Κατίνα Παξινού: Όταν το διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα υποκλίθηκε στο ταλέντο της

Η Κατίνα Παξινού έφτασε στην κορυφή του κόσμου. Εγινε θρύλος, πληρώνοντας όμως και το ανάλογο τίμημα. Εμαθε από μικρή ότι οι ζωές των ανθρώπων δεν ξαναγράφονται. Και γι’ αυτό έζησε στα άκρα. Μόλις στα 9 της χρόνια τη διώχνουν από τη Σχολή Καλογραιών ως ατίθαση και η μητέρα της τη στέλνει στο Κονσερβατουάρ στη Γενεύη. Και μπορεί πολλές φορές ο δρόμος να είναι μοναχικός, να σε βγάζει στο περιθώριο, αλλά η ζωή -στην προκειμένη περίπτωση μαζί με ένα θεϊκό ταλέντο- δεν θα αργήσει να σε ανταμείψει. Ετσι κι έγινε. Η χαρισματική γυναίκα μεγάλωσε σε ένα ιδιαίτερα πλούσιο σπίτι, όπου θα μπορούσε να έχει μια άνετη «συνηθισμένη ζωή», αλλά εκείνη θέλησε να ακολουθήσει το δικό της όνειρο. Εκανε δύο γάμους, απέκτησε δύο παιδιά, έχασε το ένα και έγραψε Ιστορία.

Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1900 σε μια οικογένεια που, εκτός από οικονομική ασφάλεια, της πρόσφερε πολλή αγάπη και υποστήριξη σε οτιδήποτε ήθελε να κάνει. Το όνομά της Αικατερίνη Κωνσταντοπούλου. Ηταν ασυμβίβαστη, ζωηρή, με μαχητικό πνεύμα και ήθελε να ασχοληθεί με το τραγούδι, να ανέβει στη σκηνή, να μαγεύει τα πλήθη. Ορμητική και ηγετική προσωπικότητα, δούλεψε σκληρά και έκανε το όνειρό της πραγματικότητα. Παντρεύτηκε στα 18 της τον Ιωάννη Παξινό και το όνομά της έγινε Κατίνα Παξινού. Η Ελλάδα σε λίγα χρόνια θα αποκτούσε μια σπουδαία ηθοποιό και λίγο αργότερα όλος ο κόσμος θα ανακάλυπτε το συγκλονιστικό της ταλέντο και τη μοναδική της λάμψη. Γύρισε 14 ταινίες, εκ των οποίων μόνο μία στην πατρίδα της.

Μέσα απ’ τις φλόγες

Τον Μάιο του 1940 η Κατίνα Παξινού βρισκόταν στο Λονδίνο για τις πρόβες της παράστασης «Βρικόλακες» του Ιψεν. Την ημέρα της πρεμιέρας, τον Ιούνιο, άρχισαν οι μεγάλοι βομβαρδισμοί στο Λονδίνο. Ο μάνατζερ επέμενε να μην αναβληθεί παράσταση.

Εκείνη έπαιξε χωρίς να χάσει στιγμή την ψυχραιμία της. Ο ουρανός του Λονδίνου κατακόκκινος από τις φλόγες. Μέσα στο θέατρο, ένας άλλος κόσμος. Θριάμβευσε! Η ίδια γράφει για εκείνες τις ημέρες: «Λέγαμε αστεία, διηγούμασταν ανέκδοτα και πλέκαμε, όλα αυτά δεν είχαν καμία σχέση με την εγγλέζικη εθιμοτυπία, όπως δεν είχαν σχέση μ’ αυτή και οι βομβαρδισμοί. Οι άνδρες φορούσαν πάντοτε τα φράγκα και τα σμόκιν τους και οι κυρίες τις έξωμες εσθήτες τους. Και η τζαζ έπαιζε πάντα τα εύθυμα κομμάτια της». Η ζωή συνεχιζόταν.

Τον Φεβρουάριο του 1941 μπαίνει στο πλοίο για να ταξιδέψει στην Αμερική. Το πλοίο στη μέση του ωκεανού τορπιλίζεται από γερμανικό υποβρύχιο. Σκοτάδι, κραυγές, όνειρα χαμένα. Η Κατίνα επιβιώνει. Παραμένει με τους υπόλοιπους επιζώντες επί 18 ώρες σε μια βάρκα. Τους περισυλλέγει ένα αντιτορπιλικό και τους αποβιβάζει στη Σκωτία. Στις 13 Μαΐου του 1941 τελικά καταφέρνει να φτάσει στη Νέα Υόρκη. Παίζει στο θέατρο και εκεί την ανακαλύπτουν οι κινηματογραφικοί μάνατζερ. Η Κατίνα έμαθε να προχωράει στο μέλλον μέσα από το σκοτάδι.

