία κάποιοι άλλοι να βγουν λάδι;

Έχοντας αποφοιτήσει από ελληνικό πανεπιστήμιο, αλλά και λόγω των πολύωρων συζητήσεών μου με νέους και νέες-νέους που αποφοίτησαν τα τελευταία χρόνια από τα πανεπιστήμια της χώρας μας έχω διαμορφώσει μια άποψη την οποία θα παραθέσω στο σημερινό άρθρο. Φυσικά είναι αδύνατο να καλύψω όλες τις πλευρές του ζητήματος. Εννοείται ότι η κριτική, καλόπιστη και μη, είναι ευπρόσδεκτη, όπως και σε όλα τα άρθρα μου.

Θεωρώ λοιπόν, ότι βασική ευθύνη έχουν όλες και όλοι οι Υπουργοί Παιδείας και Θρησκευμάτων των τελευταίων δεκαετιών. Καμία και κανείς δεν τόλμησε να προβεί σε ριζικές αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αρκέστηκαν σε ατελέσφορες παρεμβάσεις, που δεν άλλαξαν κάτι σημαντικά. Οι θητείες τους, ειδικά τα τελευταία χρόνια, στο συγκεκριμένο Υπουργείο είναι πολύ σύντομες. Μέχρι να μάθουν τι γίνεται σ’ αυτό ανασχηματίζονται…

Ας πάμε τώρα στο διδακτικό προσωπικό. Οι επιλογές όσων διδάσκουν στα πανεπιστήμια γίνονται με αξιοκρατικά κριτήρια; Σαφώς και όλες/όλοι έχουν τους απαραίτητους τίτλους σπουδών (έτσι πρέπει τουλάχιστον…), αλλά για να φτάσει κάποιος να γίνει καθηγητής πανεπιστημίου λαμβάνονται υπόψη μόνο οι τίτλοι ή και άλλοι παράγοντες; Προσωπικές σχέσεις, υποχρεώσεις (άλλων προς τις υποψήφιες και τους υποψήφιους), γνωριμίες, άνωθεν πολιτικές παρεμβάσεις και άλλα, μήπως παίζουν κάποιον ρόλο, μικρό ή μεγαλύτερο; Μήπως προωθούνται κάποια άτομα με τα κατάλληλα κονέ, σε βάρος άλλων;

Διαβάσαμε τελευταία για περιπτώσεις πανεπιστημιακών οι οποίοι απολύθηκαν, ο πρώτος για σεξουαλική παρενόχληση φοιτητών του, ο δεύτερος για πλαστογραφία, με σκοπό δικό του οικονομικό όφελος και η τρίτη, για παράνομη, ταυτόχρονη διδασκαλία σε πανεπιστήμιο της Αγγλίας, κάτι που κατάφερνε λαμβάνοντας εικονικές άδειες ασθενείας από το ελληνικό πανεπιστήμιο… Αν ήταν μόνο αυτοί οι τρεις, θα μιλούσαμε πραγματικά για μεμονωμένα περιστατικά. Δυστυχώς, έχουμε υπόψη μας και άλλες περιπτώσεις, για τις οποίες έχουν γίνει καταγγελίες στο Υπουργείο Παιδείας, σε πρυτάνεις και αλλού και αφορούν αδιανόητα, για πανεπιστημιακούς αδικήματα. Ας ελπίσουμε ότι τελικά οι υποθέσεις αυτές θα πάρουν τον δρόμο της Δικαιοσύνης και οι επίορκοι θα τιμωρηθούν παραδειγματικά…

Το θέμα των συγγραμμάτων είναι ένα ακόμα επίμαχο σημείο. Ο ένας από τους πανεπιστημιακούς που αναφέραμε ότι καταδικάστηκαν είχε πλαστογραφήσει τις υπογραφές εκατό περίπου φοιτητών, που δεν δικαιούνταν να πάρουν τα δύο συγγράμματά του και προφανώς ενθυλάκωσε (κν. παντελόνιασε) τα χρήματα από αυτά, ζημιώνοντας οικονομικά το πανεπιστήμιο όπου δίδασκε. Αλλά και το επίπεδο των συγγραμμάτων που δίνονται είναι προβληματικό. Στους πρωτοετείς φοιτητές και φοιτήτριες, του Μαθηματικού Πατρών, δόθηκε τον Οκτώβριο του 2024 σύγγραμμα της δεκαετίας του 1970 γραμμένο στο πολυτονικό σύστημα! Αν επρόκειτο π.χ. για Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου, θα υπήρχε κάποια, τραβηγμένη απ’ τα μαλλιά, λογική. Μιλάμε όμως για το Τμήμα Μαθηματικών. Τα τελευταία 45-50 χρόνια, δεν έχει γραφτεί πάνω στο συγκεκριμένο μάθημα κάποιο πανεπιστημιακό βιβλίο; Τι σχέση έχουν τα μαθηματικά της δεκαετίας του 1970 με αυτά του 2025;

