Νίκος Φελέκης

Στο κέντρο της φιλοσοφίας του Ι Τσινγκ βρίσκεται η έννοια της διαρκούς αλλαγής και η πεποίθηση πως στη ρίζα των πραγμάτων βρίσκεται το Γιν και το Γιάνγκ, οι αντίρροπες και εναλλασσόμενες καταστάσεις που αποτελούν την κινητήρια δύναμη του κόσμου. Υποθέτω πως ο Αλέξης Τσίπρας το μόνο κινέζικο βιβλίο που έχει διαβάσει είναι το «κόκκινο βιβλιαράκι» του Μάο. Όμως, ακόμη κι αν δεν έχει διαβάσει το Ι Τσινγκ, τον τελευταίο χρόνο ακολουθεί -και μάλιστα με θαυμαστή συνέπεια- μια από τις αρχές του. Αυτή που αποφαίνεται ότι «οι αλλαγές είναι κυκλικές ώστε τα πάντα τείνουν να επιστρέψουν στο σημείο από όπου ξεκίνησαν».

Μπορεί ο Τσίπρας να επιστρέψει; Βεβαίως και μπορεί. Που όμως; Εκεί από όπου ξεκίνησε; Από αρχηγός ενός μικρού κόμματος της ριζοσπαστικής αριστεράς; Η απάντηση είναι «όχι». Δεν τον ενδιαφέρει, λένε οι συνομιλητές του, η βουτιά στο παρελθόν ούτε η δημιουργία ενός ακόμη αριστερού κόμματος που θα δίνει μάχη για να μπει στη Βουλή. Μήπως θέλει να επιστρέψει εκεί που άφησε τον ΣΥΡΙΖΑ; Στο 17-18%; Με τις σημερινές συνθήκες εάν το κατάφερνε θα ήταν, λένε, ιδανικό. Μπορεί εκ χαρακτήρος ο Αλέξης να είναι αισιόδοξος όμως δεν είναι και αιθεροβάμων. Γνωρίζει ότι εάν επιστρέψει πριν τις εκλογές, ως επικεφαλής κόμματος, δεν μπορεί να κερδίσει τον Μητσοτάκη. Μπορεί όμως να έλθει δεύτερος. Να περάσει και τη Ζωή και τον Ανδρουλάκη.

Οι έξι τελευταίες δημοσκοπήσεις, που διερευνούν το θέμα, αυτό δείχνουν. Ένα «κόμμα Τσίπρα» αποσπά, σύμφωνα με την Opinion Poll, σημαντικά ποσοστά από ΣΥΡΙΖΑ (το 87,8%) , Πλεύση Ελευθερίας (το 42,7%), Νέα Αριστερά (το 25%) και ΠΑΣΟΚ (το 20,2%). Σύμφωνα πάντα με τους δημοσκόπους το «κόμμα Τσίπρα» θα το ψήφιζε «σίγουρα» το 10,6% και «μάλλον» το 11,4%. Το δυνητικό εκλογικό κοινό του Τσίπρα είναι το 22%. Ανάλογα με τις συνθήκες που θα επικρατούν όταν στηθούν οι κάλπες αυτό μπορεί να μεγαλώσει, αλλά και να μικρύνει. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα αναδειχθεί ως ο ισχυρός άνδρας της αντιπολίτευσης αφού θα συρρικνώσει τα ποσοστά της Πλεύσης Ελευθερίας και του ΠΑΣΟΚ, θα διασπάσει τον ΣΥΡΙΖΑ και θα τον αφήσει εκτός Βουλής μαζί με το ΜΕΡΑ25 και τη Νέα Αριστερά.

