Τζορτζ Κραμ Κουκ: Ο μεγάλος Αμερικανός διανοούμενος που έζησε σαν Έλληνας στους Δελφούς

Ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς πνευματικούς ανθρώπους των αρχών του 20ου αιώνα, ήταν ο Τζορτζ Κραμ Κουκ. Ίσως το όνομά του να μην «λέει» σε καμία ή κανέναν τίποτα. σαφώς και δεν ήταν ο κορυφαίος Αμερικανός λογοτέχνης. Ο λόγος που κάνει τον συγκεκριμένο διανοούμενο ξεχωριστό, είναι η μεγάλη αγάπη του για την Ελλάδα, η διαμονή του στη χώρα μας και συγκεκριμένα στους Δελφούς, για τρία χρόνια και το όραμά του για τις Δελφικές Γιορτές, που δεν πρόλαβε να υλοποιήσει λόγω του πρόωρου και ξαφνικού θανάτου του (1924). Τελικά, τρία χρόνια αργότερα, ο Άγγελος Σικελιανός με την πρώτη σύζυγό του, την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, οργάνωσε τις πρώτες Δελφικές Γιορτές. Το μεγαλεπήβολο αυτό εγχείρημα, επαναλήφθηκε για δεύτερη, και τελευταία φορά το 1930.

Ποιος ήταν ο Τζορτζ Κραμ Κουκ;

Ο Τζορτζ Κραμ Κουκ (George Cram Cook), γεννήθηκε στο Ντέιβενπορτ της Αϊόβα το 1873 και ήταν γιος ενός πλούσιου δικηγόρου. Σπούδασε στο Χάρβαρντ, όπου είχε καθηγητή τον Charles Eliot Norton, στη Χαϊδελβέργη (1894) και στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης (1895).

Ο Κουκ εκδήλωσε την αγάπη του για την Ελλάδα ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια στο Χάρβαρντ. Τα ίδια αισθήματα έτρεφε και ο φίλος του Τζον Άλντεν. Σε μια επιστολή προς τη μητέρα του, έγραφε χαρακτηριστικά: «Κάθομαι εδώ και ονειρεύομαι την Ελλάδα. Ακούω και βλέπω τα γαλάζια κύματα του Αιγαίου να χτυπούν στην ακτή».

Η επιστροφή του στην Αϊόβα τον βύθισε στη μελαγχολία. Ο νους του ήταν συνεχώς στη χώρα μας:

«Ζω σε μια επίπεδη ενδοχώρα. Θέλω να ζήσω εκεί όπου τα βουνά συναντούν τη θάλασσα. Θα ήθελα να χτίσω μια ξύλινη καλύβα κοντά σ’ ένα χωριό βοσκών, μ’ ένα μονοπάτι να σταματάει σε σκοτεινούς βράχους στη γαλαζοπράσινη θάλασσα… Γιατί όχι ένας Έλληνας Θόρο (σημ. Αμερικανός λογοτέχνης (1817-1862) που από το 1841 ως το 1843 έζησε σε μια καλύβα που ο ίδιος έφτιαξε στις όχθες της λίμνης Γουόλντεν), που ζει με τον Όμηρο και τα βουνά, τις ελιές, τα σταφύλια, τα ψάρια, τους βοσκούς, τους ναυτικούς και τη θάλασσα. Χειμώνας στην Αθήνα με επιστήμονες και άλλους και τον Παρθενώνα. Θα το κάνω το συντομότερο δυνατό».

Και πραγματικά, ο Κουκ υλοποίησε τα σχέδιά του,έστω και 25 περίπου χρόνια αργότερα. Ο Κουκ το 1903 παρουσίασε το πρώτο του μυθιστόρημα, με τίτλο «Roderick Taliafero». Επρόκειτο για ένα ιστορικό μυθιστόρημα, η υπόθεση του οποίου διαδραματιζόταν στο Μεξικό, την εποχή του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού. Στο «Roderick Taliafero», ο Κουκ είχε σαφώς επηρεαστεί από τον Νίτσε.

Στο μεταξύ, έμενε στο καλύβι του κηπουρού του πατρικού του κτήματος στο Ντέιβενπορτ και εργαζόταν ως μικροκαλλιεργητής.

Ένας από τους μισθωτούς εργάτες γης, βοηθούς στο κτήμα, ο Floyd Dell, που αργότερα έγινε κι ο ίδιος συγγραφέας, τον μύησε στον σοσιαλισμό. Μάλιστα ο ήρωας του Dell στο μυθιστόρημα «Moon – Calf» (1920), είναι ουσιαστικά, ο ίδιος ο Κουκ.
Το 1911, ο Κουκ έγραψε το μυθιστόρημα «The Chasm» («Το Χάσμα»), στο οποίο διερευνά την εσωτερική σύγκρουση μιας νεαρής Αμερικανίδας που έζησε στη Ρωσία και στις Η.Π.Α., ανάμεσα στον νιτσεϊκό αριστοκρατικό ατομικισμό και στις σοσιαλιστικές ιδέες, σύγκρουση στην οποία επικρατούν οι δεύτερες.

Ο Κουκ συνεργάστηκε με τον Ντελ, ως φιλολογικός συνδιευθυντής στο «Chicago Evening Post». Έχοντας ήδη κάνει δύο γάμους με τη Sara H. Swain και τη Molly Price, βρήκε συναισθηματική ισορροπία στη συγγραφέα θεατρικών έργων Susan Glaspell (1876-1948), που καταγόταν επίσης από το Ντέιβενπορτ. Χώρισε τη δεύτερη σύζυγό του και παντρεύτηκε την Γκλάσπελ το 1913.

Ενώ το ζευγάρι παραθέριζε στο Πρόβινσταουν της Μασαχουσέτης, εγκαινίασε το θέατρο του θιάσου «Provincetown Players», σε μία παλιά αποθήκη ψαριών, αρχικά για να παίξει το μονόπρακτο «Καταπιεσμένοι Πόθοι» («Suppressed Desires», 1915), που εκδόθηκε το 1920. Επρόκειτο για μία ψυχαναλυτική σάτιρα που έγραψαν μαζί ο Κουκ με την Γκλάσπελ.

Για να αποφύγει τα σχόλια του κόσμου, το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη. Εκεί, στο «Greenwich Village», ανέβασαν έργα Αμερικανών συγγραφέων.
Ανάμεσα σ' αυτούς που αναδείχθηκαν τότε, ήταν και ο μετέπειτα νομπελίστας συγγραφέας Γιουτζίν Ο' Νιλ και η Edna St. Vincent Millay.
Ο θίασος είχε μετονομαστεί πλέον σε «Playwrights ' Theatre» και σημείωνε μεγάλη επιτυχία.
                                                 
Οι καινοτομίες του Κουκ

Ο Κουκ θα μπορούσε να ακολουθήσει και μία λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα. Από το 1896 ως το 1899, δίδαξε αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, ενώ το ίδιο έκανε το 1902 στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ στην Καλιφόρνια. Στην Αϊόβα, θεωρείται ότι δίδαξε για πρώτη φορά, αυτό που είναι γνωστό σήμερα ως «δημιουργική γραφή». Ως «πατέρας» της «δημιουργικής γραφής», είναι γνωστός ο Paul Engle, ο οποίος με το παγκόσμιο πρόγραμμα Workshop  του Iowa Writer, κέρδισε παγκόσμια φήμη.



Αλλά και με τη θεατρική του δράση ο Κουκ, θεωρείται ότι είχε τεράστια συμβολή στην ανάπτυξη του αμερικανικού θεάτρου.
                                                     
Ο Κουκ και η Γκλάσπελ στην Ελλάδα

Το σαράκι της Ελλάδας «έτρωγε» όμως πάντα τον Κουκ. Απογοητευμένος από την πολιτιστική ζωή στις Η.Π.Α., μετακόμισε μαζί με τη Σούζαν και την κόρη του Νίλα (ο Κουκ είχε κι έναν γιο, τον Χαρλ), στη χώρα μας, το 1921. Αυτή είναι η επικρατέστερη εκδοχή, (κάποιοι αναφέρουν ότι στην Ελλάδα οι Κουκ και Γκλάσπελ, εγκαταστάθηκαν το 1922).

Σχεδόν αμέσως μετακόμισαν στον Παρνασσό. Τον χειμώνα ζούσαν στο χωριό των Δελφών και το καλοκαίρι στο βουνό, σε ελάτινες καλύβες που ο ίδιος ο Κουκ είχε φτιάξει. Η δωδεκάχρονη Νίλα, άρχισε από τον χειμώνα του 1923 να παρακολουθεί το νεοσύστατο «Junior College for Girls», το γνωστό μας σήμερα Αμερικάνικο Κολέγιο, που τότε είχε έδρα στο Παλαιό Φάληρο. Το Κολέγιο, ξεκίνησε να λειτουργεί στη Σμύρνη το 1875. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή «μετακόμισε» στην Ελλάδα. Είχε 89 μαθήτριες, Ελληνίδες και Αρμένισσες  από τη Σμύρνη και μία Αμερικανίδα, τη Νίλα Κραμ Κουκ!

