Ανδρέας Ζούλας

Δεν υπάρχει προηγούμενο πολιτικών αρχηγών να υποτιμούν την παρουσία του πρωθυπουργού της Ελλάδος στον ΟΗΕ και να επιχαίρουν για αυτό που οι ίδιοι κρίνουν ως «νίκη» του Ερντογάν. Αφορμή για τους ανεπίτρεπτους «πανηγυρισμούς» τους στάθηκε η αναβολή αρχικά και ματαίωση τελικά της ανακοινωθείσης συναντήσεως Μητσοτάκη – Ερντογάν. Πολιτικές ασημαντότητες, όπως αντικειμενικά - και … δημοσκοπικά - κρίνονται, βρήκαν ευκαιρία να επικρίνουν την Κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό, σχεδόν επιχαίροντας για την «υποβάθμιση» της χώρας, όπως χαρακτήρισαν την μεθόδευση της Τουρκίας, να αναβάλει την τελευταία στιγμή την συνάντηση.

Αξίζει νομίζω να δούμε τα πράγματα με πιο ψύχραιμη ματιά και να κρίνουμε και το θέμα της συνάντησης, πώς και γιατί αναβλήθηκε, αλλά και πώς διαγράφεται η κατάσταση μετά την συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν.

Ο πραγματικός λόγος της ξαφνικής αναβολής ήταν το ενδεχόμενο, πριν από την συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο να ακουσθεί ο Έλληνας πρωθυπουργός να ζητεί την άρση του casus belli. Ο Ερντογάν πήγαινε στην συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο με κύριο αίτημα τα F-35. Σήμερα, μετά την συνάντηση που οι πάντες κρίνουν ως «θρίαμβο» του Ερντογάν, η Τουρκία βρίσκεται ακόμη πιο μακριά από το σχετικό πρόγραμμα από ό,τι ήταν πριν από την συνάντηση. Η ματαίωση της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν δεν έγινε παρά μόνο για να μην υπάρχει συζήτηση για το θέμα με δηλώσεις και ερωτήσεις δημοσιογράφων. Γιατί όσο «ισχυρός» και «μάγος της διπλωματίας» να προβάλλεται – από όσους προβάλλεται - ο Τούρκος πρόεδρος - δεν είναι και τόσο θετικό στοιχείο να εμφανίζεται πανηγυρικά ότι απειλεί με πόλεμο γείτονα χώρα, σύμμαχο στο ΝΑΤΟ και την ίδια στιγμή να ζητάει τα τελειότερα μαχητικά αεροσκάφη, ενώ μάλιστα ακριβώς την έναντι της Ελλάδος επιθετικότητά του επισημαίνουν Αμερικανοί βουλευτές υποδεικνύοντας την ανάγκη να μη δοθούν στην Τουρκία τα αεροσκάφη αυτά.

Όλα αυτά βέβαια δεν είναι … προσιτά στην ελληνική αντιπολίτευση όχι λόγω νοητικής υστερήσεως, αλλά λόγω πολιτικής τύφλωσης και εμπάθειας, που οδηγεί στο να ασκείται αντιπολίτευση και με επίκεντρο εθνικά θέματα, υψίστης σημασίας. Και μάλιστα με επιχειρήματα και… ευφυολογήματα «του ποδαριού», διατυπωμένα από «πολιτικούς ηγέτες» και «εκπροσώπους» κομμάτων, τους οποίους αν κάποιος φανταστεί στο βήμα του ΟΗΕ ή σε διεθνείς συναντήσεις εκπροσωπούντες την χώρα, καταλαμβάνεται από φρίκη και πανικό.