Είναι αρκετή για τον Τσίπρα η δεύτερη θέση; Θα επιστρέψει για να πάρει ένα ποσοστό ίδιο με αυτό που είχε όταν παραιτήθηκε από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ; Θα επιστρέψει για να ξαναχάσει από τον Μητσοτάκη; Μήπως πρέπει να περιμένει και να επιστρέψει μετά τις εκλογές; Θα είναι όμως καλύτερα τότε τα πράγματα; Αν ο Μητσοτάκης επανεκλεγεί τότε θα πρέπει να περιμένει για το 2030 και να έχει αντίπαλο τον διάδοχο του Μητσοτάκη, ένα νέο και νεαρής ηλικίας στέλεχος της Κεντροδεξιάς, ενώ δεν ξέρει πως θα είναι και τα πράγματα και στην Κεντροαριστερά αν το ΠΑΣΟΚ είτε δεν πάει άσχημα στις εκλογές είτε έχει κάποιον άλλον επικεφαλής. Το σωστό τάιμινγκ είναι αυτό που αναζητεί ο Τσίπρας. Έχει αποδεχθεί ότι χθες ήταν όντως νωρίς και αύριο ίσως είναι αργά, αλλά δεν ξέρει πότε είναι η σωστή ώρα: Πριν ή μετά τις εκλογές. Και το δεύτερο: Πως; Με τη συνένωση δυνάμεων και τη συγχώνευση τμημάτων από τα υφιστάμενα κόμματα; Και το τρίτο: Με ποιούς; Με τους παλιούς του συντρόφους που τώρα βρίσκονται στον ΣΥΡΙΖΑ, στη Νέα Αριστερά, στον Βαρουφάκη, τη Ζωή, στον καναπέ τους; Θα φτιάξει νέο κόμμα με παλιά υλικά;

Ορισμένοι διατείνονται πως θα πρέπει να υπάρχει μια μείξη νέων και παλαιών σε αναλογία 70-30. Με αναλογίες υλικών φτιάχνεις μοχίτο, όχι κόμμα. Και το κυριότερο: Υπάρχουν νέα πρόσωπα, πολιτικά αποτελεσματικά, τεχνοκρατικά καταρτισμένα και με μνήμες από το μέλλον που μπορούν να συγκροτήσουν έναν νέο πολιτικό φορέα ενάντια στη Δεξιά και την Ακροδεξιά, όπως τον περιέγραψε ο Τσίπρας στην πρόσφατη εκδήλωση του Ινστιτούτου του; Που είναι αυτά; Και πως τα προσελκύει ο Αλέξης; Μέσω των εκδηλώσεων του Ινστιτούτου του, οι οποίες από το Φθινόπωρο θα είναι πιο συχνές και ως αιχμή θα έχουν εγχώρια θέματα, όπως η εκπαίδευση, η υγεία, η εργασία, οι θεσμοί, η μετανάστευση κ.α. .

Κατά ορισμένους αυτές οι εκδηλώσεις θα μπορούσε να είναι οι πρόβες για την ίδρυση του «κόμματος Τσίπρα», με την αλλαγή της δομής του Ινστιτούτου να μετατρέπεται, εκ των πραγμάτων, στον οργανωτικό του πυρήνα. Και το κυριότερο: Με ποια στρατηγική; Με τον Νέο Πατριωτισμό; Μα αυτή ειπώθηκε για πρώτη φορά από τον Γιώργο Παπανδρέου τον Νόεμβριο του 2007 σε Εθνική Συνδιάσκεψη του ΠΑΣΟΚ. Επαναλήφθηκε από τον ίδιο το 2011 μετά την υπαγωγή της χώρας στο μνημόνιο. Αργότερα την επικαλέστηκε ο Ευάγγελος Βενιζέλος και πιο μετά ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Συνεργάτης του Τσίπρα παραδέχεται πως τον όρο (Νέος Πατριωτισμός) «τον έχουν χρησιμοποιήσει πολλοί, ο καθένας όμως σε άλλο πλαίσιο και άλλες συνθήκες». Και προσθέτει «σίγουρα ο Γιώργος ήταν μπροστά και έπαιρνε πολύ σημαντικές ιδέες από τους διανοητές της εποχής. Σήμερα αυτός που παίρνει ιδέες και ανοίγει χώρο σε προοδευτικούς διανοητές να ακουστούν στην Ελλάδα είναι ο Αλέξης». Και μας φέρνει ως παράδειγμα την εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής όπου μίλησαν ο Μάικλ Σάντελ, ο Τζέφρι Κόπσταϊν, ο Μπέρνι Σάντερς.

Όντως, η εκδήλωση του Ινστιτούτου ήταν αξιέπαινη όμως μετά το πέρας της όλοι όσοι παρακολούθησαν την ομιλία του Αλέξη προσπαθούσαν να μαντέψουν αν και πότε θα κάνει κόμμα. Ο μόνος που γνωρίζει την απάντηση είναι ο ίδιος ο Τσίπρας. Ακόμη και στενοί του συνεργάτες του μεταδίδουν, ανάλογα με τη βούλησή τους, αντιφατικά μηνύματα. Άλλος θεωρεί πως είναι θέμα χρόνου το νέο κόμμα. Άλλος πως πρέπει να συνεχιστεί το rebranding του Αλέξη. Άλλος πως πρέπει να περιμένει τις εκλογές και ανάλογα με τα αποτελέσματα να πράξει. Το σίγουρο είναι πως «κόμμα Τσίπρα» το 2025 δεν θα έχουμε. Εξάλλου ο πρώην πρωθυπουργός θεωρεί πως «όλα όσα γράφονται το τελευταίο διάστημα», για τον ίδιον και τις προθέσεις του, «είναι αστειότητες». Προσώρας, φαίνεται να αρκείται στο γεγονός πως πλέον δεν είναι ο «πολιτικά τελειωμένος» ή «αμόρφωτος», όπως τον αποκαλούσαν το 2023 και μέχρι πριν μερικούς μήνες, αλλά ένας πολιτικός που την επιστροφή του την υπολογίζουν, ενδεχομένως και τη φοβούνται, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Νίκος Ανδρουλάκης, η Ζωή Κωνσταντοπούλου ακόμη και ο Σωκράτης Φάμελος αφού μπορεί η ίδρυση κόμματος Τσίπρα να αναδιαμορφώσει το πολιτικό σκηνικό.

Προσώρας, περιμένει να δει τι τέξεται η επομένη -μετά το συνέδριο- ημέρα στον ΣΥΡΙΖΑ. Συνέδριο το οποίο και με δική του ευθύνη ουσιαστικά πέρασε στα «ψιλά» της πολιτικής επικαιρότητας. Όλοι, πολιτικοί και δημοσιολογούντες, ασχολούνται με τον Τσίπρα και τι θα κάνει και ελάχιστοι, ακόμη και από τους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ, συζητούν για τις αποφάσεις του συνεδρίου. Δείχνουν να μην τους ενδιαφέρουν οι Θέσεις, το Κυβερνητικό Πρόγραμμα, οι Πολιτικές Συμμαχίες, τα νέα καθοδηγητικά όργανα του κόμματος, που την τελευταία δεκαετία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των πολιτικών και κυβερνητικών υποθέσεων. Αντί για συνέδριο επιβεβαίωσης της ηγεσίας Φάμελου και μετεξέλιξης της Κουμουνδούρου σε σύγχρονο κόμμα της Αριστεράς μετετράπη σε παρασκηνιακή συνδιαλλαγή των ομάδων για τα κομματικά οφίκια. Αντί για συνέδριο αποκαθήλωσης του Τσίπρα και του αρχηγικού χαρακτήρα του κόμματος κατέληξε να είναι υπόθεση μερικών εκατοντάδων κεντρικών στελεχών, επηρεασμένων (και ζαλισμένων) από τα αρνητικά ευρήματα των δημοσκοπήσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι τάξεις του ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και την παραμονή του συνεδρίου, συνέχιζαν να αδειάζουν. Και πρωτίστως από στελέχη προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ. Ακόμη και εντός του συνεδρίου οι πλέον ενδιαφέρουσες ζυμώσεις ήταν για το μέλλον εκτός του κόμματος. Βουλευτές, στελέχη και μέλη περιμένουν εκτός από τον Τσίπρα να δουν και τι θα κάνει η Λούκα Κατσέλη, η οποία δεν πήγε στο συνέδριο αλλά έχει ανακοινώσει πως τον Σεπτέμβριο θα υπάρχει ψηφοδέλτιο κοινής καθόδου των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς. Σημειώνουμε πως η κίνηση της Λούκας δεν έχει την ευλογία του Τσίπρα. Ενδεχομένως και να τον εξυπηρετεί εάν ο Αλέξης αποφασίσει, τελικά, να φτιάξει παραμονές των εκλογών νέο κόμμα και να πορευθεί με νέα και άφθαρτα στελέχη. Πάντως, αξίζει να επισημανθεί πως ο Παύλος Πολλάκης έχει δίκαιο όταν λέει στον Τσίπρα ότι ο λαός δεν μπορεί να περιμένει μέχρι το 2030. Θέλει λύση των προβλημάτων του τώρα και δεν τον αφορά τι θα κάνει σε πέντε χρόνια ο Αλέξης. Αυτή είναι και η αχίλλειος πτέρνα του rebranding του Τσίπρα.

