Από την Κρήτη στη Σίδη - ένα τραπέζι δρόμος

Η Σίδη (Side), γύρω στα 70 χλμ. ανατολικά της Αττάλειας, ήταν μια αρχαιοελληνική πόλη που ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. από αποίκους της Κύμης στην Αιολίδα. Εκεί σώζονται εντυπωσιακά μνημεία όπως το Ρωμαϊκό Ωδείο, η Αγορά και ο Ναός του Απόλλωνα και της Αθηνάς.

Σήμερα η περιοχή προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες ετησίως όχι μόνο για τα ιστορικά τοπόσημα, αλλά και ως παραθεριστικός προορισμός, με μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, πληθώρα παραλιών, εστιατορίων και μπαρ-καφέ να σφύζουν κάθε καλοκαίρι από ζωή. Ο μόνιμος πληθυσμός της Σίδης, ως ξεχωριστής γειτονιάς (Mahalle) του Δήμου Μαναβγκάτ στην Επαρχία Αττάλειας, ανέρχεται σε 14.500 κατοίκους, ενώ περίπου 1.000 τουρκοκρητικές οικογένειες είναι μόνιμα μέλη της τοπικής κοινότητας.

Η ιστορία των Τουρκοκρητικών έχει βαθιές ρίζες από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αφού μετά την κατάκτηση της Κρήτης (1646-1669) ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού ασπάστηκε το Ισλάμ, χωρίς όμως να εγκαταλείψει την ελληνόφωνη κουλτούρα και γλώσσα.

Μετά την επανάσταση του 1897 και την ανακήρυξη της Κρήτης ως αυτοδιοικούμενης επαρχίας (1898), ακολούθησε κύμα μετανάστευσης προς την Τουρκία, κυρίως προς τις βόρειες ακτές της, ενώ με τη Συνθήκη της Λωζάννης και την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923 επιταχύνθηκε η εγκατάσταση Τουρκοκρητικών σε περιοχές όπως το Αϊβαλί, η Αδριανούπολη, το Μπόντρουμ και η Σίδη.

Οι δεσμοί των μόνιμων Τουρκοκρητικών με το νησί των προγόνων τους είναι ακόμα και σήμερα ισχυροί. Επίσης, οι παραδόσεις και η κουζίνα της Κρήτης είναι μέρος της ζωής και της καθημερινότητάς τους. Φέτος για πρώτη φορά διοργανώθηκε το τριήμερο φεστιβάλ «Πολιτισμός και γεύσεις: Από την Κρήτη στη Σίδη», με σκοπό να αναδείξει την κουλτούρα και τη γαστρονομία της Κρήτης, καθώς και τις κοινές της ιστορικές και πολιτισμικές ρίζες με τη μικρασιατική Σίδη.

O Ναός του Απόλλωνα, σήμα κατατεθέν της πόλης, και το αρχαίο λιμάνι, όπου στήθηκαν ξύλινα περίπτερα που φιλοξένησαν παραδοσιακά προϊόντα, πλημμύρισαν από παραδοσιακές γεύσεις, ήχους και χορούς της Κρήτης. Ο χώρος μετατράπηκε σε ένα υπαίθριο μουσείο που φιλοξένησε παραστάσεις, εκθέσεις και εργαστήρια και αποτέλεσε ένα ανοιχτό παράθυρο στη γαστρονομική και πολιτιστική ταυτότητα της Μεγαλονήσου.

Ο γυναικείος συνεταιρισμός της περιοχής, χρησιμοποιώντας κρητικές συνταγές που διασώθηκαν από τους ανταλλαγέντες της Κρήτης -το σύνολο των οποίων είναι απόγονοί τους-, καθώς και οι σεφ Ιωάννης Κουφός, Απόστολος Αλτάνης και ο Ιταλός Πασκουάλε Λέμπο μαζί με τους Τούρκους σεφ Εσάτ Οζάτα και Ντιλέκ Γετκινέρ φρόντισαν ώστε να προσφερθούν αυθεντικές κρητικές γεύσεις στους επισκέπτες του φεστιβάλ.

Το τριήμερο φεστιβάλ ντύθηκε με ελληνικούς και τουρκικούς ήχους, με συναυλίες που δόθηκαν στον Αρχαίο Ναό του Απόλλωνα από τη Σοφία Βόσσου και τη Χρυσούλα Στεφανάκη, οι οποίες ταξίδεψαν στην Τουρκία ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά και από το τουρκικό συγκρότημα Necati ve Saykolar. Χόρεψαν οι σύλλογοι του Δήμου Μαναβγκάτ και το χορευτικό τμήμα του Ομίλου Χανίων «Ο Ψηλορείτης», υπό τη διεύθυνση του Αδάμ Μπούτζουκα, με παραδοσιακές φορεσιές και συνοδεία κρητικής μουσικής από τους Εμμανουήλ Νταουντάκη και Γεώργιο Σκουνάκη.

