Νίκος Φελέκης

Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει η «Ιθάκη» του, αν δεν υπάρξουν άλλες διορθώσεις της τελευταίας στιγμής, να βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων πριν από την επέτειο του Πολυτεχνείου. Και πριν αρχίσει η συζήτηση του Προϋπολογισμού στη Βουλή να έχει γίνει η παρουσίασή του στην Αθήνα. Εξάλλου, όπως του έχουν εξηγήσει και οι Γιώργος και Κώστας Δαρδανός των εκδόσεων Gutenberg, οι 30-40 ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα είναι η καλύτερη περίοδος για να γίνει το βιβλίο του ευπώλητο, αφού πέραν του πολιτικού ενδιαφέροντος θα περιληφθεί και στην κατηγορία των δώρων της εορταστικής περιόδου.

Σίγουρα, η «Ιθάκη» του θα δημιουργήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στους ψηφοφόρους από το Επιστημονικό Συμβούλιο του ινστιτούτου του, η σύνθεση του οποίου μπορεί να είναι καλή για ένα ίδρυμα, όμως ως πρόπλασμα κόμματος, όπως ορισμένοι κακώς την είχαν διαφημίσει, μάλλον δεν συγκίνησε ιδιαίτερα. Ορισμένα από τα 41 μέλη που ανακοίνωσε ο πρώην πρωθυπουργός είναι όντως αξιόλογοι τεχνοκράτες (Λιάκος, Κουτεντάκης, Χουλιαράκης κ.ά.) και διακεκριμένοι επιστήμονες (Κανούλας, Κασάπης, Λοΐζου, Πλουμπίδης κ.ά.), όμως ο κόσμος της Κεντροαριστεράς περιμένει να ακούσει και να δει πολιτικά στελέχη, τα οποία θα μπορέσουν να φτιάξουν τον νέο φορέα της πληθυντικής Κεντροαριστεράς, να αντιπαρατεθούν, σε ραδιόφωνα και τηλεοράσεις, με επάρκεια στα κυβερνητικά στελέχη και να διεκδικήσουν με αξιώσεις τη διακυβέρνηση της χώρας, που είναι και το ζητούμενο.

Ηγετική ομάδα

Ο Τσίπρας δεν χρειάζεται ένα Ποτάμι, όπως αυτό του Σταύρου Θεοδωράκη, με φρέσκα πρόσωπα (τεχνοκράτες και επιστήμονες), αλλά μια ηγετική ομάδα που θα συνδυάζει την πολιτική εμπειρία με την τεχνοκρατική επάρκεια, τις διαχειριστικές ικανότητες και τη γνώση του μέλλοντος. Ο Μητσοτάκης τον κέρδισε τρεις φορές με τον Δένδια, τον Γεωργιάδη, τον Χατζηδάκη, τον Πιερρακάκη, την Κεραμέως και τη Βούλτεψη, όπως και ο ίδιος κέρδισε εκλογές με τον Παππά, τον Χαρίτση, τον Φάμελλο, την Αχτσιόγλου, τον Πολάκη, τον Φίλη, τον Τσακαλώτο και παλαιότερα με τον Λαφαζάνη, τη Ζωή και τον Βαρουφάκη. Κάποιος θα πει, και ορθώς, άλλες εποχές, άλλες καταστάσεις, και ότι χρειάζονται νέα πρόσωπα. Ωστόσο, η ανάγκη για αξιόλογο και αξιόπιστο πολιτικό προσωπικό παραμένει. Και διαγενομένου του χρόνου και των εξελίξεων (θα) γίνεται και αδήριτη.

