Από το Κράισττσερτς της Νέας Ζηλανδίας στο Μπόντι της Αυστραλίας: Το παρελθόν των επιθέσεων, το «modus operandi» και η στοχοποίηση της θρησκευτικής πίστης

Για δεκαετίες, η Ωκεανία θεωρούνταν γεωγραφικά και πολιτικά εκτός του χάρτη της διεθνούς τρομοκρατίας. Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία αντιμετώπιζαν τη βία ως σποραδική απόκλιση και όχι ως δομική απειλή. Αυτή η εικόνα κατέρρευσε στο Κράισττσερτς το 2019.

Και έξι χρόνια αργότερα, δοκιμάζεται ξανά στην Αυστραλία, με μια επίθεση που επαναφέρει στο προσκήνιο τη θρησκευτική στόχευση ως κεντρικό μοτίβο.

Στις 15 Μαρτίου 2019, η Νέα Ζηλανδία βρέθηκε αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία της. Ένας ακροδεξιός εξτρεμιστής άνοιξε πυρ σε δύο τεμένη στο Κράισττσερτς - το Al Noor Mosque και το Linwood Islamic Centre - κατά τη διάρκεια της προσευχής της Παρασκευής. Ο απολογισμός ήταν 51 νεκροί και δεκάδες τραυματίες.

Οι στόχοι ήταν απολύτως συγκεκριμένοι. Μουσουλμάνοι πιστοί, άοπλοι, σε χώρους λατρείας. Το κίνητρο ιδεολογικό και καθαρό - λευκή υπεροχή, αντιμουσουλμανικό μίσος, επιθυμία παραδειγματισμού. Ο δράστης έδρασε μόνος, αλλά όχι στο κενό.

Είχε ριζοσπαστικοποιηθεί διαδικτυακά και επιδίωξε να μετατρέψει τη βία σε μήνυμα, μεταδίδοντας ζωντανά την επίθεση. Το Κράισττσερτς δεν ήταν απλώς ένα μακελειό. Ήταν η είσοδος της Νέας Ζηλανδίας σε μια νέα τρομοκρατική πραγματικότητα.

Έξι χρόνια μετά, η Αυστραλία έρχεται αντιμέτωπη με μια ανησυχητική αντανάκλαση αυτής της πραγματικότητας. Η επίθεση στο Μπόντι, σε έναν από τους πιο εμβληματικούς δημόσιους χώρους της χώρας, εκτυλίσσεται σε χρονική εγγύτητα με την πρώτη ημέρα της Χάνουκα, φέρνοντας στο κάδρο την εβραϊκή κοινότητα ως πιθανό στόχο.

Οι έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη, όμως ο συμβολισμός είναι ισχυρός. Όπως στο Κράισττσερτς, έτσι και στο Μπόντι, η επιλογή δεν αφορά έναν θεσμικό ή κρατικό στόχο. Αφορά την κοινωνία στην πιο εκτεθειμένη μορφή της. Καθημερινούς ανθρώπους. Δημόσιους χώρους. Θρησκευτική ταυτότητα.

Το κοινό νήμα που ενώνει τα δύο περιστατικά δεν είναι η ιδεολογία με τη στενή έννοια. Είναι η λογική της στοχευμένης βίας. Μιας τρομοκρατίας που επιλέγει συγκεκριμένες θρησκευτικές ομάδες, όχι για στρατηγικό όφελος, αλλά για τον συμβολισμό τους. Δεν επιδιώκει διαπραγμάτευση. Επιδιώκει φόβο. Δεν στοχεύει την εξουσία. Στοχεύει τη συνοχή.

Η Αυστραλία, ιστορικά, δεν υπήρξε πεδίο διαρκούς τρομοκρατικής δράσης. Τα επεισόδια ήταν λίγα αλλά καθοριστικά. Από τη βομβιστική επίθεση στο ξενοδοχείο Hilton στο Σίδνεϊ το 1978, που άφησε τρεις νεκρούς και οδήγησε στη συγκρότηση σύγχρονων αντιτρομοκρατικών μηχανισμών, μέχρι την ομηρία στο Lindt Café το 2014, η χώρα αντιμετώπιζε την τρομοκρατία ως εξαίρεση.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι αυστραλιανές υπηρεσίες ασφαλείας καταγράφουν μετατόπιση της απειλής. Λιγότερα οργανωμένα δίκτυα. Περισσότεροι μοναχικοί δράστες. Και αυξανόμενη θρησκευτική και ιδεολογική στόχευση, σε ευθυγράμμιση με διεθνή μοτίβα.