Ας πάμε τώρα στις κτιριακές υποδομές των πανεπιστημίων. Τα περισσότερα από αυτά τα κτίρια έχουν να συντηρηθούν δεκαετίες. Διάφοροι φιλότεχνοι φοιτητές διακοσμούν τους τοίχους των κτιρίων με κάθε λογής αμπελοφιλοσοφία και με ψευτοεπαναστατικά συνθήματα. Σε κάποιες περιπτώσεις φοιτητές και φοιτήτριες στριμώχνονται σε μικρές αίθουσες. Εκτός από όλα τα άλλα, αυτό μπορεί να οδηγήσει και σε τραγικά συμβάντα, όπως αυτό που είχε γίνει τον Οκτώβριο του 2022, με την πτώση φοιτητή από το παράθυρο αίθουσας του 3ου ορόφου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ. Ευτυχώς, το παιδί έζησε, αλλά δεν μπορούμε να ρίχνουμε όλη την ευθύνη σε αυτόν, χρεώνοντάς τον με μια απρόσεκτη κίνηση. Κάποια στιγμή, όταν φοιτητές και φοιτήτριες δεν κάθονται σε έδρανα, αλλά σε περβάζια παραθύρων, το κακό δεν θ’ αργήσει να γίνει…

Στις κτιριακές υποδομές των πανεπιστημίων, πρέπει να συμπεριλάβουμε και τις φοιτητικές εστίες. Είχα την ατυχία να μείνω για έναν χρόνο, τη δεκαετία του 1980, στη φοιτητική εστία της Πάτρας (στα κτίρια Β, δεν γνωρίζω αν υπάρχουν ακόμα), όταν η κατάσταση ήταν ελεγχόμενη, καθώς σήμερα μάλλον έχει ξεφύγει. Ίσως είναι από τις πλέον οδυνηρές εμπειρίες στη ζωή μου…Πάντως, απ’ όσα τουλάχιστον είδα, ένα ακαδημαϊκό έτος που έμεινα εκεί, ούτε ναρκωτικά υπήρχαν, ούτε πιστόλια και εκρηκτικά κυκλοφορούσαν. Ούτε έμεναν σε διάφορα δωμάτια σαραντάρηδες και πενηντάρηδες, ούτε νοίκιαζε κάποιος ή κάποια το δωμάτιό του σε άλλους.

Καθώς όμως ήταν η εποχή ΠΑΣΟΚ με τις στενές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο διέμεναν στην εστία Παλαιστίνιοι, Λίβυοι κ.ά., οι οποίοι όμως δεν δημιουργούσαν, φανερά τουλάχιστον, κάποιο πρόβλημα. Σήμερα, οι εικόνες που βλέπουμε συχνά πυκνά από τις φοιτητικές εστίες είναι τραγικές. Άθλια κτίρια, τραγικές συνθήκες υγιεινής και κυρίως, μετατροπή κάποιων από αυτές σε άντρα παρανόμων…

Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Έρχονται από τα Λύκεια, πολύ συχνά σε μια Σχολή που ήταν από τις τελευταίες επιλογές τους, με ελλιπείς γνώσεις και, χωρίς να είναι η ευθύνη αποκλειστικά δική τους παίρνουν ένα πτυχίο με ελάχιστη αξία. Αλλά και οι γνώσεις που αποκτούν στα πανεπιστήμια, συνήθως δεν είναι αρκετές για την εποχή που διανύουμε. Θα δώσουν τη λύση άραγε τα πολυδιαφημισμένα ιδιωτικά πανεπιστήμια ή θα βαλτώσουν κι αυτά στο ελληνικό πανεπιστημιακό κατεστημένο;

Το όψιμο ενδιαφέρον για τα πανεπιστήμια, με αφορμή κάποια απαράδεκτα γεγονότα που έλαβαν χώρα σ’ αυτά, μάλλον δεν μπορεί να λειτουργήσει ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για όλους και όλες που έχουν διαχρονικά ευθύνη για την κατάσταση που επικρατεί σήμερα σ’ αυτά. Κι αν πριν λίγα χρόνια, ίσως μπορούσε να σωθεί, «οτιδήποτε αν σώζεται», όπως έγραφε το μακρινό 1991 ο Διονύσης Τσακνής (Τραγούδι: «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον»), σήμερα είναι πολύ αργά για δάκρυα, έστω και κροκοδείλια…

Μόνο θαρραλέοι μεταρρυθμιστές, με άγνοια κινδύνου και πολιτικού κόστους μπορούν να αλλάξουν κάτι στα πανεπιστήμια και την εκπαίδευση γενικότερα και να γίνει μια καινούργια αρχή. Ημίμετρα, εμβαλωματικές λύσεις και κινήσεις εντυπωσιασμού, μάλλον θα κάνουν χειρότερα τα πράγματα, αν μπορούν κιόλας να γίνουν χειρότερα και όχι καλύτερα…