Αυτοκτονία στη Χάγη: Ποιος ήταν ο Κροάτης που ήπιε το δηλητήριο και θεωρείται «εθνικός ήρωας»

«Και τώρα στο στόμα μου ταΐζω, το γλυκύτερο δηλητήριο»,
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «Αντώνιος και Κλεοπάτρα»

Θα μπορούσε να είναι σκηνή από χολιγουντιανή ταινία, από κάποιο δικαστικό δράμα. Και μάλιστα από αυτά που σε καθηλώνουν και σου παγώνουν το αίμα. Η σκηνή, όμως, που έκανε τον γύρο των μίντια και έκοψε την ανάσα όσων την είδαν, ήταν πέρα για πέρα αληθινή, αποδεικνύοντας ότι η πραγματικότητα πολλές φορές ξεπερνάει σε φρίκη την φαντασία.

Το ξερό άκουσμα μίας ποινής. Ένας ηλικιωμένος άνδρας ευθυτενής, ανέκφραστος. Ένα μπουκαλάκι εμφανίζεται από το πουθενά. Το περιεχόμενό του άγνωστό, αλλά και συνάμα γνωστό, καθώς η χρήση δηλητηρίου έχει ίδια ηλικία με εκείνη του ανθρώπου, ενώ έχει αφήσει το αποτύπωμά του στην ιστορία από το σωκρατικό κώνειο, έως και τις προηγμένες νευροτοξίνες της CIA.

«Δεν δέχομαι την καταδίκη σας, δεν είμαι εγκληματίας πολέμου», φωνάζει και το μόνο που προδίδει την καταιγίδα απόγνωσης που χωρίς αμφιβολία έχει ξεσπάσει μέσα του είναι ένα φούντωμα, ένα κατακόκκινο χρώμα που διαπερνά για ελάχιστα δευτερόλεπτα το πρόσωπό του και ένα τρέμουλο του χεριού. Δεν είναι αρκετό για να εμποδίσει μία καλά προμελετημένη πράξη.

Ο άνδρας αυτός ήταν ο 72χρονος Σλόμπονταν Πράλγιακ, ένας από τους έξι Κροάτες πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες που βρίσκονται ενώπιον του δικαστηρίου της Χάγης με βαρύτατες κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου κατά τη διάρκεια της διετίας 1992-1994. Είχε ήδη καταδικαστεί σε 20 χρόνια φυλάκισης για εγκλήματα στο Ανατολικό Μόσταρ το 2013. Μεταξύ αυτών το δικαστήριο είχε αναγνωρίσει μαζικές εκτελέσεις, εκτοπίσεις και δολοφονίες μουσουλμάνων.

Ο Πράλγιακ θεωρήθηκε ότι ήταν αυτός που ζήτησε την καταστροφή μιας γέφυρας του 16ου αιώνα στη Μοστάρ, το Νοέμβριο του 1993. Η γέφυρα λεγόταν «Στάρι Μοστ» που σημαίνει παλιά γέφυρα στα βοσνιακά και αποτέλεσε μία από πιο συμβολικές εικόνες αυτού του «πολέμου μέσα στον πόλεμο». Ο ίδιος είχε δηλώσει το 2004: «'Ήταν απλώς μια παλιά γέφυρα».

Η πράξη του, όμως, θεωρήθηκε από τους δικαστές ότι «προκάλεσε δυσανάλογη βλάβη στο μουσουλμανικό πληθυσμό». Το δικαστήριο είχε χαρακτηρίσει, μάλιστα, στην πρωτόδικη απόφασή του τη δράση του ως «κοινή εγκληματική επιχείρηση, προκειμένου να επιβάλει την κροατική κυριαρχία, χρησιμοποιώντας την εθνοκάθαρση στις περιοχές τις οποίες έλεγχαν οι δυνάμεις του».

Χθες, όταν και έλαβε χώρα το πρωτοφανές αυτό περιστατικό στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, ο αξιωματικός άκουγε από τους δικαστές την τελική ετυμηγορία επί της προσφυγής του, μαζί με άλλους έξι πρώην πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες της Βοσνίας-Κροατίας που επίσης είχαν καταδικαστεί για «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα καταδικάστηκε για γενοκτονία και άλλα εγκλήματα ο Σερβο-βόσνιος στρατιωτικός Ράκτο Μλάντιτς.