Τα πρόσωπα του Επιστημονικού Συμβουλίου του μπορεί να ικανοποιούν την ανάγκη του Τσίπρα να παρουσιάσει κάτι νέο, μη τοξικό και πολιτικά μετριοπαθές, έως και ουδέτερο, όμως για να μη χαθούν και αυτά στις νέες και όμορφες θάλασσες στις οποίες θέλει να πλεύσει, όπως έχει πει ο Αλέξης, παραιτούμενος του βουλευτικού αξιώματος, θα πρέπει γρήγορα να πλαισιωθούν και από πολιτικά στελέχη και να ενταχθούν σε μια οργανωτική δομή που θα διεξάγει τον αγώνα μέχρι τις κάλπες. Αλλωστε, έχει άλλες δύο φορές στο παρελθόν, όταν ήταν αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, παρουσιάσει «think tank» με 30 και 40 επιστήμονες και τεχνοκράτες, όμως δεν απέφυγε την πρώτη φορά την ήττα και τη δεύτερη τη συντριβή από τους «πολιτικούς εξολοθρευτές», σε καφενέδες και ραδιοτηλεοπτικά στούντιο, του Μητσοτάκη.

Κατά συνέπεια, για να αποδώσει το Επιστημονικό Συμβούλιο θα πρέπει οι γνώσεις του για το εναλλακτικό κυβερνητικό πρόγραμμα να παντρευτούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα με την πολιτική δράση σε ολόκληρη τη χώρα και σε όλους τους κοινωνικούς χώρους - από τα συνδικάτα, την Αυτοδιοίκηση και τους συνεταιρισμούς μέχρι τα πανεπιστήμια, τους επιστημονικούς φορείς και τα επιμελητήρια, και φυσικά την τηλοψία και τους ανά την επικράτεια καφενέδες.

Και αυτή τη δράση μόνο με πολιτικά και οργανωτικά στελέχη ενός κόμματος -είτε με τη μορφή νέου φορέα, είτε ως συμμαχική λίστα της Αριστεράς, είτε ως εκλογική ομπρέλα της προοδευτικής αντιπολίτευσης- μπορεί να το πετύχει. Αρκεί φυσικά να είναι στελέχη χωρίς παρωπίδες και ιδεοληψίες. Και το κυριότερο, να μην είναι αγκυροβολημένα στο παρελθόν και την πούρα Αριστερά, αλλά να έχουν ανοιχτά τα μάτια τους και τα αυτιά τους στη βοή της κοινωνίας, η οποία, όπως την καταγράφει το Ινστιτούτο ΕΝΑ του Γιάννη Δραγασάκη, αισθάνεται κουρασμένη με την Αριστερά, έχει χαμηλές προσδοκίες, ενώ η «γενικευμένη απογοήτευση» είναι μια αίσθηση η οποία, σύμφωνα με τους αναλυτές της Prorata, «δύσκολα μαζεύεται».

Ελλειψη εμπιστοσύνης

Οπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, «μεγάλο ποσοστό των πολιτών που αυτοτοποθετούνται στον κεντροαριστερό άξονα δηλώνει πλέον ότι δεν εμπιστεύεται τον χώρο, με πολλούς να νιώθουν ότι η Αριστερά δεν τους εκφράζει όπως παλιά». Μάλιστα, επειδή η έννοια της Αριστεράς εμφανίζεται αποδυναμωμένη στη συλλογική συνείδηση, οδηγεί κάποιους στο συμπέρασμα ότι «εκτός από κρίση ηγεσίας έχουμε και κρίση ταυτότητας». Προφανώς, τα συμπεράσματα αυτά είχε υπ’ όψιν του, από προηγούμενες δικές του έρευνες, και ο Αλέξης Τσίπρας και γι’ αυτό, με αρχή την ομιλία του στον Economist πριν από δύο μήνες στη Θεσσαλονίκη, σηκώνει άγκυρα από το αριστερό αραξοβόλι και προσπαθεί to bend a rope (να δέσει κάβο) στο λιμάνι της μετριοπαθούς σοσιαλδημοκρατίας. Σύμφωνα με την έρευνα της Prorata για το Ινστιτούτο ΕΝΑ, το 32% των αριστερών ψηφοφόρων θεωρεί πως η ευθύνη για την απαξίωση της έννοιας της Αριστεράς είναι ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το 31% διαπιστώνει έλλειψη ηγετικής φυσιογνωμίας που θα μπορούσε να ενώσει τις δυνάμεις του χώρου, ενώ το 38% ρίχνει το φταίξιμο στις ίδιες τις ηγεσίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι στην ερώτηση «ποιο κόμμα θεωρείτε ικανότερο να ηγηθεί της προσπάθειας ανασυγκρότησης του χώρου της ευρύτερης Κεντροαριστεράς;», το 38% του συνόλου των ψηφοφόρων απαντά: «Κανένα».