Πλήθος κόσμου, μόνιμοι κάτοικοι, τουρίστες αλλά και προσκεκλημένοι ακαδημαϊκοί, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, τουριστικοί παράγοντες, Ελληνες και Τούρκοι δημοσιογράφοι (μεταξύ αυτών και το ελληνικό «Gala») έγιναν αυτόπτες μάρτυρες της εορταστικής ατμόσφαιρας που επικρατούσε σε όλη τη Σίδη, ενώ η υποδοχή των Ελλήνων φιλοξενούμενων από τους μόνιμους κατοίκους ήταν ενθουσιώδης και συγκινητική.

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, ο δήμαρχος του Μαναβγκάτ, Νιαζί Νεφί Καρά, απένειμε αναμνηστικές πλακέτες στην αποστολή του Δήμου Χανίων, που αποτελούνταν από τους αντιδημάρχους Ελένη Ζερβουδάκη και Γιάννη Γιαννακάκη. «Στόχος μας είναι το φεστιβάλ να γίνει θεσμός και κάθε χρόνο να φιλοξενεί όλο και περισσότερο κόσμο», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Νιαζί Νεφί Καρά, προσθέτοντας: «Ιστορικά έχουμε ένα κοινό παρελθόν.

Πηγαινοερχόμαστε πολύ τακτικά στην Κρήτη και ζούμε στις ίδιες γειτονιές με τους απογόνους των Κρητικών που ήρθαν από εκεί. Εάν δεν υπήρχαν οι Κρητικοί, δεν θα είχε ψυχή η Σίδη. Μάλιστα, με το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίσαμε ομόφωνα να κάνουμε αδελφοποίηση με τα Χανιά».

Σε αυτό το ταξίδι μνήμης τον συντονισμό ανέλαβε η Πολίτισσα σεφ και συγγραφέας Μαρία Εκμεκτσίογλου, η οποία ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό στην πρόσκληση του κ. Καρά και της συνδιοργανώτριας του φεστιβάλ Γιασμίν Αρσλάν. Με πρωτοβουλία της Ελληνίδας σεφ, άνοιξε ο δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στους Δήμους Μαναβγκάτ και Χανίων, συμβάλλοντας καθοριστικά στην υλοποίηση του πρώτου φεστιβάλ στην Τουρκία αφιερωμένου στην κρητική κουζίνα και την πολιτιστική κληρονομιά.

«Ηταν η επιβράβευση όλων αυτών των χρόνων να στήσω αυτή τη γέφυρα γεύσεων και πολιτισμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ημουν σίγουρη για την αγάπη που θα εισπράτταμε οι Ελληνες φιλοξενούμενοι από τους κατοίκους της Σίδης, αλλά δεν περίμενα ότι θα ήταν τόσο μεγάλη. Δεν περίμενα ότι την ημέρα που θα φεύγαμε οι γυναίκες και οι παππούδες με τα μπαστούνια θα μας αγκάλιαζαν και θα έκλαιγαν. Δεν περίμενα οι νέοι να χορεύουν και να τραγουδούν μαζί μας. Να περιμένουν ώρες κάτω από τον ήλιο τις μαγειρικές των σεφ.

Ηταν μια τεράστια εμπειρία», αναφέρει η ίδια για όσα βίωσαν κατά τη διάρκεια του τριήμερου φεστιβάλ. Με τον ίδιο ενθουσιασμό μίλησε και ο Τζενγκίζ Χαϊντάρ Μπαρούτ, ιδιοκτήτης μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας στην περιοχή και χορηγός της εκδήλωσης: «Ολη μου η οικογένεια έχει έρθει από την Κρήτη και αυτό το φεστιβάλ ήταν ένα όνειρο χρόνων. Οσα προβλήματα κι αν υπάρχουν σε πολιτικό επίπεδο, εμείς εδώ είμαστε αδέλφια με τους Ελληνες. Είμαστε δύο μεριές, αλλά μία οικογένεια. Θα είμαστε σύντομα όλοι μαζί στην Κρήτη και του χρόνου, πάλι, όλοι εδώ».