Αυτό που αλλάζει ουσιαστικά είναι η κατάρρευση της γεωγραφικής ψευδαίσθησης. Η Ωκεανία δεν βρίσκεται πια εκτός του ιδεολογικού πολέμου που διατρέχει τη Δύση. Από τα τζαμιά του Κράισττσερτς μέχρι την εβραϊκή κοινότητα στην Αυστραλία, η τρομοκρατία αποκτά κοινό παρονομαστή -τη μεταφορά διεθνών συγκρούσεων σε τοπικό έδαφος, μέσα από τη στοχοποίηση της πίστης.

Έξι χρόνια διαφορά. Δύο χώρες που θεωρούνταν ασφαλή καταφύγια. Και μια νέα πραγματικότητα που δεν επιτρέπει πλέον εφησυχασμό. Η τρομοκρατία στην Ωκεανία δεν είναι μαζική. Είναι όμως σαφώς στοχευμένη. Και αυτό ακριβώς την καθιστά πιο δύσκολη να αντιμετωπιστεί.

Τρομοκρατία στην Αυστραλία - Χρονολόγιο και αποτίμηση

1970-1980: Πολιτική και εθνοτική βία

1978: Σίδνεϊ, Hilton Hotel
- Βομβιστική επίθεση κατά τη διάρκεια Συνόδου Κορυφής της Κοινοπολιτείας.
- 3 νεκροί
- Η υπόθεση παραμένει αμφιλεγόμενη, με θεωρίες για εμπλοκή εγχώριων ή ξένων παραγόντων
- Αποτέλεσε σημείο καμπής για τη δημιουργία σύγχρονων αντιτρομοκρατικών μηχανισμών

1980 - 1989
- Περιορισμένες επιθέσεις χαμηλής έντασης
- Κυρίως εθνικιστικά ή ακτιβιστικά κίνητρα (αρμενικές, κροατικές οργανώσεις)
- Χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών

1990-2000: Εσωτερική απειλή, χαμηλό προφίλ
Η δεκαετία χαρακτηρίζεται από:
- Απουσία μαζικών τρομοκρατικών επιθέσεων
- Ενίσχυση μυστικών υπηρεσιών (ASIO)
- Εστίαση σε πρόληψη και παρακολούθηση εξτρεμιστικών δικτύων

2001-2010: Η εποχή μετά την 11η Σεπτεμβρίου
- 2005: Σχέδια επιθέσεων σε Σίδνεϊ και Μελβούρνη
- Εξάρθρωση ισλαμιστικών πυρήνων πριν την εκτέλεση επιθέσεων
- Μαζικές συλλήψεις
-Καμία ολοκληρωμένη επίθεση, αλλά επιβεβαίωση υπαρκτής απειλής

2009: Holsworthy Barracks (Σίδνεϊ)
- Αποκαλύφθηκε σχέδιο επίθεσης σε στρατιωτική βάση
- Οι δράστες καταδικάστηκαν για τρομοκρατία

2014-2018: Ισλαμιστική τρομοκρατία και «μοναχικοί δράστες»

2014: Ομηρία στο Lindt Café, Σίδνεϊ
Ένοπλος τζιχαντιστής κρατά ομήρους σε καφέ. 3 νεκροί (συμπεριλαμβανομένου του δράστη). Πρώτο μεγάλο τρομοκρατικό σοκ για τη σύγχρονη Αυστραλία.

2015: Δολοφονία αστυνομικού στο Parramatta
- Ένοπλη επίθεση από 15χρονο, εμπνευσμένο από το Ισλαμικό Κράτος
- Εντάσσεται στο φαινόμενο της αυτο-ριζοσπαστικοποίησης

2017: Brighton, Μελβούρνη
- Όμηροι σε διαμέρισμα, ένας νεκρός
- Ο δράστης δήλωσε πίστη στο ISIS

2019-2022: Μετατόπιση προς την ακροδεξιά απειλή
Αποτροπή επιθέσεων
Ενίσχυση ακροδεξιών και νεοναζιστικών δικτύων
Πολλαπλές συλλήψεις για σχεδιαζόμενα χτυπήματα
Στόχοι: υποδομές, μειονότητες, δημόσιοι χώροι
Η ASIO προειδοποιεί για «εξίσου σοβαρή απειλή από την ακροδεξιά τρομοκρατία»

2023-2025: Υβριδική απειλή και μεμονωμένα περιστατικά
Έμφαση σε:
- Μοναχικούς δράστες
- Ψηφιακή ριζοσπαστικοποίηση
- Μαχαίρια, οχήματα, μικρά όπλα
- Οι περισσότερες επιθέσεις αποτρέπονται πριν εκδηλωθούν