Πάνος Λουκάκος

Οκτώ χρόνια διήρκεσε το καθεστώς των μνημονίων. Σημείο ουσιαστικής εισόδου σε αυτά το Καστελόριζο το 2010 με τον Γιώργο Παπανδρέου, σημείο τυπικής εξόδου η Ιθάκη το 2018 με τον Αλέξη Τσίπρα. Τυπικής εξόδου, διότι και μετά το τέλος των μνημονίων συνεχίστηκε έως το 2022 ο διεθνής οικονομικός έλεγχος, στη βάση των δεσμεύσεων που είχαν αναληφθεί με τα τρία μνημόνια. Και μόλις τότε, τον Αύγουστο του 2022, έληξε το καθεστώς της ενισχυμένης επιτήρησης, δηλαδή η αυστηρή εποπτεία που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα από τον Αύγουστο του 2018. Διήρκεσε συνεπώς η περιπέτεια αυτή 12 ολόκληρα χρόνια ή 4.503 ημέρες, από τις 23 Απριλίου του 2010 έως τις 20 Αυγούστου του 2022.

Οι συνέπειές της πάντως είναι ακόμη και τώρα παρούσες. Διότι μπορεί να τελείωσαν τυπικά τα μνημόνια και ο διεθνής οικονομικός έλεγχος, αλλά άφησαν πίσω τους ισχύουσες τις μειώσεις αποδοχών, συντάξεων και του αφορολογήτου, τις αυξήσεις εισφορών, την εισφορά αλληλεγγύης, τον ΦΠΑ στο 24%, τα κομμένα δώρα Χριστουγέννων - Πάσχα και πολλά άλλα σχετικά, που πλήττουν κυριότατα τις χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις.

Εγιναν πολλά μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια. Παρήλασαν πέντε κυβερνήσεις: του Παπανδρέου, του Παπαδήμου, των Σαμαρά - Βενιζέλου, του Τσίπρα και, τέλος, του Μητσοτάκη. Διενεργήθηκαν επτά εκλογικές αναμετρήσεις: πρόωρες τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2012, από τις οποίες προέκυψε η κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου, πρόωρες τον Ιανουάριο και τον Σεπτέμβριο του 2015, από τις οποίες προέκυψαν οι κυβερνήσεις Τσίπρα - Καμμένου, πρόωρες τον Ιούλιο του 2019, από τις οποίες προέκυψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, και, τέλος, τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2023, από τις οποίες προέκυψε πάλι η κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Στα 15 χρόνια εξέπεσαν εννέα πολιτικοί αρχηγοί: ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Αντώνης Σαμαράς, ο Βαγγέλης Βενιζέλος, ο Αλέξης Τσίπρας, ο Γιώργος Καρατζαφέρης, ο Σταύρος Θεοδωράκης, ο Φώτης Κουβέλης, ο Βασίλης Λεβέντης και ο Πάνος Καμμένος. Εξι κόμματα που είχαν κοινοβουλευτική παρουσία εξαφανίστηκαν από τον πολιτικό χάρτη: η ΔΗΜ.ΑΡ., ο ΛΑΟΣ, το Ποτάμι, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, η Ενωση Κεντρώων και η Χρυσή Αυγή, τα ηγετικά στελέχη της οποίας κατέληξαν στη φυλακή. Επτά νέα κόμματα εμφανίστηκαν στο προσκήνιο με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση: από τις πολυδιασπάσεις του ΣΥΡΙΖΑ η Πλεύση Ελευθερίας της Κωνσταντοπούλου, η Νέα Αριστερά του Χαρίτση, το ΜέΡΑ 25 του Βαρουφάκη, το Κίνημα Δημοκρατίας του Κασσελάκη. Από τον χώρο της Ακροδεξιάς εισήλθαν στο Κοινοβούλιο η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου, η Νίκη του Δημήτρη Νατσιού και οι Σπαρτιάτες του Βασίλη Στίγκα.

Στα 15 αυτά χρόνια, τέλος, ένα από τα κόμματα που πρωταγωνίστησαν στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το ΠΑΣΟΚ, έχει καταρρεύσει εκλογικά και το ίδιο ισχύει για το κόμμα που πρωταγωνίστησε στα χρόνια της χρεοκοπίας και των μνημονίων, τον ΣΥΡΙΖΑ. Ηδη και τα δύο αυτά κόμματα σήμερα κινούνται δημοσκοπικά σε μονοψήφιους αριθμούς.

Τα δεδομένα αυτά φανερώνουν ότι η οικονομική κρίση προκάλεσε, πέραν όλων των άλλων συνεπειών της -κοινωνικών, οικονομικών, ανθρωπιστικών-, και μια πρωτοφανή στα μεταπολεμικά χρονικά πολιτική απορρύθμιση και κομματική ρευστοποίηση. Ειδικότερα στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το δικομματικό σύστημα με την εναλλαγή Νέας Δημοκρατίας - ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση ή την αξιωματική αντιπολίτευση είχε διασφαλίσει πολιτική σταθερότητα με ισχυρές αυτοδύναμες κυβερνήσεις.

Αυτά όλα δεν ισχύουν πλέον σήμερα. Είναι σαφές, όπως προκύπτει και από όλες τις δημοσκοπήσεις, ότι η Νέα Δημοκρατία είναι πρώτο κόμμα με διψήφια διαφορά από όλα τα άλλα που έπονται. Σαφές όμως είναι επίσης πως, αν δεν αλλάξουν τα δεδομένα έως τις επόμενες εκλογές, δεν θα έχει δυνατότητα σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης. Και από εκεί και πέρα ξεκινά το χάος, με τις διάφορες κομματικές τερατογενέσεις της κρίσης, που προφανέστατα δεν προσφέρονται για να μετάσχουν σε μια σοβαρή κυβέρνηση και να διασφαλίσουν την πολιτική σταθερότητα που έχει ανάγκη η χώρα.

Είναι δε αναγκαία σήμερα η πολιτική σταθερότητα, με δεδομένη την παγκόσμια κρίση που προκαλούν η παρανοϊκή πολιτική του Τραμπ, ο αναθεωρητισμός του Πούτιν, η επιθετικότητα του Ερντογάν, οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή. Ας μην ξεχνάμε ότι τις μεγάλες παγκόσμιες κρίσεις τις πληρώνουν πρώτα και συνήθως ακριβότερα οι ασθενέστεροι κρίκοι της αλυσίδας. Αυτό συνέβη με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, πρώτο θύμα της οποίας στην Ευρώπη υπήρξε η Ελλάδα. Ηδη βρίσκεται επί θύραις μια νέα παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική κρίση. Ετσι το ζητούμενο για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της είναι η ύπαρξη πολιτικής σταθερότητας, ήπιου και συναινετικού πολιτικού κλίματος. Διαφορετικά, πάμε πάλι προς το άγνωστο με βάρκα την ελπίδα, όπου ίσως μας αναμένει μια νέα καταστροφή όμοια και χειρότερη της μνημονιακής προηγούμενης. Και δυστυχώς, τα στοιχεία που προκύπτουν σήμερα από τις δημοσκοπήσεις δείχνουν μια εικόνα θολή, παρόμοια εκείνης των ετών της κρίσης.