Σύνταξη: Το όνειρο του Έλληνα για ελευθερία, το στήριγμα οικογενειών - Ο «Γολγοθάς» των ενσήμων και η νέα ζωή στην τρίτη ηλικία

Αν το αμερικάνικο όνειρο είναι να γίνεις πλούσιος, να φτιάξεις μια επιχείρηση, να κατακτήσεις την κορυφή, στην Ελλάδα το όνειρο είναι «να βγεις στη σύνταξη». Η σύνταξη δεν είναι απλώς ένα διοικητικό στάδιο, αλλά η απόδειξη ότι «έκλεισες τον κύκλο σου», ότι δούλεψες, άντεξες, πλήρωσες εισφορές, στήριξες οικογένεια, και πλέον ήρθε η ώρα να ξεκουραστείς, να απολαύσεις. Οχι τις οικονομικές απολαβές και την άνετη ζωή, αλλά τον χρόνο σου. Οταν κάποιος «βγαίνει στη σύνταξη», το νέο ακούγεται ως επιβράβευση. Δεν είναι το τέλος, αλλά μια καινούρια αρχή.

Ονειρευόμαστε το μετά

Η έντονη προσμονή της σύνταξης έχει τις ρίζες της σε μια πραγματικότητα όπου η εργασία συχνά δεν είναι πηγή ικανοποίησης και στην ελληνική παραδοσιακή κουλτούρα κουβαλάει μαζί της στρεβλώσεις και στερεότυπα: Ο ιδιωτικός τομέας έχει συνδεθεί με την έννοια της ανασφάλειας αντί των δυνατοτήτων για δυναμική εξέλιξη, ενώ στο Δημόσιο υπάρχει η σταθερότητα, αλλά αυτή συνοδεύεται από γραφειοκρατική ρουτίνα και βαλτώδη ακινησία.

Ετσι, η ιδέα της σύνταξης μοιάζει με εισιτήριο ελευθερίας. Ο χρόνος που πάντα έλειπε -για μια βόλτα, για διάβασμα, για τον καφέ χωρίς βιασύνη- παίρνει αναβολή για εκείνη την ημέρα. Καλλιτεχνικές κλίσεις και αγαπημένες δραστηριότητες -κηπουρική, μαγειρική, εκδρομές- είναι κλεισμένες σε ένα «σεντούκι» από τη νεανική ηλικία και περιμένουν τη σύνταξη για να δουν ξανά φως· γιατί μέχρι τότε «οι υποχρεώσεις είναι πολλές», ο μισθός δεν φτάνει, ο χρόνος δεν φτάνει, η σοβαροφάνεια περισσεύει και οι άνθρωποι των μεγαλύτερων γενιών είχαν διδαχθεί από τους δικούς τους να είναι σοβαροί, μετρημένοι, υπεύθυνοι.

Με αποτέλεσμα η έλλειψη αυθεντικότητας απέναντι σε ειλικρινείς ανάγκες του εαυτού να επιστρέφει για να εξισορροπηθεί μετά τη σύνταξη.

Στην ελληνική κοινωνία, ακόμη και ένας 50άρης συνταξιούχος δεν θεωρούνταν ποτέ «παροπλισμένος». Αντίθετα, ήταν ο τυχερός. Αυτός που πέτυχε να φτάσει στο όνειρο πιο νωρίς. Πολλές φορές η ερώτηση «δουλεύεις ακόμη;» είχε τόνο συμπόνιας, ενώ το «έχω δύο χρόνια για να βγω» ακουγόταν σαν μια μικρή, καθημερινή ελπίδα.

Το οικογενειακό δίχτυ

Στην Ελλάδα των 2,5 εκατομμυρίων συνταξιούχων, η ζωή δεν είναι ίδια για όλους. Υπάρχουν οι τυχεροί, που με μια μέτρια σύνταξη και δικό τους σπίτι καταφέρνουν να ζουν με αξιοπρέπεια. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που μετρούν κάθε ευρώ, ελπίζοντας να μην τους τύχει καμιά έκτακτη ανάγκη και τινάξει τον προϋπολογισμό τους στον αέρα. Κοινός παρονομαστής είναι η αντοχή, η προσπάθεια και η ανάγκη να κρατήσουν ζωντανή μια αίσθηση κανονικότητας, ακόμη κι όταν τα νούμερα δεν βγαίνουν.

