Παντελής Καψής

Δεν ήταν μια συμμορία σκληροτράχηλων κακοποιών του οργανωμένου εγκλήματος. Ήταν πολίτες της διπλανής πόρτας, μέχρι χθες οι περισσότεροι ευυπόληπτοι γείτονες οι οποίοι κάτω από άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να μην είχαν ποτέ απασχολήσει την αστυνομία. Στις προσωπικές τους συναλλαγές, όχι με την απρόσωπη διοίκηση, μπορεί να ήταν έντιμοι μέχρι το τελευταίο ευρώ. Μόλις τους δόθηκε η ευκαιρία ωστόσο δεν δίστασαν να παρανομήσουν να κλέψουν το δημόσιο και τελικά να αμαυρώσουν την υπόληψή τους. Για ορισμένους το κέρδος ήταν δυσανάλογα μικρό για το ρίσκο που πήραν. Τόσο εύκολο τους ήταν λοιπόν; Και τι άραγε να λέει αυτό για την κοινωνία;

Το βάρος στο δημόσιο διάλογο, όπως είναι φυσικό, δόθηκε στους ηθικούς αυτουργούς. Στην πολιτική ηγεσία κατ αρχήν η οποία προέταξε το πολιτικό κόστος: να πληρωθούν εγκαίρως οι «δικαιούχοι» κι ας αφήσουμε τους ελέγχους. Δεν ανεχόταν απλώς την παρανομία αλλά έκλεινε και το μάτι στους παρανομούντες. Άλλωστε τα λεφτά είναι ευρωπαϊκά. Όλα τα κιλά όλα τα λεφτά υπήρξε το διαχρονικό σύνθημα. Η παρανομία έγινε κανονικότητα. Κι ας μας είχε προειδοποιήσει εγκαίρως ο Θόδωρος Πάγκαλος. Λιγότερο βάρος δόθηκε στους άλλους ηθικούς αυτουργούς, στους οποίους περιλαμβάνονται και οι ευρωπαϊκές αρχές. Αυτούς οι οποίοι σχεδίασαν και αποδέχθηκαν ένα διάτρητο σύστημα το οποίο φώναζε ελάτε να το καταστρατηγήσετε. Δεν το χωρά ο νους πώς σκέφτηκαν κτηνοτρόφοι στην Κρήτη να μπορούν να δηλώσουν βοσκότοπους στις Κυκλάδες. Για να μην πούμε για την ψηφιοποίηση που δεχόταν λευκές σελίδες ως έγκυρα πιστοποιητικά!

Έστω κι έτσι όμως γιατί τόσοι πολλοί, τόσο εύκολα, υπέκυψαν στον πειρασμό; Είναι άλλο πράγμα να μιλάς για την παρανομία ως φαινόμενο και τελείως άλλο να κάνεις το βήμα, να παρανομείς ο ίδιος. Ένα στοιχείο είναι σίγουρα η πολύ ανθρώπινη αδυναμία, η απληστία. Από μόνη της ωστόσο δεν εξηγεί ένα φαινόμενο το οποίο πήρε τόσο μεγάλες διαστάσεις, εξελίχθηκε σε ένα είδος κοινωνικής ασθένειας. Ένα δεύτερο εξίσου προφανές στοιχείο είναι το «όλοι το κάνουν». Σε αυτές τις περιπτώσεις χαμηλής παραβατικότητας- και δεν μιλάμε για τους εγκεφάλους αλλά για τους άλλους τους μικρούς που τώρα βρέθηκαν μπλεγμένοι- ο μιμητισμός είναι σοβαρή αιτία. Δεν ήταν δύσκολο από στόμα σε στόμα να μαθευτεί τι γίνεται. Τι είμαι εγώ λοιπόν κορόιδο να μην τα πάρω;

Έχω την εντύπωση ωστόσο ότι μιλάμε για ένα βαθύτερο κοινωνικό φαινόμενο. Εδώ και χρόνια μιλάμε για την απαξίωση των θεσμών στην Ελλάδα. Αυτό αφορούσε κυρίως τα κόμματα, τους πολιτικούς και τα μέσα ενημέρωσης. Τον τελευταίο χρόνο προστέθηκε και η δικαιοσύνη. Η αιτία ήταν η παραφροσύνη του ξυλολίου και η ακόμα μεγαλύτερη παραφροσύνη του μπαζώματος. Από το 40% λοιπόν όσων δεν είχαν εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη πήγαμε στο 70%-ποσοστό πρωτοφανές όχι μόνο για ευρωπαϊκή χώρα. Την ίδια στιγμή τόσο από τα κόμματα όσο και από την κυβέρνηση, με τη χορηγία και πολλών μέσων ενημέρωσης, προβάλλεται μια εικόνα διάλυσης. Η κυβέρνηση θέλει διαρκώς να βάλει τέλος στην ατιμωρησία που κατ αυτήν βασιλεύει φέρνοντας καινούργιους όλο και πιο αυστηρούς νόμους ενώ η αντιπολίτευση μιλά για ένα κυκεώνα σκανδάλων και διαφθοράς. Δεν είναι δύσκολο για κάποιον ευεπίφορο σε τέτοιου είδους επιρροές να δημιουργήσει στο μυαλό του μια εναλλακτική πραγματικότητα, μια «δυστοπία» για να χρησιμοποιήσουμε την αγαπημένη φράση της κ. Ακρίτα, βουλευτίνας του Σύριζα, όπου τίποτα δεν λειτουργεί και όλα επιτρέπονται. Μια απλουστευτική και στρεβλή εικόνα του κόσμου εξαιρετικά διαδεδομένη στην εποχή όπου τα κοινωνικά δίκτυα έχουν υποκαταστήσει όχι μόνο την ενημέρωση αλλά και τη γνώση που έχουν ορισμένοι για τον κόσμο.

Πρόκειται στην πραγματικότητα για μια διαδεδομένη κουλτούρα η οποία συμβάλει στην άρση των προσωπικών αναστολών και δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ασφάλειας, ότι δεν πρόκειται να πάθεις κάτι. Όλοι το κάνουν εμένα θα πιάσουν; Μια κουλτούρα η οποία στην πράξη αναπαράγεται κατ εξοχήν από αυτούς οι οποίοι υποτίθεται ότι την πολεμούν. Βοηθά φυσικά και μια ισχυρή δόση αφέλειας. Δεν έχω αμφιβολία ότι κάποιοι αυτές τις μέρες θα χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο.