Πάνος Λουκάκος

Τον περασμένο αιώνα τα πράγματα ήταν σαφή: τα πραξικοπήματα τα έκαναν οι στρατιωτικοί. Κατέβαζαν στρατιώτες και άρματα μάχης στους δρόμους, συνελάμβαναν και φυλάκιζαν πολιτικούς, καταργούσαν τα Κοινοβούλια, καταλάμβαναν τα τηλεπικοινωνιακά κέντρα, αποκτούσαν πλήρη έλεγχο των πάσης φύσεως μέσων ενημέρωσης, ήλεγχαν τη Δικαιοσύνη, αστυνόμευαν τη καθημερινή ζωή.

Ετσι είχαν γίνει τα πράγματα και στην Ελλάδα, πριν από ακριβώς 58 χρόνια, με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Με τον ίδιο τρόπο και ίδιες μεθόδους είχαν γίνει στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και τα στρατιωτικά πραξικοπήματα στη Χιλή, στην Τουρκία, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία, στο Πακιστάν, στην Ταϊλάνδη, στο Περού, στην Ουρουγουάη και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής.

Σήμερα οι καταστάσεις είναι διαφορετικές: τα πραξικοπήματα και την κατάλυση της Δημοκρατίας δεν τα κάνουν πλέον οι στρατιωτικοί. Τα κάνουν οι πολιτικοί. Με διαφορετικό τρόπο. Δεν βγαίνουν ξαφνικά τα χαράματα από τους στρατώνες άρματα μάχης και στρατιώτες. Σταδιακά, όμως, μέρα με τη μέρα, διαβρώνονται οι δημοκρατικοί θεσμοί και εγκαθίστανται αυταρχικά καθεστώτα που έχουν προκύψει μέσα από κάλπες. Είναι αυτή η περίπτωση της Τουρκίας του Ερντογάν, της Ρωσίας του Πούτιν, της Βενεζουέλας του Τσάβες και του Μαδούρο, της Ουγγαρίας του Ορμπαν και -γιατί όχι;- τώρα τελευταία και των Ηνωμένων Πολιτειών του Ντόναλντ Τραμπ.

Δηλαδή η σύγχρονη μορφή των δικτατοριών του 21ου αιώνα.

Οι φάσεις που οδηγούν σταδιακά στην ουσιαστική κατάλυση της Δημοκρατίας από έναν αυταρχικό ηγέτη είναι κοινές:

- Με εκλεγμένες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, υποταγμένες πλήρως στον αυταρχικό ηγέτη, ελέγχεται η νομοθετική εξουσία.
- Με απολύσεις, μεταθέσεις και αντικαταστάσεις ελέγχεται η δικαστική εξουσία.
- Με παρεμβάσεις στις Ανεξάρτητες Αρχές, στη Δημόσια Διοίκηση και τις ΜΚΟ καταργούνται μετά τη Δικαιοσύνη και όλα τα άλλα θεσμικά αντίβαρα που θα μπορούσαν να φέρουν εμπόδια στην ουσιαστική κατάλυση της Δημοκρατίας.
- Με στοχευμένους ελέγχους και εξοντωτικά πρόστιμα από τις φορολογικές αρχές ή εξαγορά ιδιοκτητών και δημοσιογράφων αποκτάται πλήρης έλεγχος στα μέσα ενημέρωσης και εξουδετερώνονται μεγαλοεπιχειρηματίες με συμφέροντα αντίθετα προς το αυταρχικό καθεστώς.
- Με κάθε είδους ασφυκτικές οικονομικές πιέσεις και τοποθετήσεις κυβερνητικών επιτρόπων επιχειρείται ο έλεγχος των πανεπιστημίων και η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών.
- Με προϊόντα παρακολουθήσεων και υποκλοπών εκβιάζονται για ζητήματα σχετικά με τη προσωπική τους ζωή αντίπαλοι του αυταρχικού καθεστώτος. Σε ακραίες περιπτώσεις, μάλιστα, όπως η περίπτωση Ιμάμογλου στην Τουρκία του Ερντογάν ή κατά συρροήν στη Ρωσία του Πούτιν, οι πιο επικίνδυνοι πολιτικοί αντίπαλοι καταδικάζονται από την ελεγχόμενη Δικαιοσύνη και οδηγούνται στις φυλακές.

Μπορεί κανείς εύκολα να αναγνωρίσει στον ενδεικτικό αυτό κατάλογο τα βασικά χαρακτηριστικά των αυταρχικών καθεστώτων, που έχουν αναδυθεί τον 21ο αιώνα, χωρίς να χρειαστεί να προσφύγουν σε στρατιωτικά πραξικοπήματα, αφού έχουν προκύψει μέσα από κάλπες.

Μπορεί δηλαδή να διαπιστώσει την κοινή πορεία του Πούτιν, του Ερντογάν, του Ορμπαν, του Μαδούρο, του Τραμπ και των άλλων ανά την υφήλιο ομοϊδεατών τους. Και αν προχωρήσει κανείς πιο πίσω και ανατρέξει στα χρόνια των στρατιωτικών δικτατοριών του 20ού αιώνα, θα διαπιστώσει ότι είναι εντυπωσιακές αλλά και ανατριχιαστικές οι ομοιότητες, οι κοινοί στόχοι, οι συγκεκριμμένες στοχεύσεις ανάμεσα σε αυτές και τα σημερινά αυταρχικά καθεστώτα του 21ου αιώνα που έχουν προκύψει μέσα από κάλπες. Απλώς η καταστολή σήμερα είναι λιγότερο βίαιη και ίσως γι’ αυτό ευκολότερα αποδεκτή από μεγάλα τμήματα της κοινωνίας στο εσωτερικό κάθε χώρας και στο εξωτερικό από τον διεθνή περίγυρο.

Υπάρχουν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ορισμένοι σταθεροί παράγοντες, που οδηγούσαν στο παρελθόν στις στρατιωτικές δικτατορίες και οδηγούν σήμερα στην εγκαθίδρυση του διαδόχου σχήματός τους, των αυταρχικών καθεστώτων: είναι η απαξίωση συνολικά των δημοκρατικών θεσμών, του Κοινοβουλίου, της Δικαιοσύνης, των Ανεξάρτητων Αρχών. Είναι η πόλωση και η ακραία αντιπαράθεση των πολιτικών δυνάμεων που στρώνουν το έδαφος στην πορεία ενός υποψήφιου αυταρχικού ηγέτη που θα επαναφέρει τον νόμο και την τάξη και θα ακυρώσει όλα τα εμπόδια που βρίσκονται στον δρόμο μιας αποτελεσματικής διακυβέρνησης: Νομοθετικά, δικαστικά, αντιπολιτευτικά, θεσμικά. Και είναι ακόμη ο ακραίος και υβριστικός πολιτικός λόγος, η εχθροπάθεια και η ρητορική που βαπτίζουν τον πολιτικό αντίπαλο εχθρό και προδότη.

Ομολογώ ότι εν όψει όλων αυτών άκουσα με ιδιαίτερη περίσκεψη πρόσφατες δηλώσεις της κυρίας Ζωής Κωνσταντοπούλου, σύμφωνα με τις οποίες «δεν πρόκειται να σταματήσουμε μέχρι να πάει φυλακή και ο Μητσοτάκης» για τα Τέμπη. Ηδη δηλαδή τον έχει η ίδια δικάσει και καταδικάσει. Ή ότι «ο Τσίπρας είναι στο λαγούμι γιατί ξέρω για την προδοσία που διέπραξε και το σόου αφού έκαψαν 104 στο Μάτι». Ο Μητσοτάκης στη φυλακή και ο προδότης Τσίπρας στο λαγούμι μού θύμισαν τον Ερντογάν που έβαλε φυλακή τον Ιμάμογλου και τον Τραμπ όταν αναφέρεται στον προδότη Μπάιντεν και τους προδότες προκατόχους του.