Μιχάλης Στούκας

Μάλιστα το 25,25% των υποψηφίων έγραψε κάτω από 5. Το παρήγορο (;) είναι ότι το ποσοστό αυτό είναι αρκετά χαμηλότερο σε σχέση με το περσινό 60,04% των υποψηφίων που έπεσαν κάτω από τη βάση. Και πάλι όμως, παραμένει εξαιρετικά υψηλό αν σκεφτούμε ότι ξεπερνά το 50%. Υπήρξε πάντως μια μικρή βελτίωση και στους αριστούχους. Φέτος, μεταξύ 19-20 έγραψαν 1.078 υποψήφιοι (ποσοστό 5,48%), ενώ πέρσι, τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 885 (4,40%). Τέλος, καλύτερη είναι η εκτίμηση του μέσου όρου επιδόσεων στην Ιστορία: 9,92 φέτος, ενώ πέρσι ήταν 8,89. Είχα αναφερθεί πέρσι και στο περίεργο αυτό φαινόμενο: να συναγωνίζεται πλέον η Ιστορία ή και να ξεπερνά παραδοσιακά δύσκολα μαθήματα, με άγνωστα θέματα (Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία ακόμα και Αρχαία) σε αποτυχία των εξεταζομένων.

Ο λόγος για τον οποίο χαρακτηρίζω «περίεργο» αυτό το γεγονός είναι ότι οι υποψήφιοι δεν καλούνται να απαντήσουν σε θέματα που δεν έχουν διδαχθεί, αλλά εξετάζονται με βάση το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου και μόνο. Διαβάζοντας τα θέματα βλέπει κανείς μια στροφή της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων, από θέματα «παπαγαλίας» σε θέματα που απαιτούν κριτική σκέψη και ικανότητα, στη συντριπτική πλειοψηφία τους.

Ειδικά τα φετινά θέματα Γ και Δ της Ιστορίας, απαιτούν συνδυασμό ιστορικών γνώσεων και πληροφορίες από κείμενα που παρατίθενται. Υπάρχουν βέβαια (θέματα Α και Β) και τα κλασικά «Σωστό-Λάθος», αλλά και ερωτήσεις, που είναι εύκολο να απαντηθούν αν κάποιος ή κάποια έχει διαβάσει καλά το σχολικό βιβλίο. Π.χ.: Θέμα Β2: «Ποιο ήταν το πολιτικό πρόγραμμα του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (1918);». Για όσους δεν γνωρίζουν πρόκειται για το Σ.Ε.Κ.Ε., τον «πρόδρομο» του Κ.Κ.Ε. Κάποιοι εκπαιδευτικοί διαφώνησαν μάλιστα με την προτεινόμενη από την Κεντρική Επιτροπή των Εξετάσεων ως ορθή απάντηση και δεν έχουν άδικο...

Εκείνο που φαίνεται από τα θέματα Γ και Δ είναι ότι απαιτείται πλέον συνδυασμός γνώσης και κριτικής σκέψης-ικανότητας, που μάλλον δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό δεν την έχουν οι μαθητές και οι μαθήτριες της Γ’ Λυκείου, παιδιά 17-18 χρονών. Να δεχτούμε ότι ορισμένοι εκπαιδευτικοί (δεν μου άρεσαν ποτέ οι γενικεύσεις) για πολλούς και διάφορους λόγους δεν διδάσκουν όπως πρέπει την Ιστορία (και άλλα μαθήματα) στα σχολεία. Από εκεί και πέρα, η συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις παρακολουθεί μαθήματα σε φροντιστήρια ή κάνει ιδιαίτερα μαθήματα. Κάποιοι γονείς ματώνουν κυριολεκτικά για να προετοιμαστούν όσο καλύτερα γίνεται τα παιδιά τους ενόψει Πανελλαδικών και τα αποτελέσματα είναι τραγικά: ασόδυα στην Ιστορία…

Προφανώς η βελτίωση των επιδόσεων σε σχέση με την περσινή χρονιά οφείλεται στο ότι τα φροντιστήρια και οι εκπαιδευτικοί που κάνουν ιδιαίτερα κινήθηκαν περισσότερο προς την κατεύθυνση των σύνθετων θεμάτων. Και πάλι όμως, αυτό δεν σηματοδοτεί μια βελτίωση των μαθητών και μαθητριών προς το καλύτερο, αλλά προσαρμογή της διδασκαλίας στο σκεπτικό της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων.

