Φώφη Γιωτάκη

Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος παγκοσμίως και το μέγεθός του προβλήματος της λειψυδρίας, λόγω της κλιματικής κρίσης φαίνεται καθαρά, πρώτα και κύρια, στις χώρες της Μεσογείου.

Τα επιστημονικά δεδομένα δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας της κατάστασης και εφησυχασμού. Η χώρα μας κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο λειψυδρίας. Η στάθμη των φραγμάτων είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, ενώ ενδεικτικό είναι πως τα αποθέματα στην Αττική έχουν μειωθεί πάνω από 50% σε σχέση με το 2022. Είναι δε, σχεδόν βέβαιο, ότι πολλά που έπρεπε να γίνουν και μάλιστα …προχθές, δεν έγιναν. Αν είχαν γίνει δεν θα είχαμε καταγράψει ιστορικά χαμηλά και σε αυτό το κρίσιμο πεδίο. Το ποτήρι θα ήταν τουλάχιστον μισογεμάτο. Αλλά είναι μισοάδειο.

Το νερό είναι εκτός από δημόσιο αγαθό και ζωτικής σημασίας υπόθεση. Η έλλειψή του αποκαλύπτει τα βήματα προόδου και ανάπτυξης μιας χώρας και μιας ηπείρου. Οι ανάγκες του σήμερα είναι πιεστικές- σε άμεσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα απαιτείται ένα καλά οργανωμένο σχέδιο, ένας (και) εθνικός σχεδιασμός, που θα προετοιμάσει τη χώρα να αντιμετωπίσει τον κόκκινο συναγερμό στα επόμενα 30 έτη. Η κυβέρνηση ανακοινώνει ότι έχει αποφασίσει έναν ολιστικό τρόπο αντιμετώπισης του ζητήματος απέναντι στον κατακερματισμό, μεταξύ διαφορετικών φορέων, που υπάρχει σήμερα. Πρόκειται να προχωρήσει, όπως λέει, σε ριζική αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης των υδάτων στη χώρα, ώστε να υπάρχει η μετάβαση σε ένα πιο λειτουργικό σύστημα, με μεγαλύτερη αποδοτικότητα και περισσότερες επενδύσεις. Και τονίζει ότι στη διαδρομή θα αξιοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες, καθώς και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού, όπως η αφαλάτωση. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός εν τω μεταξύ χθες παρουσίασε τους πέντε βασικούς άξονες του σχεδιασμού:

- Το νερό είναι και θα παραμείνει δημόσιο αγαθό, όπως προβλέπει το Σύνταγμα και η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

- Βιώσιμες εταιρείες ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, με στόχο αποδεκτό κόστος για όλες τις χρήσεις

- Ολιστικός σχεδιασμός και κεντρική διαχείριση όλων των αναγκαίων έργων, μικρών και μεγάλων

- Κατεπείγουσες πρωτοβουλίες τους επόμενους έξι μήνες, σε συνδυασμό με εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών

- Νέες τεχνολογίες και συμπληρωματικοί τρόποι παραγωγής νερού (αφαλάτωση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση)