Το 20% θεωρεί ότι τον πρώτο λόγο πρέπει να τον έχει το ΠΑΣΟΚ, το 18% ένα νέο κόμμα με επικεφαλής τον Τσίπρα και μόνο το 5% ο ΣΥΡΙΖΑ. Στους ψηφοφόρους που αυτοτοποθετούνται στον χώρο της Αριστεράς/Κεντροαριστεράς προηγείται πάλι η απάντηση «Κανένα», όμως το νέο κόμμα με επικεφαλής τον Τσίπρα περνά, έστω και με βραχεία κεφαλή, στη δεύτερη θέση (19%), το ΠΑΣΟΚ πέφτει στην τρίτη θέση (17%) και ο ΣΥΡΙΖΑ σκαρφαλώνει στο 11%.

Στην ερώτηση για το ποιο πρόσωπο θεωρούν ικανότερο να ηγηθεί στην ανασυγκρότηση της ευρύτερης Κεντροαριστεράς, ο Τσίπρας προηγείται με διαφορά, αφού στο σύνολο των ψηφοφόρων λαμβάνει 19% έναντι 7% του Ανδρουλάκη, 6% της Κωνσταντοπούλου, 4% των Χάρη Δούκα, Λούκας Κατσέλη και Stefanos Κασσελάκη, με τους υπολοίπους (Φάμελλος, Βαρουφάκης, Χαρίτσης) να περιορίζονται στο 2% έκαστος. Ομως, και εδώ είναι η μεγάλη δυσκολία, εφόσον ο Τσίπρας φτιάξει κόμμα, το 43% των ψηφοφόρων απαντά «Κανένας» από τους προαναφερόμενους. Στους αριστερούς/κεντροαριστερούς ψηφοφόρους ο Τσίπρας έρχεται με μεγάλη διαφορά πρώτος (33%), αφήνοντας τον «Κανένα» στη δεύτερη θέση (26%), ενώ η έκπληξη είναι ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας που έρχεται τρίτος (7%) ξεπερνώντας τον επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ Ανδρουλάκη, ο οποίος με 6% ισοβαθμεί στην τέταρτη θέση με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου και τους Βαρουφάκη και Κασσελάκη να ακολουθούν με 5%.

Οι στόχοι

Επιπροσθέτως, κάτι που πρέπει, όπως λένε οι αναλυτές, να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν του ο Τσίπρας πριν αποφασίσει να ιδρύσει κόμμα είναι και το γεγονός ότι στην ερώτηση σε ποιους στόχους πρέπει να εστιάσει η Αριστερά την επόμενη περίοδο, το 42%, στο σύνολο των ψηφοφόρων, απαντά στη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού προγράμματος κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής, ενώ το 31% προκρίνει τη σύγκλιση και ενότητα των κομμάτων της Αριστεράς.

