Πάνος Λουκάκος

Σε ό,τι αφορά τις διεθνείς σχέσεις, το κύριο νέο χαρακτηριστικό είναι η ανάδυση και ο νέος καθοριστικός ρόλος αυταρχικών, αναθεωρητών ηγετών, με κοινό παρονομαστή τους την αμφισβήτηση της προϋπάρχουσας τάξης πραγμάτων, την επέκταση της επιρροής τους και την επιδίωξη αλλαγής των έως τώρα συνόρων. Σε ό,τι αφορά τις επιμέρους χώρες του Δυτικού Κόσμου, το κύριο νέο χαρακτηριστικό είναι η μεταστροφή των ψηφοφόρων και κυρίως αυτών των νεότερων ηλικιών από τα κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα σε ακροδεξιές και ακροαριστερές εθνικολαϊκιστικές δυνάμεις. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι με μία δομική κρίση της διεθνούς τάξης πραγμάτων, αλλά και με μία υπαρξιακή κρίση των Δημοκρατιών, όπως αυτές θεμελιώθηκαν και λειτούργησαν στον Δυτικό Κόσμο στα μεταπολεμικά χρόνια.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στις παγκόσμιες εξελίξεις παίζουν σήμερα αυταρχικοί ηγέτες τύπου Τραμπ, Πούτιν ή Σι Τζινπίνγκ και δευτερευόντως εξίσου αυταρχικοί πολιτικοί όπως ο Ερντογάν ή ο Νετανιάχου.
Ο Ντόναλντ Τραμπ ασκεί με διώξεις και απειλές έναν ασφυκτικό έλεγχο στα μέσα ενημέρωσης, τη Δικαιοσύνη, τα πανεπιστήμια, τη δημόσια διοίκηση και εξεδήλωσε την πρόθεση να προσαρτήσει τη Γροιλανδία και τον Καναδά. Παράλληλα με τους δασμούς, που κατά βούληση επιβάλλει ή αναιρεί, έχει προκαλέσει τεράστια προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν στο εσωτερικό της χώρας του έχει καταγγελθεί για διώξεις, φυλακίσεις, δηλητηριάσεις, ακόμη και εκπαραθυρώσεις αντιπάλων του. Στο εξωτερικό συνεχίζει εδώ και τριάμισι χρόνια τον πόλεμο στην Ουκρανία και παραβιάζει κατά σύστημα τους εναέριους χώρους ευρωπαϊκών κρατών όπως της Πολωνίας, της Εσθονίας, της Ρουμανίας και επιδίδεται σε σειρά ηλεκτρονικών παρεμβολών σε πολλές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ. Προφανής στόχος του είναι να αποκαταστήσει εν καιρώ τον έλεγχο που είχε η πρώην Σοβιετική Ενωση στους ευρωπαϊκούς δορυφόρους της.

Ο Σι Τζινπίνγκ έχει διαλύσει με σκληρά μέτρα κάθε πιθανή εστία αντιφρονούντων και περισφίγγει συνεχώς τον κλοιό γύρω από την Ταϊβάν, την οποία απειλεί ανοικτά με στρατιωτική επέμβαση. Οι στόχοι του εκτείνονται και πέραν της Ταϊβάν και έχουν ως αντικείμενο τον έλεγχο περιοχών της Ασίας - Δυτικού Ειρηνικού. Καθόλου τυχαία μάλιστα εμφανίζεται ως ο ηγέτης ενός αντιδυτικού συνασπισμού χωρών της Κεντρικής Ασίας, της Νότιας και της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής, επιλέγοντας ως προνομιακούς συνομιλητές του άλλους αυταρχικούς ηγέτες, μεταξύ αυτών τον Ιρανό πρόεδρο Πεζεσκιάν, τον Πούτιν, τον Κιμ Γιονγκ Ουν, τον Ερντογάν.

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη γειτονική Τουρκία έχει επιτεθεί σε εδάφη της Συρίας και του Ιράκ, έχει στήσει στρατιωτικά προγεφυρώματα σε χώρες του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και έχει αποκτήσει πλήρη έλεγχο του στρατού, των μέσων ενημέρωσης και της Δικαιοσύνης στη χώρα του. Ταυτόχρονα, έχει φυλακίσει αντιφρονούντες δημάρχους και ακόμη περισσότερο έχει επιχειρήσει να ορίσει αυτός με δικαστική απόφαση τον επικεφαλής του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Τέλος, και σημαντικότερο σε ό,τι μας αφορά, έχει εξαγγείλει ως αυτονόητο δικαίωμα της χώρας του τον παράνομο έλεγχο θαλάσσιων περιοχών στο Αιγαίο και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο με τη θεωρία της «Γαλάζιας Πατρίδας», διατυπώνοντας επιπλέον την άποψη ότι τίποτε σε Αιγαίο και Νοτιοανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να γίνει χωρίς την έγκρισή του.

Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, από την άλλη, επιδίδεται απερίσπαστος στη Γενοκτονία των Παλαιστινίων, βομβαρδίζει κατά βούληση την Τεχεράνη, το Κατάρ, τη Συρία και τον Λίβανο και αγνοεί επιδεικτικά παγκόσμια κοινή γνώμη και διεθνή δικαστήρια που τον κατηγορούν για παραβίαση θεμελιωδών κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.

Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής στη δράση αυτών των αυταρχικών ηγετών. Είναι ο αναθεωρητισμός, η αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, η αλλαγή των συνόρων, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί με διεθνείς συνθήκες. Και βέβαια ο πλήρης έλεγχος που έχουν αποκτήσει στο εσωτερικό των χωρών τους, καταπνίγοντας κάθε αντίθετη φωνή.

Απέναντι στους αυταρχικούς ηγέτες και τις ακραίες πολιτικές τους βρίσκεται σήμερα μόνη η Ευρωπαϊκή Ενωση. Πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά αδύναμη και διαβρωμένη εκ των έσω, με ποικίλους τρόπους, από τις Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ και τη Ρωσία του Πούτιν. Οι ευρωπαϊκοί άξονες της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Βρετανίας είναι πλήρως αποδιοργανωμένοι από την οικονομική κρίση, που μαστίζει τις χώρες αυτές και τις αμυντικές δαπάνες στις οποίες τις υποχρεώνει η επιθετικότητα της Ρωσίας σε ευρωπαϊκά εδάφη.

Οχι τυχαία, έχουν ανοίξει τα δεδομένα αυτά τον δρόμο σε υποσχόμενα δημοσιονομική χαλαρότητα φιλοπουτινικά και φιλοτραμπικά κόμματα, που την ώρα αυτή προηγούνται σε όλες τις δημοσκοπήσεις: η Λεπέν στη Γαλλία, ο Φάρατζ στη Βρετανία, η Βάιντελ του AfD στη Γερμανία, μεταξύ άλλων. Ηδη ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα κυβερνούν, μετέχουν σε κυβερνήσεις ή στηρίζουν κυβερνήσεις στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στη Φινλανδία, στο Βέλγιο, στη Σουηδία, στην Κροατία, στη Σλοβακία. Και έπεται συνέχεια, με το ερώτημα «ποιοι θα είναι οι επόμενοι;», καθώς τίποτε πια δεν είναι δεδομένο και τίποτε από αυτά που γνωρίζαμε πλέον δεν ισχύει.