Πρωτοποριακή μέθοδος για την οστεοαρθρίτιδα γόνατος

Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια πολυπαραγοντική, πολυγονιδιακή, εκφυλιστική νόσος, επιδεινούμενη με τη φόρτιση, που οδηγεί σε ανεπάρκεια της άρθρωσης, με τον πόνο να αποτελεί το κυρίαρχο σύμπτωμα. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 10% του πληθυσμού παγκοσμίως άνω των 60 ετών θα εκδηλώσει συμπτώματα της νόσου, με τεράστια οικονομική επιβάρυνση. Παράλληλα, η αύξηση τόσο του προσδόκιμου ζωής, όσο και της παχυσαρκίας, αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση αυτών των τιμών στο μέλλον.

Οι ενδαρθρικές εγχύσεις πλάσματος πλούσιο σε αυξητικούς παράγοντες (PRGF) σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα του γόνατος μειώνει τον πόνο και επομένως είναι κλινικά αποτελεσματικές στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης ανασκόπησης.
Για την αντιμετώπιση της παθολογίας των αρθρώσεων, συμπεριλαμβανομένης και της οστεοαρθρίτιδας υπάρχουν αρκετές προκλινικές μελέτες που υποστηρίζουν τη θεραπεία με πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια (Platelet Rich Plasma – PRP). «Το σκεπτικό, βασίζεται στη χρήση αυτόλογων μορίων σε αυξημένες συγκεντρώσεις, που θα επηρρεάσουν και θα αναστρέψουν το καταβολικό περιβάλλον που υπάρχει στην οστεοαρθρίτιδα και εντέλλει θα επαναφέρεουν την ομοιοστασία στην άρθρωση», μας εξηγεί ο Δρ. Νικόλαος Ροΐδης, Ορθοπαιδικός Χειρουργός και Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Αρθροσκοπικής Εταιρείας.

Το πλάσμα πλούσιο σε αυξητικούς παράγοντες (Plasma rich in growth factors – PRGF) είναι ένα 100% αυτόλογο πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια με τυποποιημένη σύσταση και δοσολογία, περιέχει δε μέτρια συγκέντρωση αιμοπεταλίων (2 με 2,5 φορές πάνω από την αντίστοιχη συγκέντρωση του περιφερικού αίματος). Ένα όμως από τα πιο επίκαιρα και αμφιλεγόμενα θέματα, είναι η παρουσία λευκών κυττάρων (WBC) στα PRP. 

Σε μια πρόσφατη μελέτη έγινε ανασκόπηση της διαθέσιμης (έως τον Οκτώβριο 2013) βιβλιογραφίας για την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της χρήσης πλάσματος πλούσιου σε αυξητικούς παράγοντες (PRGF) ως μέσο θεραπείας για τη μείωση των συμπτωμάτων σε ενήλικες ασθενείς με διεγνωσμένη οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) του γόνατος. Όλες οι μελέτες έπρεπε να περιλαμβάνουν μια ομάδα θεραπείας με PRGF και μια ομάδα ελέγχου. Οι παράμετροι που εξετάστηκαν ήταν ο πόνος της άρθρωσης, η μειωμένη λειτουργία και η δυσκαμψία, προ και μετά τη χορήγηση της θεραπείας και για ένα διάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων. Ελέγχθηκαν επίσης οι ανεπιθύμητες παρενέργειες, που καταγράφηκαν.

Από τις συνολικά 91 δημοσιεύσεις που ανευρέθησαν, μόλις 5 μελέτες ικανοποιούσαν τα κριτήρια εισαγωγής (2 τυχαιοποιημένες μελέτες ελέγχου, 2 προοπτικές μη τυχαιοποιημένες μελέτες και 1 αναδρομική ανάλυση δεδομένων). Στις 5 αυτές μελέτες συμμετείχαν  συνολικά 530 ασθενείς. 

Και στις δύο τυχαιοποιημένες μελέτες ελέγχου, ο αριθμός των ασθενών που εμφάνισαν μείωση του πόνου πάνω από 50% μετά από 6 μήνες θεραπείας, ήταν στατιστικώς σημαντικότερη στην ομάδα με PRGF σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (ΗΑ). Σε δυο άλλες μελέτες, οι ασθενείς που αντιμετωπίστηκαν με PRGF έδειξαν σημαντική μείωση του πόνου (>40%) σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Η ανάλυση των υπόλοιπων παραμέτρων έδειξε στατιστικώς σημαντική υπεροχή της ομάδας που χρησιμοποίησε PRGF.

Η σύνοψη των 5 μελετών καταδεικνύει ότι η χρήση PRGF ήταν πιο αποτελεσματική από την αντίστοιχη θεραπεία που χορηγήθηκε στις ομάδες ελέγχου (ΗΑ ή PRP εμπλουτισμένα με λευκοκύτταρα). Παρόλο που μόνο δυο τυχαιοποιημένες μελέτες με Level I evidence περιλαμβάνονται στην ανασκόπηση, τα στοιχεία αυτών των μελετών δείχνουν ξεκάθαρο πλεονέκτημα της θεραπείας με PRGF έναντι ομάδας ελέγχου (υαλουρονικού οξέος) όσον αφορά τον πόνο. Σε άλλη μελέτη έγινε σύγκριση μεταξύ PRGF και PRP εμπλουτισμένο με λευκοκύτταρα μετά από διπλή φυγοκέντρηση. Αν και παρατηρείται διαφορά υπέρ της θεραπείας με τα PRGF, δεν παρατηρήθηκαν στατιστιστικώς σημαντικές διαφορές. 

Προσφάτως, δεκάδες συστηματικές ανασκοπήσεις και μεταναλύσεις μελετών έχουν δημοσιοποιηθεί που εξέταζαν την αποτελεσματικότητα των PRP’s σε εκφυλιστικές αρθρίτιδες, καθώς και σε κακώσεις μυών, συνδέσμων και τενόντων. Τα αποτελέσματα ποικίλλουν, αλλά δείχνουν να υποστηρίζουν τη χρήση της νέας αυτής τεχνολογίας στη θεραπεία της μέτριας έως σοβαρής οατεοαρθρίτιδας, παρά τις διάφορες επιπτώσεις που ενδεχομένως εμφανίστηκαν. 
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως εξέλειπαν σε μεγάλο βαθμό οι παρενέργειες στους 530 ασθενείς της μελέτης. Όλες οι αναφερόμενες παρενέργειες ήταν μικρής έντασης και οφείλονται κατά πάσα πιθανότητα στη διαδικασία της έγχυσης παρά στην ουσία που χρησιμοποιήθηκε. Έχει ωστόσο παρατηρηθεί ότι η συχνότητα εμφάνισης παρενεργειών που συνδέεται με πόνο και οίδημα αυξάνεται σε ομάδες όπου οι ασθενείς έλαβαν PRP με λευκοκύτταρα. Η έγχυση αυξημένων συγκεντρώσεων λευκοκυττάρων στον ενδραρθρικό χώρο, μπορεί να προκαλέσει μια παροδική φλεγμονώδη αντίδραση, που στον ασθενή κλινικά εκδηλώνεται με πόνο και δυσφορία. 

Σύμφωνα με τον Δρ. Ν. Ροΐδη, ο μηχανισμός δράσης του PRGF στη θεραπεία της ΟΑ δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί πλήρως. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, νέες ανακαλύψεις βοηθούν στην κατανοήση αυτού του μηχανισμού. Για παράδειγμα, η επίδραση στον κανονικό άξονα NF-κΒ πιθανόν να εξηγεί την αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ η παρουσία ενδογενών κανναβινοειδών και άλλων παρεμφερών ουσιών, ενδέχεται να συμβάλλουν στην μειωμένη αίσθηση του πόνου σε μια προσβεβλημένη με ΟΑ άρθρωση. Το πλούσιο σε βλαστοκύτταρα και χημειοτακτικούς αγωνιστές σύμπλεγμα των PRGF μπορεί επίσης να εξηγήσει την τελική έκβαση της αυτόλογης προσέγγισης. Τέλος, ο συνδυασμός ΗΑ και PRP διερυνάται για συνεργική δράση στη θεραπεία της ΟΑ, αν και απαιτούνται περισσότερες κλινικές δοκιμές σε αυτή την κατεύθυνση. 
Από την ανασκόπηση αυτή λείπει μελέτη σύγκρισης του PRGF με ομάδα ελέγχου στην οποία να χορηγήθηκε είτε placebo φάρμακο, είτε φυσιολογικός ορός (NS). 

«Μελλοντικά, περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες υψηλής ποιότητας θα πρέπει να διενεργηθούν ώστε να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα του PRGF. Επιπρόσθετα, θα ήταν χρήσιμο να γίνουν και ενέργειες για τη διερεύνηση και βελτιστοποίηση παραμέτρων όπως ο απαιτούμενος αριθμός των δόσεων και το χρονικό διάστημα μεταξύ των εγχύσεων», καταλήγει ο Δρ. Ν. Ροΐδης.