Κώστας Κουτσουρέλης

Δεν εξαρτάται από τις πρότερες συνθήκες (καταπίεση, κακοδιοίκηση, άρνηση ατομικών ελευθεριών και τα συναφή.) Δεν χρήζει καν ειδικής αιτιολόγησης: ένας λαός θέλει να πάρει την τύχη του στα χέρια του - αυτό αρκεί.

2. Αληθεύει βεβαίως ότι στον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης συνδέεται με την άρση του καθεστώτος της αποικιοποίησης. Oμως «αποικιοποιήσεις» γνωρίζει η Ιστορία πολλών ειδών. Εύκολα βρίσκει κανείς ερείσματα στη σχετική βιβλιογραφία αν θέλει να ερμηνεύσει έτσι τη σχέση της Ισπανίας με την Καταλονία, του Ηνωμένου Βασιλείου με τη Σκωτία, της Τουρκίας ή του Ιράν με τους Κούρδους κ.ο.κ. Κάθε λαός που ποθεί την αυτοδιάθεση αλλά του την αρνούνται, de facto τελεί υπό συνθήκες προσόμοιες.

3. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης δεν συνεπάγεται αυτομάτως ανεξαρτησία. Συνεπάγεται το δικαίωμα ενός λαού να αποφασίσει αν την επιθυμεί. Οπως η περίπτωση των Κεμπεκουά και των Σκώτων έδειξε, μια συλλογικότητα μπορεί τελικά να αποφασίσει δημοκρατικά ότι δεν θα κάνει χρήση της δυνατότητάς της να ανεξαρτητοποιηθεί. Εχουμε άλλη περίπτωση όπου ένας λαός (οι Πορτορικανοί) αποφάσισε να αρνηθεί την ανεξαρτησία του και να προσχωρήσει σε άλλο κράτος, εν προκειμένω τις ΗΠΑ (αν και αυτές δεν έχουν αποδεχθεί την προσφορά). Και αυτές οι αποφάσεις από το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης απορρέουν.

4. Το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης δεν ακυρώνεται από την καταχρηστική του επίκληση. Προφανώς και κάποιοι θα επικαλεστούν το καταλανικό παράδειγμα ώστε να ανακινήσουν αλυτρωτισμούς και εδαφικές διεκδικήσεις εις βάρος άλλων (όπως ενδεχομένως η Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία). Αυτό όμως το κάνουν ούτως ή άλλως και χωρίς το πρόσχημα της προστασίας των ομοεθνών (λ.χ. στο Αιγαίο). Τα μαχαίρια δεν αποσύρονται από την αγορά επειδή κάποιοι τυχαίνει να χάνουν τη ζωή τους από αυτά. Και ορθώς!

5. Η επίκληση του κινδύνου του κατακερματισμού ή του «εκβαλκανισμού» της διεθνούς κοινότητας από την αύξηση των ανεξάρτητων εθνικών κρατών είναι επιχείρημα χωρίς περιεχόμενο. Οσοι το προβάλλουν θα πρέπει να εξηγήσουν λ.χ. γιατί η υφήλιος των 50 κρατών του 1948 ήταν πιο ειρηνική, προηγμένη και ευνομούμενη από τον σημερινό πλανήτη των σχεδόν 200 κρατών. Αν δεν μπορούν να το κάνουν, απλώς κινδυνολογούν.

6. Εντελώς έωλο είναι και το επιχείρημα ότι η Ευρώπη τείνει προς την πολιτική της ενοποίηση, άρα η αυτοδιάθεση των Καταλανών είναι εγχείρημα «αναχρονιστικό». Ηταν αναχρονιστική λοιπόν η ένωση των δύο Γερμανιών; Η δημιουργία οχτώ νέων εθνικών κρατών από την πρώην Γιουγκοσλαβία; Το βελούδινο διαζύγιο Τσέχων και Σλοβάκων; Γιατί οι οπαδοί της ενωμένης Ευρώπης δεν αντιτάχθηκαν τότε σε αυτά, και στο αίμα που ενίοτε χύθηκε εξ ονόματός τους;

7. Ο κυριότερος αντίπαλος σήμερα της αυτοδιάθεσης των λαών δεν είναι τα κράτη που τους καταπιέζουν. Αλλά τα ποικίλα διεθνιστικά ιδεολογήματα, «φιλελεύθερης» ή «προοδευτικής» κοπής. Είναι αυτά που, ως άλλη Ιερά Συμμαχία, βλέπουν τον One World που οραματίζονται να κινδυνεύει από τα εθνικά κινήματα και που γι’ αυτό, κάποτε και συνειδητά, νομιμοποιούν και υποστηρίζουν την καταπίεση.