Για τη ζωή του Κουκ (κυρίως) και της Γκλάσπελ στην Ελλάδα, πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία παραθέτει ο λογοτέχνης Φοίβος Δέλφης (1909-1988), το πραγματικό ονοματεπώνυμο του οποίου ήταν Γεώργιος Κανέλλος.


Ο Δέλφης γράφει ότι ο Κουκ, ήταν ένας φανατικός λάτρης της Ελλάδας, ένας ένθερμος φιλέλληνας. Το ζεύγος Κουκ-Γκλάσπελ, έμενε συχνά και στο «Ξενοδοχείο των Ξένων», του Θανάση Τσάκαλου. Ο Κουκ κάλεσε τον Δέλφη και τον Παρασκευά, τον μικρότερο γιο του ξενοδόχου, να τον επισκέπτονται για μία ώρα κάθε απόγευμα, για να τους μαθαίνει αγγλικά και εκείνοι ελληνικά. Ο Κουκ πολύ σύντομα έμαθε τη γλώσσα μας.


Ξεκίνησε να ντύνεται όπως οι χωρικοί της περιοχής, με πουκαμίσα και τσαρούχια. Ένα μαύρο σκουφί και μία γκλίτσα, του τα δώρισαν οι τσοπάνηδες του Παρνασσού. Αγαπούσε το κρασί, την παρέα των απλών ανθρώπων και έπαιζε οκαρίνα. Παράλληλα, συνέχισε να γράφει ασταμάτητα. Δυστυχώς, τον Γενάρη του 1924, πέθανε από μόλυνση που προκλήθηκε από δάγκωμα του αγαπημένου του κουταβιού. Τάφηκε στους Δελφούς και η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε να χρησιμοποιηθεί ως επιτύμβια στήλη στον τάφο του μία πέτρα από το ναό του Απόλλωνα, κάτι που γινόταν για πρώτη φορά. Οι κάτοικοι των Δελφών λάτρευαν τον Τζορτζ Κραμ Κουκ, τον κυρ Κουκ όπως τον αποκαλούσαν, και μετά τον θάνατό του κρέμασαν φωτογραφίες του στα σπίτια τους! Ο Κουκ, συνέλαβε πρώτος την ιδέα της αξιοποίησης του αρχαίου θεάτρου των Δελφών.

Σίγουρα, αν δεν «έφευγε» πρόωρα, θα πρόσφερε πολλά και στην ευρύτερη περιοχή των Δελφών και στη χώρα μας, καθώς μάλιστα είχε ξεκινήσει και επαφές με Έλληνες λογοτέχνες, όπως τον Λέανδρο, γιο του Κωστή Παλαμά.

Δυστυχώς δεν πρόλαβε να χαρεί ούτε τα έργα που έγραψε στη χώρα μας. Το 1925 εκδόθηκαν τα ποιήματά του «Ελληνικά Νομίσματα» («Greek Coins») κι ένα χρόνο αργότερα, το θεατρικό του έργο «Οι Αθηναίες» («The Athenian Women»). Το 1920, είχε εκδοθεί στην Αμερική το θεατρικό του έργο «Tickless Time», που έγραψε μαζί με την Γκλάσπελ, ενώ το 1925, εκδόθηκε το, επίσης θεατρικό έργο του, «The Spring». Δυστυχώς, το 1997, στις εκδηλώσεις για τα 70 χρόνια από τις πρώτες Δελφικές Γιορτές, δεν έγινε καμία αναφορά στον Κουκ.

Το protothema.gr, αποτίει σήμερα έναν ελάχιστο φόρο τιμής, σ' έναν αντισυμβατικό άνθρωπο, θερμό φιλέλληνα και σπουδαίο διανοούμενο. Τον Αμερικανό Τζορτζ Κραμ Κουκ, που θα μπορούσε να φτάσει πολύ ψηλά στις Η.Π.Α., προτίμησε όμως να φτάσει ψηλά, στις πλαγιές του Παρνασσού και να γευτεί λίγες, αλλά ξεχωριστές στιγμές στην Ελλάδα που λάτρευε…