Οι καμπάνες της ζωής της

Στην αμερικανική μητρόπολη ενσαρκώνει τη θρυλική Πιλάρ στην κινηματογραφική μεταφορά του έργου του Ερνεστ Χέμινγουεϊ «Για ποιον χτυπά η καμπάνα». Στη διάρκεια των γυρισμάτων δεν έχει την παραμικρή ιδέα για το τι συμβαίνει στην οικογένειά της στην Ελλάδα. Ηταν εποχή πολέμου κι εσύ έπρεπε να συνεχίζεις ακόμη και όταν όλο το σύμπαν γύρω σου κατέρρεε. Και αυτό η Κατίνα το ήξερε. Ο Σέσιλ Ντε Μιλ ετοιμάζει αυτή την ταινία από το 1940. Εχει καταλήξει στο πρόσωπο που θα ερμηνεύσει τον ήρωα του έργου. Είναι ο Γκάρι Κούπερ, «ο τέλειος Αμερικανός», όπως τον αποκαλεί. Για συμπρωταγωνίστριά του έχει επιλέξει την Ινγκριντ Μπέργκμαν. Μόνο για τον ρόλο της Πιλάρ δεν έχει βρεθεί η κατάλληλη ηθοποιός. Η Paramount κάνει συνεχώς δοκιμαστικά, αλλά καμία ηθοποιός δεν ικανοποιεί τον παραγωγό.

Η Κατίνα Παξινού παίζει ακόμη στη Νέα Υόρκη την Εντα Γκάμπλερ. Μια ημέρα ο Χέμινγουεϊ την επισκέπτεται στο καμαρίνι και της ζητά να κάνει δοκιμαστικό για τον ρόλο. Η ηθοποιός έχει αρνηθεί ήδη τρεις φορές στους ανθρώπους της Paramaount να πάει στο στούντιο. Η ταινία κινδυνεύει να μη γίνει, αφού δεν βρισκόταν η Πιλάρ. Τελικά πείθεται, πηγαίνει στα στούντιο και κάνει το δοκιμαστικό. Ολα πάνε περίφημα. Η υπόθεση σχετίζεται με τον ισπανικό εμφύλιο. Για τις ανάγκες του ρόλου η Κατίνα φόρεσε το πιο βαρύ κοστούμι που είχε φορέσει ποτέ στην καλλιτεχνική της ζωή. Οταν ένας δημοσιογράφος τής το επισήμανε αργότερα, εκείνη του είπε: «Δεν έχει σημασία το κοστούμι. Εχω πάντοτε την ιδέα ότι η καλύτερη αμφίεση του καλλιτέχνη είναι η καρδιά». Οταν η ταινία βγαίνει στους κινηματογράφους, το 1943, οι κριτικοί την αποθεώνουν. Καταφέρνει να κλέψει τις εντυπώσεις ακόμη και από τους κορυφαίους συμπρωταγωνιστές της. Και μετά η Παξινού παθαίνει γενική περιτονίτιδα και οι εφημερίδες της εποχής γράφουν ότι κινδυνεύει να πεθάνει. Αλλά η τύχη δεν την εγκατέλειψε ούτε τότε.

Η πρωτιά στις Σφαίρες

Τον Ιανουάριο του 1944 πραγματοποιούνται οι πρώτες Χρυσές Σφαίρες στην ιστορία του θεσμού. Και η Κατίνα Παξινού γίνεται η πρώτη γυναίκα που κερδίζει το βραβείο Β’ Γυναικείου Ρόλου. Η ίδια δεν καταφέρνει να παραβρεθεί στην τελετή, αφού νοσηλεύεται στο νοσοκομείο. Μετά από λίγους μήνες, στις 2 Μαρτίου, κερδίζει και το Οσκαρ και μαζί το δικό της αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας. Oταν ανακοινώνουν το όνομά της στην απονομή, δεν το ακούει. Η ίδια είχε περιγράψει σε συνέντευξή της: «Ο Γκάρι Κούπερ που καθόταν δίπλα μου άρχιζε να με σπρώχνει. “Εσύ είσαι! Εσύ είσαι!” μου φώναζε. “Πήγαινε στη σκηνή!”». Στον λόγο της είπε: «Επιτρέψτε μου να μοιραστώ τη μεγάλη τιμή που απονέμεται απόψε σε μένα με τους συναδέλφους μου του Εθνικού Θεάτρου Αθηνών. Είτε έφυγαν, είτε βρίσκονται στη ζωή, μια που η μοίρα με όρισε να τους αντιπροσωπεύω εδώ». Αυτό ήταν και το μόνο Οσκαρ που απέσπασε το φιλμ «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», αφού εκείνη τη βραδιά θριάμβευσε η «Καζαμπλάνκα».

