Τσερνόμπιλ: 30 χρόνια μετά την πυρηνική καταστροφή

Σάββατο 26 Απριλίου 1986, ώρα 01:26. Περίπου 200 εργαζόμενοι στον πυρηνικό σταθμό παραγωγής ενέργειας του Τσερνόμπιλ, γίνονται μάρτυρες της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής στην ιστορία, πριν την καταστροφή στη Φουκουσίμα το 2011.

Η προγραμματισμένη εργασία για ένα πείραμα που αποσκοπούσε στον έλεγχο του συστήματος ασφαλείας προκάλεσε έκρηξη στον αντιδραστήρα Νο. 4 του πυρηνικού σταθμού που βρίσκεται στα εδάφη της Ουκρανίας, με αποτέλεσμα το όνομα του εργοστασίου να γίνει σε ολόκληρο τον κόσμο συνώνυμο της πυρηνικής καταστροφής.

Τριάντα χρόνια μετά, η αποκλεισμένη ζώνη του Τσερνόμπιλ υποδέχεται περίπου 3.000 εργαζομένους εκ περιτροπής, ενώ στη γύρω περιοχή δεσπόζουν τα «κουφάρια» των κτιρίων σοβιετικής αρχιτεκτονικής με τους δρόμους να έχουν «πλημμυρίσει» από τη βλάστηση και τα ζώα. 

Πώς είχε καλύψει η ΕΡΤ το δυστύχημα

Ίσως οι μοναδικοί «παράταιροι» στο έρημο τοπίο είναι οι τουρίστες που κυνηγούν με ειδικά μηχανήματα τη ραδιενέργεια και δείχνουν ενθουσιασμένοι όταν οι μικροσκοπικοί μετρητές τους αρχίζουν να σφυρίζουν.



Οι ταξιδιώτες στο πυρηνικό «νεκροταφείο» φτάνουν από ολόκληρο τον κόσμο στην απαγορευμένη ζώνη με πακέτο κόστους μέχρι 100 ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει τη μεταφορά, την ειδική άδεια από το αρμόδιο υπουργείο και το έγγραφο που επισημαίνει πως η κυβέρνηση δεν φέρει καμία ευθύνη για τυχόν βλάβες είτε στο παρόν, είτε στο μέλλον.

Με προσωπική ευθύνη, λοιπόν, οι κυνηγοί της ραδιενέργειας σαρώνουν την περιοχή, στην οποία μόνο οι σκύλοι περνούν ελεύθερα από τους ελέγχους, καθώς κανείς δε μπορεί να βγει ή να μπει στην περιοχή χωρίς άδεια.

Τριάντα χρόνια μετά, υπάρχουν μόνο δύο καταστήματα τροφίμων με τα απολύτως απαραίτητα, όπως βότκα, ψωμί και αυγά, ενώ λειτουργεί και μία υποτυπώδης ταβέρνα που σερβίρει ακόμα και πίτσα, αρκεί η κράτηση να έχει πραγματοποιηθεί λίγες εβδομάδες πριν.

Εξάλλου, τα σπίτια στη γύρω περιοχή εγκαταλείφθηκαν μετά το πυρηνικό ατύχημα από τις τοπικές αρχές, με την υπόσχεση ότι οι κάτοικοι θα επέστρεφαν άμεσα, κάτι που δεν συνέβη ποτέ.



Σε απόσταση τεσσάρων χλμ από τον πυρηνικό αντιδραστήρα η πόλη-φάντασμα Πρυπιάτ, μεταφέρει τον επισκέπτη στο παρελθόν. Μνημεία του Λένιν καλύπτονται από βλάστηση, η παιδική χαρά που είχε στηθεί και δεν εγκαινιάστηκε ποτέ μοιάζει βγαλμένη από ταινία τρόμου, νεκροταφεία μολυσμένων οχημάτων εντοπίζονται ανά διαστήματα και ερειπωμένα σχολεία, νηπιαγωγεία με κούκλες παιδιών που κάποτε με τις φωνές τους έδιναν ζωή στην περιοχή, τώρα στέκονται ακίνητα.


Παρά το θάνατο 31 ανθρώπων αμέσως μετά την έκρηξη στον αντιδραστήρα, παρά το γεγονός ότι νέφος κάλυψε την περιοχή και έφτασε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, οι τοπικές αρχές απέκρυψαν για δύο ημέρες τη σοβαρότητα της κατάστασης, μολονότι η απελευθέρωση ραδιενέργειας ήταν 200 φορές πιο ισχυρή από αυτή μετά την ατομική βόμβα της Χιροσίμα.

Όλα αυτά, ενώ ο ακριβής αριθμός των θυμάτων παραμένει ακόμα ασαφής, με τις  αυξήσεις περιπτώσεων καρκίνου και γενετικών παραμορφώσεων να έχουν αποδοθεί στην καταστροφή χωρίς, ωστόσο, να έχουν τεκμηριωθεί ποτέ επιστημονικά, τη στιγμή που εκτιμάται πως δεκάδες χιλιάδες είναι όσοι έχασαν τη ζωή τους ανάμεσα σε στρατιώτες που εστάλησαν για τις εργασίες αποκατάστασης του σταθμού.

Η απειρία, η πεποίθηση ότι όλα θα λειτουργήσουν σωστά, η εμπιστοσύνη των εργαζομένων με επικεφαλής τον αρχιμηχανικό Βαλέρι Τσοντεμτσούκ, τελικά οδήγησαν στο μοιραίο ανθρώπινο λάθος, με τις τρομακτικές εκρήξεις να εκτοξεύουν το ατσάλινο κάλυμμα του αντιδραστήρα βάρους χιλίων τόνων, απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού, το οποίο μεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές.



Η αποστολή των δεκάδων πυροσβεστών που κλήθηκαν για την κατάσβεση της πυρκαγιάς που είχε προκληθεί από την έκρηξη, ήταν μία ακόμα απόδειξη της ελλιπούς προετοιμασίας. Άλλωστε, οι πυροσβέστες έπεσαν στη φωτιά δίχως κανένα προστατευτικό, με αποτέλεσμα να εκτεθούν στη ραδιενέργεια και να χάσουν τη ζωή τους.

Ο Ολεγκ Βεκλένκο, ο οποίος βρισκόταν στην περιοχή όταν σημειώθηκε η καταστροφή, μιλώντας στο Euronews περιέγραψε τις πρώτες στιγμές από το ατύχημα.

«Οι στρατολόγοι κάλεσαν τον κόσμο να πάει στο Τσερνόμπιλ για να βοηθήσει στον καθαρισμό. Δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένοι, ούτε είχαν ειδική εκπαίδευση. Κάποιοι μπορεί να είχαν υπηρετήσει στο αρμόδιο τμήμα πυρηνικών του στρατού, αλλά κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος για μία τέτοια καταστροφή. Και δεν καταλάβαιναν τι επρόκειτο να κάνουν. Δεν αντιλαμβάνονταν τον κίνδυνο στον οποίο επρόκειτο να εκτεθούν. Τουλάχιστον εγώ δεν το ήξερα», δήλωσε ο 65χρονος.

Περίπου 36 ώρες από το ατύχημα, ξεκίνησε η εκκένωση της περιοχής με 350.000 κατοίκους να εκκενώνουν τις κατοικίες τους σε μία ζώνη διαμέτρου 30 χλμ.

Η Μαρία Λόζμπιν ήταν μία από τους χιλιάδες που άφησαν πίσω τους τη ζωή τους τον Απρίλιο του 1986. Έξι χρόνια πριν, όμως, επέστρεψε εντός της ζώνης αποκλεισμού παρότι τα ποσοστά ραδιενέργειας εντοπίζονται ακόμα. 

Η 69χρονη που ζει σε ένα διαμέρισμα γεμάτο ρωγμές, ισχυρίζεται ότι δε φοβάται τη ραδιενέργεια και συνεχίζει να καλλιεργεί πατάτες, τομάτες και να ταΐζει τις κότες, τις πάπιες και τις χήνες της σαν να μην διατρέχει κανένα κίνδυνο. 

«Δεν υπάρχει ραδιενέργεια εδώ. Δε φοβάμαι τίποτα. Όταν έρθει η στιγμή να πεθάνω, δε θα είναι από τη ραδιενέργεια», υποστηρίζει η 69χρονη, η οποία πιθανώς νιώθει προστατευμένη από τη σαρκοφάγο που «σφραγίζει» τον αντιδραστήρα και το περιεχόμενό του και εφόσον η κυβέρνηση της Ουκρανίας έκλεισε οριστικά το εργοστάσιο τον Δεκέμβριο του 2000 υπό το φόβο νέων εκρήξεων. Είναι, όμως;