Η κυρία Ελένη, 69 ετών, πρώην δημόσια υπάλληλος, παίρνει σύνταξη λίγο πάνω από τα 1.200 ευρώ: «Εχω δικό μου σπίτι και λιγότερες υγειονομικές ανάγκες. Μπορώ ακόμη να πηγαίνω για καφέ με τις φίλες μου, να συμμετέχω σε εκδρομές του ΚΑΠΗ και να προσφέρω χαρτζιλίκι στα εγγόνια μου. Δεν κάνω σπατάλες, αλλά νιώθω πως ζω αξιοπρεπώς».

Η σύνταξη όμως δεν είναι μόνο προσωπικό όνειρο. Είναι (ή ήταν) και το στήριγμα μιας ολόκληρης οικογένειας. Ο συνταξιούχος συχνά χρηματοδοτούσε το ενοίκιο ή το δάνειο των παιδιών, έδινε χαρτζιλίκι στα εγγόνια, κρατούσε όρθιο το νοικοκυριό σε δύσκολες περιόδους. Γι’ αυτό και στην ελληνική κουλτούρα η σύνταξη δεν θεωρείται «δώρο» του κράτους· είναι τα ένσημα που καταβλήθηκαν και πρέπει να επιστραφούν. Αυτός ο τρόπος σκέψης δίνει στη σύνταξη μια διάσταση αξιοπρέπειας και δικαιοσύνης, πέρα από το ύψος της σε ευρώ.

Ο καθηγητής Αλέξης Μητρόπουλος

Η συνταξιοδότηση καθ’ αυτή, όμως, δεν είναι μια απλή διαδικασία. Ο δημοσιογράφος και ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Αυτιάς που έχει αφιερώσει την επαγγελματική ζωή του στο Ασφαλιστικό μάς λέει: «Στην Ελλάδα έχουμε 150 διαφορετικά είδη απονομής σύνταξης! Να φαντασθείτε ότι μία σύνταξη για να εκδοθεί απαιτούνται πολλές φορές 2-3 ασφαλιστικοί νόμοι, δεκάδες εγκύκλιοι και πολλές υπουργικές αποφάσεις.

Σύνταξη λαμβάνουν όσοι έχουν 4.500 ένσημα, αλλά και οι ανασφάλιστοι υπερήλικες. Δεν λαμβάνει σύνταξη η Ελληνίδα νοικοκυρά που ασκεί 20 διαφορετικά επαγγέλματα στο σπίτι: ψυχολόγος, μαγείρισσα, οικονόμος, παιδονόμος κ.ο.κ.». Ο ίδιος εξηγεί τα διαφορετικά συστήματα συντάξεων για να επιβεβαιώσει ότι «οι εισφορές των υφιστάμενων ασφαλισμένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων». Οπως είναι γνωστό, όμως, ο παράγοντας των υφιστάμενων ασφαλισμένων βαίνει μειούμενος τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα η εξίσωση του Ασφαλιστικού να μη βγαίνει.

Οπως ο κ. Αυτιάς, έτσι και ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου και πρόεδρος της Επιστημονικής Ενωσης ΕΝΥΠΕΚΚ, Αλέξης Μητρόπουλος, υπογραμμίζει τις περικοπές που έγιναν στις συντάξεις στη διάρκεια των μνημονίων, κάτι που έπληξε την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών μέσα στην οικογένεια. «Ο θεσμός πρέπει να ενισχυθεί. Απέκτησε μια νέα συνθετικότητα με τα μνημονιακά δεδομένα, τα οποία ισχύουν ακόμη και σήμερα αφού καλείται να καλύψει ανάγκες της ευρύτερης οικογένειας (πέραν του δικαιούχου της σύνταξης), που περιλαμβάνει ανέργους, ασθενείς, ανηλίκους. Το συνταξιοδοτικό μας σύστημα, συνεπώς, άρρηκτα συνδεδεμένο με το ασφαλιστικό και το εργασιακό μας σύστημα, θέλει περαιτέρω θεσμική κατοχύρωση και οικονομική ενίσχυση και όχι απαξίωση, με γενναιόδωρη επαναρτίωση των αποθεματικών του».

