Οι στόχοι βημάτων και η πίεση για γυμναστική - Όταν οι βόλτες για ευεξία μετατρέπονται σε καταναγκασμό

Κάθε φορά που κάνουμε scroll στο TikTok ή στο Instagram, βλέπουμε μια πληθώρα influencers που καυχιούνται για τα 15.000, 20.000, ακόμα και 30.000 βήματα που κάνουν καθημερινά. «Hot girl walks» που διαρκούν πολλές ώρες, μαραθώνιοι χιλιομέτρων που καταγράφονται πριν από τις 9 το πρωί και κομψές φωτογραφίες από διαδρόμους γυμναστικής που κρύβονται κάτω από τα όρθια γραφεία — όλα συνοδευόμενα από τέλεια επιλεγμένη μουσική και χαρούμενες λεζάντες. Ο αλγόριθμος φαίνεται να ξέρει ακριβώς πώς να μας κάνει να νιώθουμε ανεπαρκείς.

Κάποτε, ο γνωστός στόχος των 10.000 βημάτων ήταν ένα λογικό, αν και ελαφρώς αυθαίρετο, σημείο αναφοράς. Προερχόμενος από μια ιαπωνική καμπάνια μάρκετινγκ της δεκαετίας του 1960, ο αριθμός αυτός δεν βασίστηκε ποτέ σε επιστημονικά στοιχεία. Το βηματόμετρο, manpo-kei, σήμαινε κυριολεκτικά «μετρητής 10.000 βημάτων», και ο στόχος έμεινε — όχι επειδή ήταν ο βέλτιστος, αλλά επειδή ήταν ευκολομνημόνευτος.

Τα τελευταία χρόνια, μελέτες έχουν βοηθήσει να σχηματιστεί μια πιο λεπτομερής εικόνα της σωματικής δραστηριότητας. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο JAMA Internal Medicine (2021) διαπίστωσε ότι μόλις 4.400 βήματα την ημέρα μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική μείωση του κινδύνου θνησιμότητας μεταξύ των ηλικιωμένων, με τα οφέλη να συνεχίζονται μέχρι περίπου 7.500 βήματα. Άλλες μελέτες, όπως αυτή που δημοσιεύθηκε στο The Lancet Public Health, έδειξαν παρόμοιες τάσεις: γενικά, όσο περισσότερη κίνηση τόσο το καλύτερο, χωρίς ωστόσο να υπάρχει ένας μαγικός αριθμός. Βέβαια, παρά την επιστημονική αναπροσαρμογή, οι πολιτισμικές προσδοκίες έχουν πάρει μια διαφορετική τροπή. Ενώ λοιπόν η ιατρική άποψη μετατοπίζεται προς τη μετριοπάθεια και την εξατομίκευση της σωματικής δραστηριότητας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κηρύττουν τον μαξιμαλισμό.

Περπατώντας για χάρη του περιεχομένου

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία μεταδίδονται σαν ιός, μαζοποιούνται και αποδίδουν οικονομικά. Αυτό που κάποτε ήταν μια απλή βόλτα στο σούπερ μάρκετ είναι τώρα μια πιθανή ευκαιρία για περιεχόμενο. Η απλή πράξη του περπατήματος έχει γίνει παιχνίδι, παρακολουθείται και αξιολογείται. Τα Apple Watch και οι εφαρμογές που παρακολουθούν τη δραστηριότητά μας, ηχούν και δονούνται για να ενθαρρύνουν την κίνησή μας. Προφανώς αφού ολοκληρώσουμε τον στόχο μας, το να μοιραστούμε τα αποτελέσματα με τη διαδικτυακή μας «φούσκα», είναι απλά ένα κουμπί μακριά. Έτσι, η φυσική κατάσταση δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση, αλλά δημόσια και συχνά επιμελημένη.

Σε αυτή τη νέα κουλτούρα της κίνησης ως παράστασης, ακόμη και απλές συνήθειες όπως το περπάτημα, φιλτράρονται μέσα από το πρίσμα των προτύπων ομορφιάς και της κουλτούρας της βιασύνης. Το εκκρεμές, που είχε κλίνει προς τη θετική στάση απέναντι στο σώμα και την ξεκούραση κατά τις αρχές της πανδημίας, φαίνεται να κλίνει πάλι προς την αντίθετη κατεύθυνση. Το να είναι κανείς λεπτός ρομαντικοποιείται και πάλι σε όλες τις πλατφόρμες, με ένα περιτύλιγμα από ταμπέλες «καθαρής ζωής» και παραγωγικότητας.

Αυτή η εμμονή ωστόσο, δεν είναι αβλαβής. Για μερικούς, το περπάτημα μπορεί να μετατραπεί από μια υγιεινή ρουτίνα σε μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά. Πολλοί ψυχολόγοι εξηγούν ότι όταν οι πρακτικές υγείας καθοδηγούνται από το άγχος ή το φόβο ότι δεν κάνουμε αρκετά — ή όταν παρεμβαίνουν στην καθημερινή μας ζωή — μπορούν να οδηγήσουν σε ορθορεξία - διατροφική διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από την προσκόλληση ή την εμμονή των ατόμων στην κατανάλωση υγιεινών τροφίμων - ή εθισμό στην άσκηση.