Όμως πρέπει να μείνουμε περισσότερο στην συνάντηση που έγινε. Ο Ερντογάν, θα μου επιτραπεί να υποστηρίξω, δεν θριάμβευσε. Αντίθετα, ΠΑΓΙΔΕΥΤΗΚΕ και πολύ άσκημα μάλιστα. Το κεντρικό θέμα που του έθεσε ο πρόεδρος Τραμπ δεν ήταν το δημοσίως λεχθέν να πάψει η Τουρκία να προμηθεύεται ενέργεια από την Ρωσία, όπως ελέχθη δημόσια. Του ζητήθηκε βεβαίως και αυτό. Εκείνο όμως που «καίει» τις ΗΠΑ και έκτοτε, αλλά πολύ περισσότερο τώρα, είναι η προμήθεια των ρωσικών οπλικών συστημάτων S-400. Και τούτο γιατί:

Οι ΗΠΑ είναι η κινητήρια δύναμη του ΝΑΤΟ και η αναμφισβήτητη «ηγέτις δύναμη» των δημοκρατικών χωρών (όσο και αν αυτό στενοχωρεί ορισμένους). Αυτό που πρωτίστως και διαχρονικώς ενδιαφέρει τις ΗΠΑ (και το ΝΑΤΟ) είναι ο «ενιαίος χώρος της Συμμαχίας» Αυτόν τον χώρο, για γεωστρατηγικούς λόγους διηύρυνε η Συμμαχία (με πρωτοβουλία των ΗΠΑ) με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, το 2023-4. Είναι γνωστό ότι τότε η Τουρκία επεχείρισε ωμό εκβιασμό λέγοντας ότι θα ήρε το βέτο κατά της ένταξης της Σουηδίας, αν οι ΗΠΑ της χορηγούσαν τα F-35. Και «όλοι» - και τότε - θαύμαζαν την διαπραγματευτική δεινότητα και τα «παζάρια» του Τούρκου προέδρου. Ο οποίος όμως και δεν ικανοποιήθηκε και ήρε το βέτο για να ενταχθεί κανονικότατα η Σουηδία. Και όχι μόνον αυτό, αλλά και δόθηκαν στην Ελλάδα τα τελειότατα αυτά αεροπλάνα.

Το σκηνικό επανελήφθη και τώρα με την συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν. Παρά τους πανηγυρισμούς και την εκατέρωθεν δημόσια ικανοποίηση, υπήρξε η «κεκλεισμένων των θυρών» πίεση της Αμερικανικής πλευράς προς την Τουρκία. Για πρώτη φορά σε κορυφαίο επίπεδο, όπως σαφώς προκύπτει από τα όσα δημοσίως ελέχθησαν από τον πρόεδρο Τραμπ, ο Τούρκος πρόεδρος ετέθη προ της πραγματικότητας: Πρέπει να εγκαταλείψει οριστικά την πολιτική «πατάω σε δύο βάρκες». Και τούτο γιατί όσο η Τουρκία αναπτύσσει σχέσεις με την Ρωσία και στο ενεργειακό και – κυρίως – στον τομέα των οπλικών συστημάτων, εμπράκτως και διαρκώς ΔΙΑΣΠΑ τον ενιαίο συμμαχικό χώρο, για τον οποίο πρωτίστως ενδιαφέρονται οι ΗΠΑ (όχι ο πρόεδρος Τραμπ, μόνον, αλλά διαχρονικώς οι ΗΠΑ) και το ΝΑΤΟ. Η ανορθόδοξη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί - και πρέπει να εξαλειφθεί - είναι ότι μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ διαθέτει τεράστια δύναμη πυρός που δεν εντάσσεται στο Συμμαχικό πλαίσιο…

Το δίλημμα είναι τεράστιο για την Τουρκία που μετά την συνάντηση Τρμαπ – Ερντογάν έχει τεθεί αντιμέτωπη με την οριστική και τέλεια απεμπλοκή από την Ρωσία. Τηρουμένων των αναλογιών βρίσκεται στην θέση που είχε βρεθεί προ δεκαετιών η Αίγυπτος, όταν – επί προεδρίας Νίξον – διέρρηξε κάθε σχέση με την Σοβιετική Ένωση…

Φυσικά, με τους ρυθμούς με τους οποίους κινούνται η διεθνής διπλωματία και οι διακρατικές σχέσεις σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, η διαδικασία απεμπλοκής της Τουρκίας από την συνεργασία με την Ρωσία υπερβαίνει, σαφέστατα, την «θητεία Τραμπ» και την «εποχή Ερντογάν». Πάντως, σε κάθε περίπτωση η συνάντηση σηματοδότησε την πορεία: Απαγκίστρωση της Τουρκίας από την Ρωσία, προς πλήρη αποκατάσταση της αδιάσπαστης ενότητας του Συμμαχικού χώρου.

