Μπάμπης Κούτρας

Αφελείς αποκλείεται να είναι, το πιθανότερο είναι να μη θέλουν να καταλάβουν. Υπάρχουν βιβλία που γράφονται για να διαβαστούν, βιβλία που γράφονται για να συζητηθούν και βιβλία που γράφονται για να λειτουργήσουν ως πολιτικό εργαλείο. Η «Ιθάκη» του Αλέξη Τσίπρα ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Από την περασμένη Δευτέρα, που κυκλοφόρησε, όχι μόνο πέτυχε τους στόχους του, αλλά τους ξεπέρασε με τρόπο που φέρνει το 2027 πιο κοντά σε μια εικόνα γνώριμη από το παρελθόν. Μητσοτάκης εναντίον Τσίπρα, ξανά, σαν πολιτικό remake του 2019 και του 2023. Με τον πρώτο να διεκδικεί τρίτη συνεχόμενη φορά την εξουσία και τον δεύτερο την ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης ή… ό,τι άλλο φαντάζεται ότι θα προκύψει.

Η διαδρομή προς αυτή την επαναλαμβανόμενη δυαδικότητα δεν προέκυψε τυχαία. Αντιθέτως, συνιστά προϊόν προσεκτικού σχεδιασμού, άρτιας επικοινωνιακής στρατηγικής με βοήθεια από τους Γάλλους ειδικούς και ενός πολιτικού περιβάλλοντος το οποίο επί μία εξαετία, τουλάχιστον, δεν ανέδειξε νέους πρωταγωνιστές. Ο πρώτος στόχος του Τσίπρα ήταν σαφής. Το βιβλίο να αποτελέσει το όχημα της επιστροφής του στο πολιτικό προσκήνιο, αυτή τη φορά όχι μέσα από τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά μέσα από ένα «δικό του» κόμμα - προσωπικά σχεδιασμένο, ελεγχόμενο και απαλλαγμένο από τους μόνιμους εσωτερικούς του αντιπάλους. Η επιλογή ενός βιβλίου αντί μιας συνέντευξης, ενός συνεδρίου ή μιας νέας διακήρυξης δεν είναι τυχαία. Το βιβλίο προσφέρει κύρος, βάθος, αφήγηση. Προσφέρει επίσης οικονομικό ενδιαφέρον, σημειολογία και, κυρίως, δυνατότητα να παρουσιαστεί ως «κάλεσμα» και όχι ως «αίτηση επανόδου».

Επικοινωνιακά, η κίνηση πέτυχε πέρα από κάθε πρόβλεψη. Η δημοσιότητα ήταν μοναδική, η κάλυψη εκτεταμένη, η πολιτική συζήτηση αναπόφευκτη. Το rebranding ήταν τόσο καλοδουλεμένο που όσοι το σχεδίασαν μπορούν δικαιωματικά να θεωρούν πως έκαναν τη δουλειά τους σωστά. Στις σελίδες της «Ιθάκης» υπάρχει κάτι που πολλοί ζητούσαν από τον Τσίπρα όταν ήταν πρωθυπουργός, αλλά εκείνος δεν τόλμησε. Καθαρή, πολιτική και ιδεολογική μετατόπιση προς το Κέντρο. Με τα λόγια, τα παραδείγματα και την... αυτοκριτική του, ο πρώην πρωθυπουργός επιχειρεί τώρα ό,τι δεν έκανε «εν κινήσει».

Μόνο που αυτή τη φορά έχει την ελευθερία να το κάνει χωρίς βαρίδια: Ζωή, Βαρουφάκης, Πολάκης, αλλά και πολλοί άλλοι που δεν ταίριαζαν με το νέο αφήγημα, «βρέθηκαν» εκτός πλαισίου άκομψα, σχεδόν σταλινικά. Η κατανομή ευθυνών και η αναγνώριση των δικών του λαθών τόσο… όσο είναι ένα από τα πιο προσεκτικά εκτελεσμένα στοιχεία του βιβλίου. Οσους δεν ήθελε στη νέα αφετηρία τούς εξουδετέρωσε πολιτικά και εξευτέλισε όσους θεωρεί εμπόδιο, από τα στελέχη που δαιμονοποίησαν την κυβερνητική του περίοδο έως τον Κασσελάκη.