Πόσα βήματα μας κάνουν υγιείς;

Περισσότερα βήματα δεν σημαίνουν αυτόματα καλύτερη υγεία. Μια μετα-ανάλυση του 2022 που δημοσιεύθηκε στο The Lancet Public Health εξέτασε πάνω από 47.000 συμμετέχοντες σε τέσσερις ηπείρους και διαπίστωσε ότι στη μείωση του κινδύνου θνησιμότητας συμβάλουν περίπου 8.000 έως 10.000 βήματα την ημέρα για ενήλικες κάτω των 60 ετών. Για τους ηλικιωμένους, ο αριθμός αυτός είναι ακόμη χαμηλότερος. Στην πραγματικότητα, το υπερβολικό περπάτημα — ειδικά όταν γίνεται καταναγκαστικά ή χωρίς επαρκή ανάπαυση — μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς από υπερβολική χρήση, σωματική εξάντληση και ψυχική καταπόνηση.

Στη συνέχεια, υπάρχει η οικονομική και λογιστική πραγματικότητα: Ποιος έχει το χρόνο για 30.000 βήματα την ημέρα; Αυτό είναι περίπου 20 χιλιόμετρα — μια δέσμευση 3 έως 4 ωρών για τον μέσο άνθρωπο. Επιπλέον, δεν έχουν όλοι πρόσβαση σε ασφαλείς γειτονιές, ευέλικτες δουλειές ή διάδρομους γυμναστικής στο σπίτι. Αυτή η αισθητική της αβίαστης παραγωγικότητας κρύβει τα προνόμια μάλλον, που διαφαίνονται από πίσω της. Γιατί αν και το περπάτημα είναι όντως η πιο φθηνή σωματική δραστηριότητα, το περπάτημα με την πολυτέλεια του χρόνου, του καλού καιρού και της ασφάλειας δεν είναι εξίσου διαθέσιμο σε όλους.

Ευεξία για εμάς ή για τα likes;

Αξίζει να αναρωτηθούμε: Ποιος είναι ο στόχος εδώ; Είναι η υγεία ή ο έλεγχος; Είναι η κίνηση ή η μέτρηση; Και περπατάμε πραγματικά για την ευεξία ή για τα «likes»;

Τίποτα από αυτά δεν είναι αντίθετο με το περπάτημα. Αυτό, παραμένει μια από τις πιο προσιτές και ευεργετικές μορφές κίνησης που υπάρχουν. Το τακτικό περπάτημα μπορεί να βελτιώσει την καρδιαγγειακή υγεία, να μειώσει το άγχος, να βοηθήσει την πέψη και ακόμη και να ενισχύσει τη δημιουργικότητα. Μάλιστα, μια μελέτη του Στάνφορντ το 2014 διαπίστωσε ότι το περπάτημα αύξησε τη δημιουργική παραγωγή κατά 60% κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με το κάθισμα.

Αλλά ίσως, όπως συμβαίνει με τόσα πολλά πράγματα στην ψηφιακή εποχή, το κλειδί είναι η πρόθεση. Το περπάτημα πρέπει να είναι αναζωογονητικό, όχι επιδεικτικό. Ένα εργαλείο για διαύγεια του νου, όχι ένα μέσο παρακολούθησης. Δεν χρειάζεται να καταγράφεται, να αγγίζει τα όριά μας ή να μετατρέπεται σε lifestyle brand. Εάν τα 10.000 βήματά σας προέρχονται από το περπάτημα με τον σκύλο σας, το περπάτημα κατά τη διάρκεια τηλεφωνικών κλήσεων ή τη βόλτα με έναν φίλο μετά το δείπνο, αυτό είναι ουσιαστικό και υγιές. Εάν παραλείψετε την πεζοπορία την αυγή και κοιμηθείτε μια επιπλέον ώρα, αυτό επίσης είναι ευεργετικό. Και εάν κινείτε το σώμα σας με τρόπους που υποστηρίζουν την υγεία σας — χωρίς να συγκρίνετε κάθε σύνολο βημάτων, με εκείνο κάποιου άλλου — τότε και πάλι παραμένετε στο μονοπάτι της ευεξίας.

Μην ξεχνάτε λοιπόν να αποσυνδέεστε από το αλγοριθμικό ιδανικό. Ο μέσος άνθρωπος δεν χρειάζεται να μιμηθεί τον αριθμό βημάτων ενός influencer στο TikTok για να αποκομίσει τα οφέλη της κίνησης. Μπορούμε άλλωστε να περπατάμε, χωρίς να χρειάζεται να το αναρτήσουμε. Κάντε λοιπόν την επόμενη βόλτα σας, χωρίς δημοσιεύσεις, χωρίς πίεση και χωρίς βιασύνη.