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών και της ΕΛ.ΣΤΑΤ., οι συνολικές συνταξιοδοτικές δαπάνες από 17,7 δισ. ετησίως το 2000, αυξήθηκαν σε 40 δισ. την περίοδο 2009-2016 και τελικά μειώθηκαν στα 30 δισ. από το 2017 και μέχρι σήμερα (στοιχεία 2021-2022). Ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, η δαπάνη για τις συντάξεις κυμαίνεται στο 16%· το 2000 η διαφορά της Ελλάδας με τον μέσο όρο της Ε.Ε. των «27» βρισκόταν στις 5 ποσοστιαίες μονάδες. Επί χρόνια πριν από το 2009, το έλλειμμα του ασφαλιστικού συστήματος καλυπτόταν από το Δημόσιο με αύξηση του δημόσιου χρέους.

Τα ελλείμματα του Ασφαλιστικού ήταν καθοριστικός παράγοντας για τη δημοσιονομική κατάρρευση του 2009, υπενθυμίζει πρόσφατη μελέτη της ΔιαΝέοσις, που φέρει την υπογραφή του ομότιμου καθηγητή Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργού, Τάσου Γιαννίτση. Η μελέτη εξετάζει τη δύσκολη σχέση μεταξύ Ασφαλιστικού και Ανάπτυξης και κατά πόσο οι ίδιες οι συντάξεις και τα εισοδήματα γενικά υπονομεύονται από το επίπεδο επενδύσεων και αποταμίευσης, καθώς αυτοί οι παράγοντες προσδιορίζουν τον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ.

Τα ευρώ φεύγουν γρήγορα

Η μέση σύνταξη είναι στα 800 ευρώ και αυτό το ποσό δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Κάθε πρωί, ο κ. Γιώργος, 74 ετών, βγαίνει στη λαϊκή αγορά της γειτονιάς του. «Ξέρω καλά ποιοι πάγκοι έχουν τις τελευταίες προσφορές και σε ποιους μπορεί να πετύχω καλύτερη τιμή αν ψωνίσω κοντά στο κλείσιμο. Τα ευρώ φεύγουν γρήγορα», λέει. «Με μια σύνταξη λίγο κάτω από τα 800 ευρώ πρέπει να λογαριάζω μέχρι και τα σεντς. Το φαγητό, τα φάρμακα για την πίεση και τον διαβήτη, οι λογαριασμοί ρεύματος με πιέζουν πολύ».

Κάποιοι επιστρέφουν στην εργασία για να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, δεδομένου ότι πλέον ο νόμος τούς το επιτρέπει χωρίς να χάνουν ποσά από τις συντάξεις τους. «Οι συνταξιούχοι όταν εργάζονται μπορούν να λαμβάνουν ολόκληρη τη σύνταξη και να πληρώνουν μόνο 10% από τον μισθό τους ως εισφορά. Επιπλέον, τα νέα ένσημα που συμπληρώνουν λαμβάνονται υπόψη. Σήμερα 250.000 συνταξιούχοι εργάζονται με αύξηση εισοδήματος 350 ευρώ, ενώ ο ΕΦΚΑ έχει όφελος 500 εκατ. ευρώ», λέει ο κ. Αυτιάς.

Οι ρωγμές στο όνειρο

Για τους νεότερους, απλώς δεν υφίσταται το πάλαι ποτέ ελληνικό όνειρο της σύνταξης. Αντί να μετρούν χρόνια για συνταξιοδότηση (στα 67 προς το παρόν), οι 20άρηδες και 30άρηδες μετρούν... εφαρμογές στο κινητό: πλατφόρμες που τους επιτρέπουν να επενδύουν μικρά ποσά σε μετοχές, ETF ή ακόμη και κρυπτονομίσματα.

