Ο Guardian μιλάει για ελληνική τραγωδία: Οι σπάνιες φώκιες Μονάχους - Μονάχους κρύβονται σε σπηλιές για να ξεφύγουν από τους τουρίστες

Η μεσογειακή φώκια (Μονάχους - Μονάχους), ένα από τα σπανιότερα θαλάσσια θηλαστικά στον κόσμο, δείχνει σημάδια ανάκαμψης στα ελληνικά νερά, ωστόσο η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού απειλεί να ανατρέψει την πρόοδο των τελευταίων δεκαετιών.

Αυτό επισημαίνει ρεπορτάζ του Guardian, το οποίο εστιάζει στον κομβικό ρόλο της Ελλάδας για την επιβίωση του είδους, αλλά και στα κενά εφαρμογής των μέτρων προστασίας.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φώκιας Μονάχους - Μονάχους (MOm), ο πληθυσμός της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα υπολογίζεται σήμερα σε περίπου 500 ζώα, αριθμός που αντιστοιχεί σχεδόν στο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, ο οποίος παραμένει κάτω από τα 1.000 ζώα.

Το 2023, η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) αναβάθμισε το καθεστώς του είδους από «κινδυνεύον» σε «ευάλωτο», έπειτα από δεκαετίες δράσεων προστασίας.

Κρίσιμος πυλώνας για τη διατήρηση του είδους θεωρείται το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου και Βορείων Σποράδων, η μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή της χώρας και βασικός βιότοπος αναπαραγωγής της φώκιας.

Σε νησιά όπως το Πιπέρι, η πρόσβαση απαγορεύεται αυστηρά, ενώ επιτρέπεται μόνο σε ερευνητές, με άδεια του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής.

Σύμφωνα με επιστήμονες και φύλακες της περιοχής, το γεγονός ότι οι φώκιες εμφανίζονται και ξεκουράζονται σε ανοιχτές ακτές θεωρείται ένδειξη ότι τα μέτρα προστασίας αποδίδουν.

Ωστόσο, η εικόνα είναι λιγότερο θετική σε άλλες περιοχές. Όπως αναφέρει το Guardian, η ταχεία ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού και της αναψυχής –ιδίως σε περιοχές χωρίς επαρκή επιτήρηση– έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σοβαρότερους σύγχρονους κινδύνους για το είδος.

Η μεσογειακή φώκια είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην ανθρώπινη παρουσία, ενώ η όχληση σε περιοχές αναπαραγωγής μπορεί να αποβεί μοιραία για τα μικρά.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της νησίδας Φορμίκουλα στο Ιόνιο, ενός σημαντικού βιότοπου που βρίσκεται σε μία από τις πιο πολυσύχναστες ζώνες ιστιοπλοΐας της Μεσογείου.

Αν και πρόσφατα θεσπίστηκε ζώνη απαγόρευσης πρόσβασης 200 μέτρων γύρω από το νησί, επιστήμονες καταγράφουν συστηματικές παραβιάσεις.

Σύμφωνα με μαρτυρίες θαλάσσιων βιολόγων, τα τελευταία χρόνια οι εμφανίσεις φώκιας έχουν μειωθεί αισθητά, ενώ έχουν καταγραφεί περιστατικά εισόδου ανθρώπων σε σπηλιές αναπαραγωγής, με αποτέλεσμα τον αποχωρισμό μητέρων από τα μικρά τους.

Οι φώκιες, που παλαιότερα γεννούσαν σε ανοιχτές παραλίες, έχουν μετακινηθεί σε θαλάσσιες σπηλιές λόγω της ανθρώπινης πίεσης.

Παρότι οι σπηλιές προσφέρουν σχετική απομόνωση, συχνά αποδεικνύονται ακατάλληλες, καθώς η έντονη θαλασσοταραχή μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς ή απώλειες νεογνών.

Επιπλέον, οι άλλοτε απομονωμένες ακτές είναι πλέον προσβάσιμες σε ημερόπλοια, ενοικιαζόμενα σκάφη και ιδιωτικά γιοτ.

Το περασμένο καλοκαίρι, εφαρμόστηκαν δράσεις ενημέρωσης, όπως η εθνική καμπάνια «Seal Greece», ενώ τον Οκτώβριο ανακοινώθηκε η δημιουργία δύο νέων μεγάλων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών.

Περιβαλλοντικές οργανώσεις, ωστόσο, επισημαίνουν ότι το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι μόνο η θεσμοθέτηση, αλλά η ουσιαστική εφαρμογή των μέτρων.

Σύμφωνα με μελέτη εννέα περιβαλλοντικών οργανώσεων που επικαλείται ο Guardian, μόνο 12 από τις 174 θαλάσσιες περιοχές Natura 2000 στην Ελλάδα διαθέτουν καθεστώς προστασίας, το οποίο συχνά είναι αποσπασματικό ή προσωρινό.

Οι οργανώσεις κάνουν λόγο για «πάρκα στα χαρτιά», τονίζοντας την ανάγκη για περισσότερους φύλακες, σκάφη επιτήρησης και αποτελεσματικότερους μηχανισμούς ελέγχου.

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, η Ελλάδα, φιλοξενώντας το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας, έχει καθοριστική ευθύνη για την επιβίωση του είδους.

Η μέχρι σήμερα ανάκαμψη θεωρείται εύθραυστη και, χωρίς ουσιαστική προστασία των κρίσιμων βιότοπων, κινδυνεύει να ανακοπεί από την αυξανόμενη ανθρώπινη δραστηριότητα στις ελληνικές θάλασσες.