Μόνο το 19% θέτει ως προτεραιότητα την ήττα του Μητσοτάκη στις εκλογές, ενώ τελευταία ως προτεραιότητα τοποθετεί με 7% την ίδρυση κόμματος υπό την ηγεσία του Τσίπρα. Στους ψηφοφόρους της ευρύτερης Κεντροαριστεράς η ίδρυση κόμματος υπό τον Τσίπρα ανεβαίνει στο 12%, η ήττα Μητσοτάκη στο 29%, η σύγκλιση και η ενότητα της Αριστεράς στο 37%, ενώ το ρεαλιστικό πρόγραμμα υποχωρεί στο 38%. Στον ΣΥΡΙΖΑ η προτεραιότητα με 39% είναι η ίδρυση κόμματος από τον Τσίπρα, στο ΠΑΣΟΚ με 47% προέχει το πρόγραμμα, στο ΚΚΕ πλειοψηφεί με 40% η ενότητα της Αριστεράς, στην Πλεύση Ελευθερίας βάζουν ως πρώτο στόχο την απομάκρυνση Μητσοτάκη από την κυβέρνηση (44%) και στη Νέα Αριστερά το 48% θεωρεί πως η προτεραιότητα είναι «η διαμόρφωση ενός νέου οράματος για τον κόσμο και την κοινωνία με στόχο τον σοσιαλισμό της εποχής μας».

Σύμφωνα με κεντρικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ, του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς, αλλά και με συνομιλητές του Τσίπρα, στις απαντήσεις της κοινωνίας για τους στόχους της Αριστεράς/Κεντροαριστεράς βρίσκεται «το κουμπί της Αλέξαινας», τι δηλαδή πρέπει να κάνει ο Τσίπρας. Προτεραιότητα δεν είναι η ίδρυση κόμματος από τον πρώην πρωθυπουργό, αφού τα ποσοστά που λαμβάνει δεν είναι ικανοποιητικά. Μόνο οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ το επιθυμούν με 39%. Στα άλλα κόμματα τα ποσοστά για το «κόμμα Τσίπρα» είναι: ΠΑΣΟΚ 4%, ΚΚΕ 2%, Πλεύση Ελευθερίας 15%, Νέα Αριστερά 8%, ΜέΡΑ25 8% και στο ΚΙ.ΔΗ. του Κασσελάκη 7%.

Αντίθετα, η σύγκλιση και η ενότητα της ευρύτερης Αριστεράς είναι κοινός τόπος αφού συγκεντρώνει τα εξής ποσοστά: ΣΥΡΙΖΑ 38% ΠΑΣΟΚ 40%, ΚΚΕ 40%, Πλεύση Ελευθερίας 45%, Νέα Αριστερά 41%, ΜέΡΑ 40% και ΚΗ.ΔΙ. 37%. Ενδεχομένως, αυτός είναι και ο λόγος που ο πρώην πρωθυπουργός καθυστερεί να ανακοινώσει το υπό ίδρυση (;) κόμμα του. Σε συνδυασμό αφενός με τα όχι ικανοποιητικά ποσοστά (μεταξύ 8% και 11%) που του δίνουν οι δημοσκοπήσεις. Και αφετέρου επειδή δεν γνωρίζει αν θα κάνουν κόμματα η Καρυστιανού και ο Σαμαράς.

Αν βιαστεί, μπορεί και να την πατήσει και, αντί για τη δεύτερη θέση, να παλεύει ενδεχομένως για την τρίτη αν αντέξει το ΠΑΣΟΚ ή και για την τέταρτη αν κάνει κόμμα και η Καρυστιανού. Και φυσικά, εάν προτρέξει μπορεί να «καεί στο ζέσταμα» αν οι εκλογές γίνουν την άνοιξη του 2027 ή αν τον αιφνιδιάσουν τυχόν ενδοκυβερνητικές εξελίξεις εάν στα Τέμπη και τον ΟΠΕΚΕΠΕ προστεθούν και νέες αβαρίες στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ολα αυτά τα ζυγίζουν ο Αλέξης και οι συνεργάτες του πριν σφυρίξουν το εναρκτήριο λάκτισμα για τη συγκρότηση του νέου πολιτικού φορέα.