Όπως ήταν φυσικό, αμέσως μετά το περιστατικό η ακρόαση διακόπηκε, καθώς ο δικηγόρος του άρχισε να φωνάζει: «Ο πελάτης μου λέει ότι πήρε δηλητήριο». Ο δικαστής κάλεσε άμεσα γιατρό στην αίθουσα, στην οποία επικράτησε πανικός. Ο 72χρονος άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, ενώ η ολλανδική αστυνομία κήρυξε τόπο εγκλήματος την αίθουσα του δικαστηρίου όπου ο Πράλγιακ κατάπιε το δηλητήριο.

Εθνικός ήρωας για τους Κροάτες ο Πράλγιακ

Μεγάλη μερίδα της κροατικής κοινής γνώμης αντιμετώπιζε εξαρχής τον στρατηγό ως εθνικό ήρωα και η πράξη του, κατά την άποψή τους, «σφράγισε» την υστεροφημία του. Ο πρωθυπουργός της Κροατίας Αντρέι Πλένκοβιτς δήλωσε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου που παραχώρησε ότι η «ενέργεια του Πράλγιακ αποτυπώνει τη βαθιά ηθική αδικία που διαπράττει το δικαστήριο της Χάγης και σε βάρος του λαού της Κροατίας».

Την περασμένη εβδομάδα η πρόεδρος της χώρας Κολίντα Γκράμπαρ-Κιτάροβιτς τον εκθείασε κατά τη διάρκεια της παρουσίας της σ’ ένα θεατρικό έργο που έφερε το όνομά του. «Η συμβολή του στρατηγού Σλόμπονταν Πράλγιακ ήταν τεράστιας σημασίας τόσο για την υπεράσπιση της Κροατίας και της Βοσνίας απέναντι στη μεγάλη σερβική επίθεση, όσο και για την επιβίωση του κροατικού λαού στην ιστορικό έδαφός του κατά τη διάρκεια του πατριωτικού πολέμου».

Ήταν τέτοια η αίσθηση που προκάλεσε η είδηση της αυτοκτονίας του που μετά την ανακοίνωσή της από τα κροατικά ΜΜΕ, η πρόεδρος διέκοψε «επειγόντως», όπως, είπε, ένα προγραμματισμένο ταξίδι στην Ισλανδία. Οι κεντρικοί δρόμοι, μάλιστα, γέμισαν από πολίτες που θέλησαν να πραγματοποιήσουν ολονυχτία, τιμώντας έτσι τη μνήμη του.

Ο Πράλγιακ πριν τον πόλεμο δεν ήταν στρατιωτικός, αλλά μηχανικός που έγινε διευθυντής θεάτρου, λόγω της αγάπης που είχε για αυτό. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος ανέβηκε γρήγορα τις βαθμίδες των κροατικών δυνάμεων και αναδείχθηκε ως Αντιστράτηγος κατά την περίοδο του Βοσνιο-Κροατικού Πολέμου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στον πόλεμο της Βοσνίας υπήρξαν αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα στις τρεις κοινότητες της περιοχές (Σέρβοι της Βοσνίας, Κροάτες της Βοσνίας και Μουσουλμάνοι της Βοσνίας).

Πώς πέρασε το δηλητήριο στο δικαστήριο ερευνούν οι αρχές

Οι ολλανδικές αρχές διενεργούν έρευνα για το πώς ένας κατηγορούμενος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία, κατάφερε να αυτοκτονήσει μπροστά στους δικαστές που είχαν μόλις επιβεβαιώσει σε δεύτερο βαθμό την καταδίκη του.

Η εισαγγελία της Χάγης ανακοίνωσε ότι ξεκινά, «έπειτα από αίτημα του ΔΠΔ για την πρώην Γιουγκοσλαβία», έρευνα για τον θάνατο του Πράλγιακ. «Στη διάρκεια μιας συνεδρίασης του ΔΠΔ για την πρώην Γιουγκοσλαβία, ο κ. Πράλγιακ κατάπιε κάτι και πέθανε πιθανόν από τις συνέπειες» της πράξης αυτής, ανέφερε σε ανακοίνωσή της η εισαγγελία. Η έρευνα αναμένεται κυρίως να προσδιορίσει αν ο Σλόμπονταν Πράλγιακ έλαβε βοήθεια για να αυτοκτονήσει. «Προς το παρόν η έρευνα θα επικεντρωθεί στο ενδεχόμενο της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας» και στην «παραβίαση» του κανονισμού για τις ιατρικές ουσίες, αναφέρεται στην ανακοίνωση. «Καθώς η έρευνα ξεκίνησε μόλις, η εισαγγελία δεν μπορεί να κάνει περισσότερα σχόλια.»

Ο εκπρόσωπος του ΔΠΔ αρνήθηκε να «σχολιάσει».