Εκλεκτές γειτονίες

Και αφού κέρδισε το Οσκαρ, έφτασε η στιγμή που η Κατίνα αρχίζει να αποτελεί ισχυρή δύναμη στο Χόλιγουντ και όλοι θέλουν να συνεργαστούν μαζί της. Οι πάντες υποκλίνονται στη σπουδαία ερμηνεύτρια με το σπάνιο, ακατέργαστο και ατόφιο ταλέντο. Εν τω μεταξύ, πολλά πράγματα έχουν αλλάξει και στην προσωπική της ζωή. Ο σύντροφός της, Αλέξης Μινωτής, έχει ήδη φτάσει στην Αμερική και οι δυο τους μένουν στην υπερπολυτελή βίλα που έχουν νοικιάσει στους λόφους του Λος Αντζελες. Οι σταρ Μέριλιν Μονρό, Γκάρι Κούπερ, Τάιρον Πάουερ, Γκρέγκορι Πεκ, Λορίν Μπακόλ, Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ, Κάρι Γκραντ, Τζέιμς Στιούαρτ, καθώς και οι σκηνοθέτες Μπίλι Γουάιλντερ, Τζορτζ Κιούκορ και Ζυλ Ντασσέν επισκέπτονται συχνά την εκρηκτική Ελληνίδα, στο πρόσωπο της οποίας αναγνωρίζουν τις αξίες της μεγάλης και αυθεντικής καλλιτέχνιδας. Γείτονες του ζευγαριού είναι ο Ευγένιος Ο’Νιλ, ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ και ο μαέστρος Λέοναρντ Μπερνστάιν.

Το άστρο δεν έσβησε

Η Κατίνα έγινε σύμβολο, παγκόσμιος μύθος και σημείο αναφοράς στην υποκριτική αλλά και στη ζωή. Κάπνιζε πολύ, αγαπούσε πολύ, ήταν αθυρόστομη, αφοσιωνόταν παθιασμένα. Ολα στον υπερθετικό βαθμό. Μεγάλη της αδυναμία ήταν ο εγγονός της, ο Αλέξανδρος Αντωνόπουλος, ο οποίος θυμάται: «Οταν ήμουν μικρός με ενοχλούσε το ότι δεν ήταν κοκέτα. Βγαίναμε έξω κι ήταν ένα χάλι. Και της έλεγα: “Βρε Παξινού, σε γνωρίζουν. Πώς θα βγεις έτσι με τα μαλλιά αχτένιστα, τους πόντους να λείπουν από τις κάλτσες, με μια τρισάθλια ζακέτα, με παπούτσια μπαλέτου;” - επειδή δεν μπορούσε να υποφέρει τα τακούνια. Και μου απαντούσε, όπως ήταν αθυρόστομη. “Κάνε τη δουλειά σου, εγώ είμαι η Παξινού. Οπως θέλω θα βγαίνω. Και το βρακί μου ανάποδα να βάλω, κανείς δεν θα πει τίποτα”. Αλλά νομίζω ότι το έκανε και λιγάκι από σχέδιο. Το έπαιζε».

Η ανιψιά της Μαρία Τόλια λέει για τα τελευταία χρόνια της ζωής της: «Αρχές του ’70 άρχισε να έχει κενά μνήμης, ξέχναγε τα λόγια της στις πρόβες και αισθανόταν ότι καταρρέει. Πήγε στη γνωστή Ρουμάνα γεροντολόγο Ασλάν για κυτταροθεραπεία. Η γιατρός αντιλήφθηκε ότι κάτι πιο σοβαρό συμβαίνει με την υγεία της. Της είπε να κάνει εξετάσεις. Αυτό ήταν η αρχή του τέλους». Η Κατίνα Παξινού έφυγε από τη ζωή στις 22 Φεβρουαρίου του 1973