Πάντως, το πότε και σε ποιους θα τηλεφωνήσει τελικά ο Αλέξης θα συναρτηθεί και από το περιεχόμενο του βιβλίου του. Και πρωτίστως από τις αντιδράσεις που θα υπάρξουν για όσα με τη βοήθεια και του πανεπιστημιακού Νίκου Μαραντζίδη ανέσυρε από το αρχείο του για τα 15 χρόνια της προεδρίας του στον ΣΥΡΙΖΑ, με έμφαση στα χρόνια που ήταν πρωθυπουργός (2015-2019) και αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης (2012-2014 και 2019-2023). Ορισμένοι συνομιλητές του Αλέξη πάντως δεν είναι και τόσο ενθουσιασμένοι όσο ο ίδιος ο πρωθυπουργός με την «Ιθάκη» του. Η εντύπωση που προκάλεσε το Επιστημονικό Συμβούλιο του ιδρύματος μπορεί να μην ήταν ενθουσιώδης, ήταν όμως θετική, αφού τα 2/3 των προσώπων είναι φρέσκα και με ενδιαφέροντα βιογραφικά και -το κυριότερο- μπορούν με τις γνώσεις τους να εκπονήσουν εκείνες τις εναλλακτικές άμα και ρεαλιστικές προγραμματικές θέσεις για τα προβλήματα των πολιτών και της χώρας, που χρειάζεται να έχει ένας νέος πολιτικός φορέας που θέλει να αναλάβει, μετά τον Μητσοτάκη και τη συντηρητική παράταξη, τη διακυβέρνηση του τόπου. Σε κάθε περίπτωση, με το Επιστημονικό του Συμβούλιο ο Τσίπρας άνοιξε ένα παράθυρο στο μέλλον. Με το βιβλίο του επιστρέφει στο παρελθόν. Επιχειρεί να δικαιώσει αναδρομικά τον εαυτό του και τις επιλογές που έκανε.

Βιώσιμες λύσεις

Προφανώς αδιαφορεί ή ήκιστα τον ενδιαφέρει αν η βουτιά στο παρελθόν είναι αυτό που χρειάζονται σήμερα οι πολίτες (που πλήττονται από την ακρίβεια και τη διεύρυνση των ανισοτήτων), η Κεντροαριστερά (που κατακερματισμένη δεν μπορεί να ηγηθεί μιας αναγκαίας κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής) και η χώρα (που αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τόσο από τις γεωπολιτικές αλλαγές που συντελούνται, περιλαμβανομένου και του αναθεωρητισμού της Τουρκίας, αλλά και από το Δημογραφικό, τη λειψυδρία και τα προβλήματα που προκαλούν η κλιματική και ενεργειακή κρίση και οι πόλεμοι στην περιοχή της).

«Ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει να καταλάβει», μας λέει παλαιός του σύντροφος, «ότι οι πολίτες, η Προοδευτική Παράταξη και η χώρα δεν περιμένουν τον αντίπαλο του Μητσοτάκη, αλλά εναλλακτικό προοδευτικό πρόγραμμα και βιώσιμες λύσεις». Είναι μάλιστα κατηγορηματικός: «Η Κεντροαριστερά είτε θα ανασυγκροτηθεί με αξιακή και μεταρρυθμιστική ενότητα, είτε θα εγκλωβιστεί σε συνεχείς ήττες».

Ας το έχει αυτό υπ’ όψιν του ο Τσίπρας, αφού όσο καθυστερεί μπορεί ο Φάμελλος και οι «τσιπρικοί» του ΣΥΡΙΖΑ να καταλήξουν ότι η «συμπόρευση» που αποφάσισε η Πολιτική Γραμματεία δεν τους συμφέρει και να ξαναρχίσουν τις συνομιλίες για κοινό μέτωπο με τη Νέα Αριστερά. Και ίσως τώρα να τους ακούσουν και στο ΠΑΣΟΚ, αφού μετά τον Δούκα και τον Γερουλάνο τη μαργαρίτα της αμφισβήτησης του Νίκου Ανδρουλάκη άρχισε να τη μαδάει και η Αννα Διαμαντοπούλου...