Δεν περιμένουν το κράτος να τους «σώσει»· χτίζουν μόνοι τους ένα μαξιλάρι ασφάλειας, άλλοτε μεθοδικά κι άλλοτε πιο ριψοκίνδυνα. Δεν είναι ζήτημα πλούτου - λίγα ευρώ κάθε μήνα αρκούν για να αισθανθούν ότι έχουν τον έλεγχο. Αυτό που αναζητούν δεν είναι απλώς οικονομική απόδοση, αλλά ελευθερία: ο χρόνος να ταξιδέψουν, να αλλάξουν καριέρα, να κυνηγήσουν ιδέες χωρίς να εγκλωβίζονται σε μια δουλειά που δεν αγαπούν.

Αν οι προηγούμενες γενιές ζούσαν μετρώντας αντίστροφα για τη σύνταξη, η Gen Z ζει μετρώντας επιλογές.

Τα ένσημα είναι γολγοθάς

Η ιστορία μιας πρόωρης συνταξιοδότησης.

Υπό τον φόβο ότι μπορεί στο μέλλον τα πράγματα να μην είναι τόσο ρόδινα και οι συντάξεις να εξαϋλωθούν, κάποιοι επιλέγουν την πρόωρη συνταξιοδότηση, ακόμη και με λιγότερα χρήματα. «Κάλλιο πέντε και στο χέρι...» λέει, άλλωστε, ο σοφός λαός. Φυσικά, η διαδικασία είναι ένας Γολγοθάς.

Η περιγραφή του κ. Παναγιώτη, προσφάτως συνταξιοδοτημένου ιδιωτικού υπαλλήλου, είναι χαρακτηριστική: «Πρώτα απ’ όλα, να σταθούμε στο απίστευτο για τα δεδομένα του ελληνικού κράτους: με την ολοκλήρωση της ψηφιακής μεταρρύθμισης στον ασφαλιστικό τομέα, ο μέσος χρόνος απονομής για κύρια σύνταξη μειώθηκε περίπου στις 50 ημέρες και δεν είναι fake news. Μέχρι να ανάψει όμως το πράσινο φως της έκδοσής της, θα συνεχίσουν να συμβαίνουν διάφορα απρόοπτα. Ας πούμε ότι αποφασίζετε να βγείτε στη σύνταξη. Στο μυαλό σας όλα φαίνονται απλά: “Θα πάρω τη σύνταξη, θα ξεκουραστώ, θα ταξιδέψω”.

Αλλά η πραγματικότητα χτυπάει την πόρτα με το πρώτο email από το Ταμείο: “Συγκεντρώστε όλα τα ένσημα και τα πρωτότυπα έγγραφα”. Συγκεντρώνεις με κόπο φακέλους, σκαναρισμένα ένσημα και αντίγραφα, τα σέρνεις έως τον ΕΦΚΑ και σε καλωσορίζει η πρώτη ατάκα: “Τετάρτες δεν εξυπηρετούμε για καταμέτρηση, να έρθετε άλλη μέρα”. Πηγαίνεις την άλλη μέρα και μουρμουρίζει: “Δεν έχει όλα τα ένσημα... Καλά θα πάει κι αυτό”. Στο γκισέ ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει. Κάθε υπάλληλος φαίνεται να έχει τη δική του λογική. “Αυτό δεν είναι το χαρτί;” ρωτάς. “Ναι, αλλά όχι το αντίγραφο. Το πρωτότυπο θέλω!”. “Πώς κάνετε έτσι, κύριε; Εμένα μου λείπουν 15 χρόνια για να φύγω από δω μέσα”. Στέλνεις email και τηλεφωνείς ασταμάτητα να μάθεις.