Οι αρμόδιοι διαβεβαιώνουν ότι οι παραπάνω άξονες πρέπει να εξειδικευτούν και ότι αυτό θα γίνει στο αμέσως επόμενο διάστημα. Ο σχεδιασμός θα θέσει, επίσης, όπως αναφέρουν, τις βάσεις για την υλοποίηση έργων που έχουν ήδη δρομολογηθεί ή μελετώνται- σήμερα είναι σε εξέλιξη περισσότερα από 1.200 έργα διαχείρισης και αξιοποίησης υδάτων, εκ των οποίων 1.090 αφορούν στην ύδρευση και 237 την άρδευση. Είναι προφανές ωστόσο ότι αυτά τα έργα μπορεί να αποδειχθούν μια σταγόνα στον ωκεανό, αν δεν γίνουν γρήγορα τα αναγκαία βήματα. Αν δεν υπάρξει μια καλά συντονισμένη προσπάθεια και συντεταγμένη δράση για ένα ζήτημα που καίει την ελληνική κοινωνία, τον αγροτικό κόσμο, τους ανθρώπους στις πόλεις, τους κατοίκους στα νησιά των Κυκλάδων που βλέπουν μαζί με την ταχύτατη αύξηση του τουρισμού να στερεύουν οι βρύσες στα σπίτια τους κάποιες ώρες την ημέρα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Ακόμη και οι απλές βλάβες στο σύστημα ύδρευσης στη Χ Χώρα του πανέμορφου νησιού δείχνουν την ανεπάρκεια και την κόπωση ενός συστήματος που έρχεται από τις περασμένες δεκαετίες. Εμφανίζουν την παθογένεια, την απουσία προνοητικότητας και πρόληψης, τον ωχαδερφισμό, τη λογική των «κατεπειγουσών πρωτοβουλιών», του «τρέχω να ενημερώσω τους πολίτες το καλοκαίρι που είναι οξυμένο το πρόβλημα να μην πιάνουν το λάστιχο κι αρχίσουν να πλένουν στο καταμεσήμερο το πασπαλισμένο από την άμμο και το αλάτι της θάλασσας αυτοκίνητό τους». Αν κάνει κάποιος ένα γύρο στις ανακοινώσεις Δημάρχων στην καρδιά του καλοκαιριού θα ανακαλύψει αρκετές τέτοιου απογοητευτικού τύπου. Αυτονόητες ενέργειες δεν είναι αυτονόητες για τους περισσότερους. Αλλά πέρα από την ατομική ευθύνη είναι η συλλογική, η αυτοδιοικητική και η κρατική. Αυτή που πρέπει να γίνει πράξη προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος. Προς όφελος των πολλών. Των κατοίκων και των τουριστών, που πρέπει να φύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις για να ξαναγυρίσουν και να φέρουν μαζί και τους φίλους τους την επόμενη και τη μεθεπόμενη χρονιά. Δεν αρκεί ο ήλιος και το ακρογιάλι για να επισκεφτεί και την επόμενη χρονιά ο τουρίστας τους μαγευτικούς τόπους ανά την Ελλάδα. Θέλει να συναντήσει υποδομές που θα του εξασφαλίσουν ανεμπόδιστες διακοπές.

Οι κάτοικοι των νησιών και όχι μόνο γνωρίζουν ότι ναι, το χειμώνα βρέχει και στον τόπο τους, αλλά δεν υπάρχουν τα αναγκαία φράγματα και το βρόχινο νερό καταλήγει στη θάλασσα. Το ίδιο συμβαίνει και σε αρκετές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, εκεί που κάποιους μήνες νομίζεις ότι δεν σταματά ποτέ η βροχή. Ο Daniel μαζί με το καταστροφικό πέρασμά του ανέδειξε και την απουσία των υποδομών. Η αντιπολίτευση τονίζει ότι η κυβέρνηση καταδικάστηκε από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ιούνιος 2025) για την αποτυχία της να επικαιροποιήσει και να εφαρμόσει τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας και Λεκανών Απορροής Ποταμών, κατά παράβαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, που οφείλουν να αποτελούν τη «βίβλο» για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων διαχείρισης υδάτων, με διπλή στοχοθεσία την αντιπλημμυρική προστασία και την υδατική επάρκεια. Και αντί των στοιχειωδών της υποχρεώσεων – υποστηρίζει- η κυβέρνηση παρουσιάζει ως λύση τη μεταφορά της αρμοδιότητας επί των έργων διαχείρισης των υδάτων σε μία κεντρικοποιημένη δομή που παρακάμπτει εκ νέου τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Μπορεί να απαιτούνται «κατεπείγουσες πρωτοβουλίες» εδώ που φτάσαμε, αλλά για ένα ζωτικής σημασίας θέμα χρειάζεται σοβαρή συζήτηση με ανταλλαγή απόψεων. Και για να υπάρξει ανταλλαγή απόψεων, βασική προϋπόθεση είναι να «καθίσουν» στο ίδιο τραπέζι όλες οι απόψεις. Και αφού καταλήξουν, αν καταλήξουν, σε δέκα βασικές γραμμές, να ξεκινήσουν χωρίς καθυστέρηση τις πράξεις και μαζί τους διαρκείς ελέγχους, ενημερώνοντας ταυτόχρονα τους πολίτες για το πως θα είναι οι πολύτιμοι κρίκοι στην αλυσίδα προστασίας του δημόσιου αγαθού. Ένα ειλικρινές και αξιόπιστο σχέδιο, που δεν θα μεταφέρει δυσβάσταχτα οικονομικά βάρη στην πλάτη του πολιτών, εύκολα γίνεται κατανοητό από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο. Το δύσκολο είναι να υπάρχει σχέδιο, πριν και όχι μετά, από τον κόκκινο συναγερμό. Σχέδιο, όχι μια πρόσκαιρη, πρόχειρη και επικοινωνιακή διαχείριση του προβλήματος. Δεν χρειάζεται να είσαι αισιόδοξος για να δεις το ποτήρι μισογεμάτο- αρκεί να μην είναι κάθε φορά μισοάδειο.