Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Αλλωστε, μόνο ο σκοπός αυτός, που αφορά την υγεία ως συλλογικό αγαθό, μπορεί να δικαιολογήσει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο οποίος αποτελεί σοβαρό περιορισμό της ελευθερίας αυτοκαθορισμού του ατόμου σε θέματα της προσωπικής του υγείας. Το δικαίωμα υγειονομικού αυτοκαθορισμού, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ.5 Συντ., είναι πάντως ο κανόνας, ενώ η υποχρέωση εμβολιασμού, που εισάγει τη διάσταση του καθήκοντος στο δικαίωμα στην υγεία, μπορεί να είναι μόνο η εξαίρεση. Μάλιστα, από μόνο του το άρθρο 5 παρ. 5 Συντ. δεν θα ήταν αρκετό για τον μετασχηματισμό, έστω κατ’ εξαίρεση, του δικαιώματος στην υγεία σε καθήκον υγείας. Στην περίπτωση αυτή παίζει αποφασιστικό ρόλο το άρθρο 25 παρ. 4 Συντ., που καθιερώνει το καθήκον αλληλεγγύης του ατόμου προς το κοινωνικό σύνολο, μια έκφραση του οποίου αποτελεί η υποχρέωση εμβολιασμού. Μια τέτοια υποχρέωση κοινωνικής αλληλεγγύης δεν μπορεί, πάντως, να επιβληθεί στην περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης της υγείας ενός συγκεκριμένου ατόμου από τον εμβολιασμό.

Αντίθετα, θα ήμουν πολύ επιφυλακτικός ως προς την αποδοχή άρνησης εμβολιασμού για λόγους ελευθερίας συνείδησης. Αλλωστε, στην περίπτωση των εμβολίων, η επίκληση λόγων συνείδησης υποκρύπτει συχνά μια ιδεολογική τοποθέτηση (αντιεμβολιαστικό κίνημα), ενώ ειδικώς στην περίπτωση του εμβολίου αντι-COVID, όταν αυτό ανακαλυφθεί, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συνδράμουν στην άρνησή του οι θεωρίες για την «κατάσταση εξαίρεσης» και τη «βιο-πολιτική εξουσία», τύπου Τζόρτζιο Αγκαμπέν, οι οποίες είναι πολύ δημοφιλείς μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει επιδημία και ότι όλα αυτά είναι ένα πρόσχημα για τον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών.

Η απόφαση για την υποχρεωτικότητα του εμβολίου αντι-COVID είναι πολιτική όχι ιατρική, δηλαδή ανήκει στη διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη, ο οποίος μπορεί είτε να καταστήσει νομικά υποχρεωτική τη διενέργειά του είτε να περιοριστεί σε μια σύσταση για την αναγκαιότητα της χρήσης του. Η υποχρεωτικότητά του δεν μπορεί βέβαια να επιβληθεί μέσω φυσικού καταναγκασμού, διότι η χορήγησή του με τον τρόπο αυτό θα ήταν αντίθετη προς την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (άρθρο 2 παρ.1 Συντ.). Η τήρηση της υποχρέωσης εμβολιασμού μπορεί να διασφαλιστεί μόνο με έμμεσο τρόπο, π.χ., με διοικητικές χρηματικές κυρώσεις ή με τη θέσπιση περιορισμών στην απόλαυση ορισμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων. Πάντως, αν καταστεί νομικά υποχρεωτική η χρήση του εμβολίου, αυτή θα πρέπει να γίνεται δωρεάν, ως κοινωνική παροχή στο πλαίσιο του κοινωνικού δικαιώματος στην υγεία (άρθρο 21 παρ. 3 Συντ.).