Το σύστημα απαντάει με ανεξήγητες καθυστερήσεις: “Αν δεν σας έρθει ειδοποίηση στο email, απλώς περιμένετε”, “Δεν φαίνονται τα ένσημα, επικοινωνήστε με το αρχείο”. Ζεις την αγωνία του υποψήφιου συνταξιούχου πριν από το πέναλτι. Μετράς μέρα τη μέρα, βδομάδα τη βδομάδα, κάθε βήμα απαιτεί διπλή επαλήθευση. Πού να φανταστείς ότι θα ήταν σαν να ξαναγράφεις Πανελλήνιες. Η όλη διαδικασία μπορεί να φαίνεται απλή, αλλά μοιάζει με προσωπική περιπέτεια επιβίωσης. Κάποια στιγμή βγαίνουν τα αποτελέσματα: η σύνταξη εγκρίθηκε. Η χαρά ανείπωτη, αλλά και η ανακούφιση. Μόλις κέρδισες μια θέση στον παράδεισο της συνταξιοδότησης και μερικές αξέχαστες στιγμές για να θυμάσαι».

Νέα ζωή στην τρίτη ηλικία

Περισσότερος ελεύθερος χρόνος αλλά λιγότερα χρήματα. Μια δύσκολη εξίσωση για δραστήριους συνταξιούχους.

Βασίλης (Λάκης) Γεωργίου / 86 ετών
Ο Μαγκάιβερ του μαγαζιού

«Εγώ δούλευα ως υδραυλικός στην Ολυμπιακή και πήρα σύνταξη πριν το 2000. Για χρόνια, λοιπόν, έπαιζα ποδόσφαιρο στην Α’ Εθνική κατηγορία στο Αιγάλεω και μετά στον Φωστήρα, ώσπου κάποια στιγμή το άφησα. Πάντα βέβαια μου άρεσε πολύ να ασχολούμαι με τις δουλειές του σπιτιού, αλλά και με το ψάρεμα και το κυνήγι. Και μέχρι πρόσφατα μάλιστα πήγαινα με τους γιους μου για να κυνηγήσουμε. Οι γιοι μου όμως διατηρούν ένα εστιατόριο στο Αιγάλεω, το οποίο έχει πάρει και βραβεία, το “Μεζέ Μεζέ”, στο οποίο βοηθάω όπως μπορώ. Εκεί λοιπόν πηγαίνω, θα τους ψωνίσω πρώτες ύλες, θα ασχοληθώ με τον κήπο και τα φυτά του μαγαζιού, μια και είναι και η μεγάλη μου αγάπη. Μπορεί επίσης να κάνω μικρές επιδιορθώσεις επειδή πιάνουν τα χέρια μου. Αλλά νιώθω περήφανος για το μαγαζί μας, ειδικά όταν έρχονται πελάτες και μας γράφουν ή μας λένε πόσο ωραία και ξεχωριστά είναι τα πιάτα μας.

Αν και τα λεφτά της σύνταξης είναι λίγα και δυσκολευόμαστε, όχι μόνο εμείς, όλοι, προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε. Ομως εγώ δεν σταματάω, βοηθάω στο μαγαζί και θα το κάνω όσο με θέλουν τα παιδιά μου. Η αλήθεια είναι ότι μου αρέσει να τα βοηθάω πιο πολύ απ’ ό,τι τον εαυτό μου».

Φεύγοντας ο γιος του κ. Λάκη, Σπύρος, μας λέει: «Εμείς εδώ στο μαγαζί, αλλά και όλοι οι γνωστοί, τον φωνάζουμε “Μαγκάιβερ του μαγαζιού”, χωρίς αυτόν τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά».

Σταυρούλα Μπαρτζάκλη / 66 ετών
Η γυριστρούλα

«Τα χρόνια της σύνταξης είναι υπέροχα, γιατί τώρα νιώθω ότι ζω τη ζωή μου. Τριάντα οκτώ χρόνια εργαζόμουν στον διαφημιστικό τομέα, στον σύλλογο πολιτικών μηχανικών και μετά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά από το 1986 έως το 2021, όταν και βγήκα στη σύνταξη, σε διάφορες θέσεις ευθύνης, όπως προϊσταμένη της Επιτροπής Ερευνών. Καλή η δουλειά, δεν λέω, αλλά that’s enough.