Φυσικά μέχρι τότε και ανάλογα με τον ρυθμό «συμμόρφωσης» της Άγκυρας προς τις Αμερικανικές/Συμμαχικές κατευθύνσεις, ο κ. Ερντογάν μπορεί να είναι ένας «χρήσιμος συμπαίκτης» του κ. Τραμπ στους τομείς που εκείνος θέλει την βοήθειά του, στο μέτρο που παρεμβαίνοντας μπορεί να την προσφέρει (Ουκρανία, Γάζα). Άλλωστε είναι δεδομένο ότι και ο κ. Ερντογάν έδειξε ότι είναι δεκτικός σε μια τέτοια «προσαρμοστικότητα», καθώς απέφυγε να αναφερθεί σε θέματα απτόμενα «κρισίμων» ονομάτων όπως Γάζα, Ισραήλ, Χαμάς (την οποία σε ομιλίες «εσωτερικής κατανάλωσης» αποκαλεί «εμπροσθοφυλακή της Τουρκίας». Η Χαμάς - και - για τον πρόεδρο Τραμπ είναι τρομοκρατική οργάνωση, επομένως οι συνήθεις χαρακτηρισμοί της από τον Τούρκο πρόεδρο μάλλον … ανοίκειοι θεωρήθηκαν για την περίσταση.

Βεβαίως υπήρξε η υπογραφή σημαντικών διακρατικών συμφωνιών ΗΠΑ – Τουρκίας. Και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό ως ένδειξη του πώς μπορεί να προωθείται η διπλωματία, στα θέματα που εκατέρωθεν θεωρούνται «βατά», παρά τις φραστικές, οξύτατες πολλές φορές, εκατέρωθεν τοποθετήσεις. Κι αυτό γιατί οι υπογραφείσες συμφωνίες έτυχαν μακρότατης υπηρεσιακής επεξεργασίας, με συνεχή διμερή συνεργασία, μέχρι να φθάσουν σε επίπεδο υπογραφής σε πολιτικό επίπεδο. Εκεί που υπάρχει αμοιβαίο συμφέρον και αμοιβαία ωφέλεια οι συμφωνίες προχωρούν. Εκεί που το συμφέρον της Τουρκίας επιφέρει βλάβη στις ΗΠΑ και στην Συμμαχία, τα πράγματα βαλτώνουν.

Αυτή κατά την άποψη του γράφοντος θα ήταν μια τελική αποτίμηση της «μη συνάντησης» Μητσοτάκη – Ερντογάν και της συνάντησης Τραμπ – Ερντογάν, με κοινό «συνδετικό στοιχείο» τα F-35, σε συνάρτηση με την διαφοροποίηση της Τουρκίας ως προς τις Συμμαχικές της υποχρεώσεις και με την προσκόλλησή της στην Ρωσία, αλλά και με την επιθετικότητά της κατά της Ελλάδος και της Κύπρου.

Ενόψει αυτών είναι τελείως απαράδεκτη και βλαπτική η όλη στάση της Αντιπολίτευσης της χώρας έναντι της κυβερνητικής πολιτικής και του ιδίου του πρωθυπουργού. Ιδίως μάλιστα που ο κ. Μητσοτάκης, μιλώντας στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ κατά τον πιο επίσημο τρόπο διεθνώς προέβαλε την ελληνική θέση για την ανάγκη όπως η Τουρκία άρει το casus belli. Και μόνον αυτό να είχε πει ο κ. Μητσοτάκης στην ομιλία του, θα έπρεπε να είχε την γενική διακομματική στήριξη. Ειδικά δε ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αν δεν του πάει να στηρίξει τον κ. Μητσοτάκη, τουλάχιστον ας σιωπά. Ειδικά για το θέμα αυτό…