Ο πρώην πρωθυπουργός δίνει την εντύπωση ότι πρωτίστως τον ενδιαφέρει η βελτίωση της προσωπικής του εικόνας. Το rebranding του δεν αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ, την Κεντροαριστερά, τη χώρα. Οι πρωτοβουλίες του απλώς περιγράφουν τα προβλήματα, δεν οικοδομούν όρους επίλυσης των οξυμμένων κοινωνικών αιτημάτων. Στις ομιλίες του αναφέρεται στο δέον γενέσθαι, στο «μέλι», αλλά από «τηγανίτα» τίποτε. Όμως, όπως μάς επισημαίνει ιστορικό στέλεχος της Προοδευτικής Παράταξης: «Η Κεντροαριστερά δεν χρειάζεται -κι άλλες- επισημάνσεις. Οι προοδευτικοί πολίτες κυβερνητική αλλαγή επιθυμούν. Αλλαγή κατεύθυνσης και προτεραιοτήτων της χώρας χρειάζονται». Και προσθέτει «καλές και άγιες οι εκδηλώσεις του Τσίπρα και πολύ ωραία τα λένε οι ξένοι προσκεκλημένοι του όμως οι πολίτες θέλουν να ακούσουν ποιο είναι συγκεκριμένα το πολιτικό του σχέδιο και τι αλλαγές διαφορετικές από τον Μητσοτάκη θα κάνει στην οικονομία, στην κοινωνία, στους θεσμούς και στα εξωτερικά θέματα. Πως θα ωφεληθούν οι ίδιοι στο μισθό τους, την αγοραστική τους δύναμη, το ενοίκιο, το ρεύμα, την ασφάλεια τους. Σε αυτά πρέπει να απαντήσει ο Τσίπρας. Όλα τ’ άλλα είναι ‘’να ‘χαμε να λέγαμε’ που λέει και ο Αυγολέμονος».

Κατά συνέπεια είναι «κολοβό» το rebranding που δεν ευθυγραμμίζεται με τις κοινωνικές ανάγκες, που δεν επιδιώκει να μετατρέψει την κοινωνική δυσαρέσκεια σε πολιτική πλειοψηφία, αλλά αρκείται στην αποκατάσταση της δημόσιας εικόνας του Αλέξη. Και ενδεχομένως θα αποβεί και προβληματικό εάν δεν ανταποκρίνεται και στην επίτευξη κυβερνητικής σταθερότητας σε περίπτωση που ο Τσίπρας φτιάξει δικό του κόμμα, έλθει στις εκλογές δεύτερος και ο πρώτος δεν έχει αυτοδυναμία. Θα συνεργαστεί με τον Μητσοτάκη, αν υποθέσουμε, μάλλον βασίμως, ότι αυτός θα είναι ο επικεφαλής της ΝΔ, η οποία, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα είναι πρώτο κόμμα με ποσοστό κοντά στο 30%; Θα το πράξει; Είναι διατεθειμένος να μιμηθεί τον Μπερλινγκουέρ και να συμφωνήσει σε έναν «ιστορικό συμβιβασμό» αλά γκρέκα; Σίγουρα, οικονομικά και επιχειρηματικά συμφέροντα θα το θέλουν. Θα το μπορέσει όμως ο Τσίπρας; Θα μου πείτε ότι ακόμη δεν τον είδαμε Γιάννη, τον βαφτίσαμε. Τι να κάνουμε. Μέχρι ο Τσίπρας να σταματήσει να μαδάει τη μαργαρίτα, θα πορευόμαστε με σενάρια, τα οποία από ένα σημείο και μετά δεν είναι σίγουρο ότι θα κάνουν καλό στον Αλέξη. Αντί να του καθαρίσουν την εικόνα μπορεί και να του την μουτζουρώσουν…