Τώρα έχω τον χρόνο να κάνω τα ταξίδια που θέλω. Το παρατσούκλι μου, λοιπόν, είναι “γυριστρούλα”, καθώς είμαι συνεχώς με μια βαλίτσα στο χέρι και πηγαίνω παντού. Εχω πολύ καλούς φίλους που με φιλοξενούν, που τους επισκέπτομαι στο Πήλιο, στην Καλαμάτα, στην Πάτρα, στο Μεγανήσι και κανονίζω να πάω Αμερική, Αμστερνταμ, Παρίσι στη φίλη μου τη Σοφία. Μου αρκεί ένα τσιπουράκι και μια ελιά για να περάσω ωραία μαζί τους. Μπορεί τα χρήματα να μην είναι πολλά, γιατί πληρώνω και ενοίκιο και έχω και ένα αυτοκίνητο, αλλά όπως βλέπω εγώ τη ζωή μου, μου αρκούν.

Το μόνο αρνητικό είναι ότι ενώ ήθελα να κάνω δέκα πράγματα, κάνω πέντε λόγω κάποιων προβλημάτων υγείας. Ωστόσο, είναι όλα διαχειρίσιμα και δεν με κρατάνε πίσω».

Γιούλα Κλημεντάκη / 85 ετών
Το κορίτσι της λαϊκής αγοράς

«Θα πω την αλήθεια για την ηλικία μου, είμαι 85 ετών και αν και με πονάει αρκετά η μέση μου τους τελευταίους μήνες, κάνω τα πάντα στο σπίτι. Οσο ζούσε βέβαια ο σύζυγός μου κάναμε ακόμα περισσότερα πράγματα μαζί. Πηγαίναμε ταξίδια, έχω γυρίσει μάλιστα όλη την Ελλάδα ως συνταξιούχος. Θα βγαίναμε για φαγητό και για καφέ, θα πηγαίναμε στο εξοχικό μας να φροντίσουμε το σπίτι, να το καθαρίσουμε. Σήμερα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Είναι, βλέπετε, και τα λεφτά και η ακρίβεια που χειροτερεύουν την κατάσταση. Εγώ παίρνω τα τελευταία τρία χρόνια μια σύνταξη χηρείας, αλλά τα βγάζω πέρα πολύ δύσκολα γιατί είναι λίγα τα χρήματα, δηλαδή μέχρι τις 20 του μήνα τα λεφτά καταναλώνονται. Πρέπει να κάνει κανείς πολύ καλό κουμάντο.

Ωστόσο, καθημερινά καθαρίζω, μαγειρεύω για τα παιδιά μου, τα εγγόνια, τα δισέγγονα. Θα πάω στη λαϊκή, όπου θα ψωνίσω για όλους. Θα με πάρει δηλαδή η εγγονή μου και θα μου πει: “Γιαγιά, πάρε μου ντομάτες και πορτοκάλια”. Με εμπιστεύονται γιατί έχω καλό μάτι και κάνω καλά παζάρια. Γι’ αυτό και στη λαϊκή με συμπαθούν όλοι και με αποκαλούν “κορίτσι τους”.

Συχνά επίσης θα κρατήσω τα παιδιά των εγγονιών μου, θα τους μαγειρέψω, θα τους σιδερώσω. Μπορεί να με πάρουν τηλέφωνο και να μου πουν: “Θα μας κάνεις ένα παστίτσιο ή λαχανοντολμάδες;” και θα το κάνω. Η μοναξιά, βλέπετε, είναι δύσκολη κι εγώ μεγαλώνω, οπότε όλες αυτές οι ασχολίες με κρατούν σε εγρήγορση και μου προσφέρουν χαρά».

Πηνελόπη Κοκολογιάννη / 70 ετών
Περήφανη γιαγιά

«Συνταξιοδοτήθηκα εξαντλώντας τα ηλικιακά όρια. Το κυνήγι του χρόνου που για 30 και περισσότερα χρόνια ήταν το κυρίαρχο παύει πλέον, δίνοντάς μου μια αίσθηση ελευθερίας, αλλά και τη δυνατότητα για πιο αργές λειτουργικές δραστηριότητες. Η κηπουρική, το μαγείρεμα, η επαφή με τους φίλους, η απόλαυση του καφέ είναι μέσα στις απολαύσεις.