Το ότι το βιβλίο πέτυχε δεν σημαίνει ότι θα πετύχει και το πολιτικό εγχείρημα που θα ακολουθήσει. Το πρώτο πραγματικό τεστ δεν αφορά τις δημοσκοπήσεις, που άλλωστε αυτή την περίοδο έχουν μικρή αξία, αλλά την παρουσίαση του βιβλίου στις 3 Δεκεμβρίου 2025. Το ποιοι θα εμφανιστούν εκεί θα δείξει όχι απλώς υποστηρικτές, αλλά συμμάχους ενός εν εξελίξει πολιτικού σχεδίου. Πρέπει όμως να θεωρούμε σχεδόν βέβαιο πως ΣΥΡΙΖΑ και Νέα Αριστερά δεν πρόκειται να φτάσουν στις κάλπες όπως είναι σήμερα.

Στα 2,5 χρόνια που μεσολάβησαν από τις εκλογές του 2023 μέχρι σήμερα δεν προέκυψε εναλλακτική λύση για την Κεντροαριστερά. Οι διασπάσεις πολλαπλασιάστηκαν, το ΠΑΣΟΚ με την επανεκλογή Ανδρουλάκη δεν απέκτησε ηγετικό momentum, ο ΣΥΡΙΖΑ διαλύθηκε, η Νέα Αριστερά δεν έπεισε, και ο χώρος κινήθηκε χωρίς σταθερό κέντρο. Νέος «παίκτης» δεν αναδείχθηκε ούτε το 2024 ούτε το 2025. Από την άλλη, υπάρχει μια παράπλευρη συνέπεια που σίγουρα χαροποιεί τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Η πρωτοβουλία Τσίπρα ενεργοποιεί ξανά το αντι-Τσίπρα μέτωπο. Οχι με την ένταση του 2015-2019, γιατί οι εποχές αλλάζουν, αλλά αρκετά ώστε να διαμορφώσει το πολιτικό κλίμα των επόμενων εκλογών. Ο Τσίπρας, προσπαθώντας να ανασυνταχθεί ως κεντροαριστερός πόλος, ενισχύει τον Μητσοτάκη. Πιστεύω όχι επειδή οι δύο πολιτικοί κινούνται σε κάποια συγχρονισμένη στρατηγική, αλλά επειδή κάθε πολωτική επιστροφή αναμοχλεύει και τα αντίστοιχα αντανακλαστικά.

Κάποιοι αναρωτιούνται ακόμη «γιατί ο Τσίπρας έγραψε το βιβλίο». Η απάντηση είναι μάλλον προφανής. Το έγραψε ακριβώς επειδή θέλει να επιστρέψει. Για την ακρίβεια, επειδή θεωρεί ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να επιστρέψει. Το επιχειρηματικό σύστημα, πιο ώριμο και πιο ρεαλιστικό σήμερα, εμφανίζεται πιο φιλικό απέναντί του. Η «Ιθάκη» δεν είναι απλώς ένα βιβλίο. Είναι το εισιτήριο του Αλέξη Τσίπρα για μια ακόμη πολιτική περιπέτεια. Το αν θα φτάσει στον προορισμό ή αν θα χαθεί ξανά στη διαδρομή μένει να αποδειχθεί.

Ετσι, το πολιτικό σκηνικό οδηγεί σε μια αναπόφευκτη επανάληψη. Μητσοτάκης και Τσίπρας, δύο πολιτικοί με διαφορετικές αφετηρίες αλλά παράλληλες φιλοδοξίες, βαδίζουν ξανά σε τροχιά σύγκρουσης. Ο ένας ως ο σταθερός πόλος της Δεξιάς και ο άλλος ως ο επίδοξος «αρχηγός» της Κεντροαριστεράς, αποφασισμένος να διεκδικήσει έναν χώρο που θεωρεί ότι εγκατέλειψε προσωρινά, όχι οριστικά. Οχι, ο Τσίπρας δεν διαθέτει μεγάλες πιθανότητες να διεκδικήσει την εξουσία με όρους κυβερνητικής προοπτικής, τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα.