Αντώνης Ψύρης

Αποφάσισα λοιπόν εξ αυτής της αφορμής, να προβώ σε μια de profundis (εκ βαθέων) εξομολόγηση των σκέψεων που παλεύουν μέσα μου, διακινδυνεύοντας να χαρακτηριστώ ως persona non grata (ανεπιθύμητο πρόσωπο) από διάφορους δήθεν προοδευτικούς και συντηρητικούς κύκλους. Και ενώ το θέμα εξελίσσεται ως casus belli (αιτία πολέμου) μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στερεύουν ταυτόχρονα και οι ελπίδες να επικρατήσει το πνεύμα της θεάς Concordia (Ομόνοιας) στην αντιμετώπιση των βαθύτερων προβλημάτων της Παιδείας μας.

Δεν γνωρίζω βεβαίως αν κάποιος υπεύθυνος πολιτικός αναφωνήσει μετά από χρόνια σχετικά με τη συγκεκριμένη απόφαση τη γνωστή φράση mea culpa (δικό μου το σφάλμα). Γνωρίζω ωστόσο πως, επειδή humanum erare est (τα λάθη είναι ανθρώπινα), υπάρχουν πάντα χρονικά περιθώρια για την αναγνώριση ενός λάθους έστω και a posteriori (εκ των υστέρων). Και αν σας κουράζω με τη συσσώρευση τόσων λατινικών φράσεων μέσα σε τόσο λίγες γραμμές, αυτό γίνεται ad hoc (ειδικά για αυτό το σκοπό), για να αναδείξω αυτό το λάθος.

Γιατί μόνο ως λάθος θα μπορούσε να εκληφθεί η έξωση από την Γ´ Λυκείου μιας γλώσσας που αποτέλεσε έναν από τους βασικότερους πυλώνες του ευρωπαϊκού και κατ´ επέκταση παγκόσμιου πολιτισμού. Μιας γλώσσας που τροφοδότησε με το λεξιλόγιό της το ρωμαϊκό δίκαιο που κωδικοποιημένο από τον Ιουστινιανό αποτέλεσε με τη μορφή του Corpus Juris Civilis (Κώδικας Αστικού Δικαίου) τη βάση της νεότερης ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Μιας γλώσσας που το ίδιο της το αλφάβητο είναι στην πραγματικότητα το ελληνικό, καθώς μεταφέρθηκε μέσω των Χαλκιδαίων αποίκων στην Κύμη και από εκεί σε όλη την Ιταλία. Και δεν είναι μόνο το αλφάβητο αλλά και οι ίδιες οι λέξεις με τις βαθύτερες έννοιές τους που μεταφέρθηκαν από τα ελληνικά. Κατά συνέπεια είναι αδιανόητο για τα ελληνικά σχολεία να αποτελούν τα μοναδικά ίσως σχολεία στην Ευρώπη, στα οποία δεν θα διδάσκονται πλέον τα Λατινικά. Είναι αδιανόητο να στερούμε από τους Έλληνες μαθητές την ευκαιρία να μελετήσουν την Alma Mater (μητέρα τροφό) τόσων ευρωπαϊκών γλωσσών και κοιτίδα της ορολογίας διαφόρων Επιστημών.

Σε ό,τι αφορά στην επιχειρηματολογία υπέρ της κατάργησης του μαθήματος ακούσαμε ότι "οι μαθητές έβαζαν τα κλάματα, εάν έπαιρναν βαθμό 18,5 στα Λατινικά". Εκείνο όμως για το οποίο μάλλον θα έπρεπε να βάλουμε τα κλάματα όλοι οι φορείς της εκπαιδευτικής μας κοινότητας είναι το απαρχαιωμένο σύστημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Ένα σύστημα που εξακολουθεί να καλλιεργεί τη βαθμοθηρία και τον άκρατο ανταγωνισμό, ενώ παράλληλα προωθεί μια μηχανιστική προσέγγιση της γνώσης. Για αυτές όμως τις μακροχρόνιες πληγές δεν ευθύνονται φυσικά ούτε τα Λατινικά ούτε τα υπόλοιπα μαθήματα. Ευθύνεται ο τρόπος διδασκαλίας που δίνει έμφαση στη στείρα απομνημόνευση και όχι στη βαθύτερη προσέγγιση των εννοιών.

Επιπλέον,θα πρέπει επιτέλους σε αυτή τη χώρα να πάψουμε να εγκλωβιζόμαστε σε ιδεολογικά και πολιτικά στεγανά που καλλιεργούν εκβιαστικά διλήμματα. Το θέμα της διδασκαλίας των Λατινικών δεν σχετίζεται με αριστερές και δεξιές ιδεολογίες. Δια του λόγου το αληθές αναφέρω ενδεικτικά πως ο Αντόνιο Γκράμσι, φιλόσοφος και ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας, έγραφε σχετικά με τη σκοπιμότητα διδασκαλίας των Λατινικών: «Τα Λατινικά διδάσκονται, για να συνηθίσουν τα παιδιά μέσα από μια ορισμένη μέθοδο μελέτης να χρησιμοποιούν την κρίση τους». Για αυτό και σε καμία περίπτωση η κατάργησή τους δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αντιελιτίστικη κίνηση. Τουναντίον μάλλον θα καταστήσει τη διδασκαλία των κλασικών γλωσσών ως ένα είδος ταξικού προνομίου.

Audiatur et altera pars. Ας ακουστεί λοιπόν και μια άλλη πλευρά. Τα Λατινικά μαζί με τα Αρχαία Ελληνικά αποτελούν τους δύο βασικούς άξονες της ανθρωπιστικής μας παιδείας. Μιας παιδείας που τείνει στις μέρες μας να εξαλειφθεί από την επιβολή ενός στεγνού τεχνοκρατικού μοντέλου σκέψης που καλλιεργεί την αρχή του homo homini lupus (ο άνθρωπος για τον άνθρωπο λύκος). Και αν μερικοί επιμένουν να αντιμετωπίζουν τις συγκεκριμένες γλώσσες ως νεκρές, θα τους θυμίσουμε την περίφημη φράση του Ι. Συκουτρή: «Πολιτισμός είναι η συναναστροφή με τους νεκρούς».

Φιλόλογος-Ιστορικός
Διευθυντής Γυμνασίου Εκπαιδευτηρίων Δούκα