Ενεργή γήρανση, λοιπόν, και ποιότητα ζωής είναι κάτι δύσκολο που το προσπαθώ όσο μπορώ με διάφορους τρόπους. Η προσφορά μου στην οικογένεια και τα εγγόνια δίνει την αίσθηση της χρησιμότητας και της ικανοποίησης και κυρίως χαρά. Η συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες και χόμπι είναι σχεδόν θεραπεία. Η λέσχη ανάγνωσης, η δημοτική χορωδία, οι νέες ευκαιρίες μάθησης, η κοινωνική συμμετοχή, η καθημερινή άσκηση, η καλλιτεχνική ψυχαγωγία, θέατρο, σινεμά, συναυλίες, η επαφή με τη φύση.

Ολα αυτά βέβαια προϋποθέτουν μια στοιχειώδη οικονομική επάρκεια που δυστυχώς δεν υπάρχει. Η σύνταξη εξαντλείται στα μέσα του μήνα και αν δεν υπάρχει σύζυγος, ιδιόκτητο σπίτι ή άλλα εισοδήματα, η ζωή γίνεται αφόρητη. Επιπλέον, η ανάγκη για γιατρούς μάς φέρνει σε επαφή με ένα εχθρικό Εθνικό Σύστημα Υγείας, που όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά κατεδαφίζεται, με αποτέλεσμα να στρεφόμαστε στον ιδιωτικό τομέα και να πληρώνουμε πανάκριβα τις στοιχειώδεις υπηρεσίες των γιατρών. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η ποιότητα ζωής μαζί με τα οικονομικά και ψυχολογικά αποθέματα εξαντλείται».

Αναστασία Γερολυμάτου / 87 ετών
Σέρφερ με Ρεκόρ Γκίνες

«Για μένα όλα ξεκίνησαν από όταν ήμουν παιδί. Εβλεπα ένα όνειρο, το οποίο δεν σταματούσε, με επισκεπτόταν κάθε βράδυ. Εβλεπα ότι πετούσα ψηλά, σαν ένα πουλί, ήμουν ελεύθερη και έβλεπα από ψηλά τα ρυάκια και τα δέντρα. Κάθε βράδυ ξύπναγα και όταν καταλάβαινα ότι τελείωσε το όνειρο έβαζα τα κλάματα. Μέχρι που κάποια στιγμή είπα “πρέπει εσύ να κάνεις κάτι, να πιάσεις τη ζωή από τα μαλλιά”.

Ολη μου τη ζωή δούλευα ως βοηθός νοσοκόμου, αλλά και ως μαγείρισσα. Ωστόσο, όταν πλέον πήρα σύνταξη στα 62 μου, κατάλαβα ότι η ζωή περνάει και ότι ήρθε ο καιρός να κάνω αυτό που με ευχαριστεί. Πάντα αγαπούσα το wind surf, από όταν ήμουν μικρή στην Κεφαλλονιά και τελικά ακόμα και μετά από τόσες δυσκολίες κατόρθωσα να το κάνω πραγματικότητα. Αυτό θέλω να πω στον κόσμο. Να σηκωθεί από τον καναπέ του, να ζήσει, να δοκιμάσει εμπειρίες, να κάνει ό,τι ονειρεύεται, όπως το έκανα κι εγώ. Γι’ αυτό και στα επόμενα σχέδιά μου θα ήθελα να ήταν ένα βιβλίο που να απευθύνεται στις γυναίκες. Θέλω να τους δώσω δύναμη ότι όλα είναι εφικτά, αρκεί να κάνεις στην άκρη τον φόβο και να τολμήσεις».

Η κυρία Γερολυμάτου είναι 87 ετών και ασχολείται με το wind surf από τα 40 της έτη. Εχει κάνει τον διάπλου Κεφαλλονιάς - Ζακύνθου, είναι κάτοχος του Ρεκόρ Γκίνες ως η γηραιότερη γυναίκα windsurfer του κόσμου, έχει κάνει ιππασία, αλεξίπτωτο πλαγιάς και έχει πιλοτάρει αεροπλάνο.

Φωτογραφία: Getty images / Ideal image , EUROKINISSI , William Faithful