Με αφορμή την έλλειψη κριτικής σκέψης και ικανότητας σε παιδιά ηλικίας 18 ετών όπως φαίνεται από τις Πανελλήνιες, μπορούν να τεθούν και άλλοι προβληματισμοί. Έχουν τα δεκαοκτάχρονα παιδιά σήμερα κριτική σκέψη; Η έλλειψή της αφορά μόνο την Ιστορία και άλλα σχολικά μαθήματα ή είναι γενικότερη; Όλοι λίγο πολύ έχουμε παιδιά, ανίψια, παιδιά φίλων κ.λπ. σε αυτή την ηλικία και μπορούμε να δώσουμε απαντήσεις. Το σχολείο πάντως δεν βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση. Κακογραμμένα βιβλία, κακές κτιριακές υποδομές, «κουρασμένοι» εκπαιδευτικοί και έλλειψη από αυτούς σωστής καθοδήγησης των μαθητών, η οποία βέβαια πρέπει να ξεκινά από το σπίτι, έχουν σαν αποτέλεσμα την έλλειψη κριτικής και αναλυτικής σκέψης από τους νέους και τις νέες. Θα αναρωτηθούν τώρα κάποιοι: «Εσύ και οι συνομήλικοί σου είχατε κριτική σκέψη στα 18 σας»; Κάποιες και κάποιοι είχαν. Και ήταν μάλλον περισσότεροι από το αντίστοιχο ποσοστό των σημερινών νέων…

Ας επανέλθουμε όμως στην Ιστορία. Δυστυχώς, όπως βλέπουμε και από πλειάδα σχολίων στα ιστορικά άρθρα του protothema.gr, όχι μόνο τα δικά μου, υπάρχει πολύ κακή σχέση Ελλήνων και Ελληνίδων με τη συγκεκριμένη επιστήμη. Για όσους και όσες δεν ακολουθήσουν τον Κλάδο των Ανθρωπιστικών Σπουδών, η Ιστορία αποτελεί κάτι περιθωριακό. Ακόμα και φοιτητές και φοιτήτριες των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Ιστορίας έχουν παχυλή άγνοια για σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Οι καθηγητές και καθηγήτριες Ιστορίας στα Πανεπιστήμια διδάσκουν και γράφουν πολύ συχνά με βάση τα πολιτικά τους «πιστεύω». Η έρευνα σε πρωτογενείς πηγές, αρχεία ελληνικά και ξένα, αλλά και σπάνια βιβλία που, πλέον, με κάποιον τρόπο, μπορούν να γίνουν αντικείμενα μελέτης, τείνει να εκλείψει. Θα αναφερθώ, με αυτή την αφορμή σε έναν διακεκριμένο Έλληνα ιστορικό, που έκανε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα απίστευτες έρευνες και ανακαλύψεις, μέσα σε αντίξοες συνθήκες. Ο Κωνσταντίνος Σάθας (1842-1914), ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ιστορικούς εγκατέλειψε τις σπουδές Ιατρικής, όταν ανακάλυψε τυχαία σε μια κρύπτη στα ερείπια της Μονής Σωτήρος, το «Χρονικόν του Γαλαξειδίου» το 1864, το οποίο και εξέδωσε το 1865. Σε ηλικία 27 ετών είχε εκδώσει συλλογή με βιογραφίες Ελλήνων λογίων της Τουρκοκρατίας. Πόσοι, στα 27 τους σήμερα θα μπορούσαν να παρουσιάσουν κάτι ανάλογο; Δυστυχώς λόγω έλλειψης πόρων, ο ανήσυχος ερευνητής Κ. Σάθας το 1895 τερμάτισε τις έρευνες… Πέθανε στο Παρίσι τυφλός και πάμφτωχος. Εδώ βέβαια την ίδια τύχη είχαν ήρωες του 1821 (βλ. Νικηταράς), θα φρόντιζε το κράτος τον Σάθα;

Ιστορικοί με παρόμοιες «ανησυχίες», τουλάχιστον στην Ελλάδα, σπανίζουν σήμερα. Αρκούμαστε στο ό, τι μας σερβίρουν γνωστοί επιστήμονες, δεν διασταυρώνουμε ό, τι ακούμε ή διαβάζουμε, θεωρούμε ότι εξυφαίνονται παντού συνωμοσίες, ότι κάποιοι «τα παίρνουν» (από ποιους άραγε;) για να παρουσιάσουν διαστρεβλωμένα τα ιστορικά γεγονότα, ότι όλοι εμείς που έχουμε την τιμή και την πολυτέλεια να αρθρογραφούμε σε μεγάλα Μ.Μ.Ε. όπως το protothema.gr, ξέρουμε πολλά και τα κρύβουμε και ότι φυσικά είμαστε (τηλε)κατευθυνόμενοι. Όταν ζητάμε να αποδείξουν κάτι από αυτά, δεν παίρνουμε ποτέ απάντηση.

Κάποιοι θεωρούν ότι δεν μας αφορά τι έγινε πριν από 100, 500 ή 1.000 χρόνια. Η ρήση «η Ιστορία επαναλαμβάνεται» είναι σοφή. Όποιος αγνοεί το παρελθόν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κάνει λάθη που θα μπορούσε να είχε αποφύγει, και στο μέλλον. Καλό είναι λοιπόν ορισμένοι να αφήσουν τους δογματισμούς και τον στείρο αρνητισμό και να ασχοληθούν περισσότερο με την Ιστορία. Δεν είναι μόνο οι γνώσεις που θα αποκτήσουν, αλλά και η ανακάλυψη γεγονότων που έχουν συμβεί στο παρελθόν και επαναλαμβάνονται στις μέρες μας με απίστευτη ομοιότητα…