Ο σύλλογος των «φίφτυ-του» που φαίδρυνε τη ζωή της Παλιάς Αθήνας

Το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Νέον Φως» που γράφτηκε το 1935 ξεκαθαρίζει πλήρως το από πού προήλθε και ποιους τελικά χαρακτήριζε το παρατσούκλι αυτό:
«Οι παλαιότεροι Αθηναίοι θυμούνται βέβαια τους «φίφτυ-του». Τι ήσαν αυτοί; Ήταν σύλλογος ή μια περίεργη κοινωνική διαίρεση;



Κι από τα δύο. Έχουν περάσει από τότε 27 χρόνια. Η αγαπημένη μας παληά Αθήνα με τους εκατόν πενήντα χιλιάδες κατοίκους, ένοιωθε την ανάγκη να δημιουργήση μια «αριστοκρατία». Εκείνα τα χρόνια η ανακατεμένη Αθηναϊκή κοινωνία προσπαθούσε να πάρη μια  μορφή. Ως τότε οι ανώτερες τάξεις ήσαν μερικοί πλούσιοι, προπάντων που επλούτισαν στο εξωτερικό και μερικές οικογένειες αγωνιστών του Αγώνος του 1821 και παληών πολιτικών. Μα ανάμεσα σ’ αυτούς μερικοί επήραν την απόφασι να ξεχωρίσουν τους εαυτούς των ως «αριστοκρατία». Ήταν τότε και η εποχή κάπως κατάλληλη γιατί εγινόταν κάποια κοινωνική και εθνική ζύμωσις…
Οι κύκλοι λοιπόν που είχαν μεγάλες περιουσίες, μα ανήκαν και σε παληές πλούσιες οικογένειες απεφάσισαν να ενωθούν με κάποιο τρόπο ώστε να αποκλείσουν από τις συναναστροφές τους τους νεόπλουτους και τους νεοφερμένους στην Αθήνα. Κυρίως οι κύκλοι αυτοί ήσαν φίλοι του Παλατιού. Απεφάσισαν λοιπόν να σχηματίσουν ένα σύλλογο με ωρισμένο αριθμό μελών. Σ’ αυτόν θα έμπαιναν μόνον όσοι μπορούσαν κατά την αντίληψιν των ιδίων να θεωρηθούν ως «αριστοκρατία». Έτσι επίστευαν πως θα εσχημάτιζαν μια στερεά ντόπια αριστοκρατική τάξι, τελείως ξεχωρισμένη. Απάνω σ’ αυτές τις σκέψεις εσυστήθη το τέλος του 1907, με τρόπο τελείως μυστικό ο σύλλογος ή ο κύκλος των πενήντα δύο γιατί είχε 52 μέλη. Ο σύλλογος επήρε το αγγλικό όνομα «φίφτυ- του», δηλαδή 52.

Αλλά γιατί ο τίτλος ήταν αγγλικός; Απλούστατα γιατί στο παλάτι του Γεωργίου Α’ η επικρατούσα διεθνής γλώσσα δεν ήταν η γαλλική, όπως στην διπλωματία μα η αγγλική.
Τα μέλη λοιπόν του συλλόγου των «Φίφτυ- του» ήσαν 52. Κύριοι και κυρίες. Οι ιδρυταί του συλλόγου άφησαν 6 τιμητικές θέσεις για τους πρίγκηπας Κωνσταντίνον, Γεώργιο, Νικόλαο, Ανδρέα και Χριστόφορο και για τον Γεώργιο υιό του Κωνσταντίνου, τον σημερινό Βασιλέα. Έτσι έμειναν ακόμα 46 θέσεις για κοινούς θνητούς άνδρες και κομψές ή σεβαστές κυρίες.
Από τους 46 αυτούς πολύ λίγοι ζουν ακόμη σήμερα. Μεταξύ αυτών είνε και ο σεβαστός και υπέργηρος κ. Αλεξ. Σκουζές, πρώην υπουργός των Εξωτερικών. Οι νεώτεροι Αθηναίοι βέβαια δεν τον γνωρίζουν. Μα οι παλαιότεροι θυμούνται την ήρεμη φυσιογνωμία με τις φαβορίτες που εθεάτο στον περίπατο μ’ ένα μόνιππο γιατί δεν μπόρεσε ποτέ να χωνέψη τ’ αυτοκίνητα…
Ανάμεσα στους «φίφτυ-του» ήσαν κύριοι και κυρίες της Αυλής, ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί, φίλοι των πριγκήπων, πλούσιοι και κοσμικοί τύποι… Οι «φίφτυ-του» ήσαν να πούμε το άνθος της τότε Αθηναϊκής κοινωνίας, μα κυρίως άνθρωποι με κλειστές αριστοκρατικές αρχές που δεν ήθελαν νάρχωνται εις επαφήν με τους αστούς…



Για κάμποσους μήνες ο σύλλογος έμεινε τελείως μυστηριώδης και άγνωστος στο μεγάλο κοινόν. Ωστόσο οι κύκλοι που είχαν κάποιες σχέσεις με τις οικογένειες των 52, χωρίς όμως νάνε κι αυτοί «φίφτυ-του», κατάφεραν να μάθουν στο τέλος πως υπάρχει κάποιος μυστικός σύλλογος. Μερικές ανεξήγητες κινήσεις, επιφυλάξεις, αποφυγαί επρόδιδαν το πράγμα. Φυσικά οι φίλοι των «φίφτυ-του» που έμειναν απ’ έξω, εζήλευαν που δεν ήσαν μέλη του συλλόγου. Μα και δεν μπορούσαν να γίνουν γιατί ο κύκλος των 52 ήτο κλειστός. Έπρεπε να πεθάνη ένας για να μπή νέον μέλος. Μα και τότε δεν έμπαινε μέλος ξένης οικογενείας. Πάλιν έμπαιναν συγγενείς των πρώτων μυημένων.

Αυτή η ζήλεια και ο φθόνος των αποκλεισμένων έφερε στη δημοσιότητα την ύπαρξι του συλλόγου. Κάποιος απ’ αυτούς τους ζηλιάρηδες συνήντησε τον τότε συντάκτη και κατόπιν αρχισυντάκτη της «Ακροπόλεως» κ. Θεόδωρον Συναδινόν και του εφανέρωσε την ύπαρξι της οργανώσεως εκείνης και αρκετές λεπτομέρειές της. Και ο κ. Συναδινός που δεν ήταν ούτε αυτός «φίφτυ-του» ώστε νάχη υποχρέωσι να τηρήση το μυστικό, τάγραψεν όλα στην «Ακρόπολι» κατά τον Φεβρουαριο του 1908.

Η αποκάλυψι αυτή έφερεν αληθινήν αναστάτωσιν!
Οι «φίφτυ-του» έγιναν έξω φρενών που επροδόθη ο μυστικός κύκλος των. Και ο λαός, προ πάντων οι φτωχότερες τάξεις αγανάκτησαν που έμαθαν αυτή την απόπειρα δημιουργίας «κλειστής αριστοκρατίας». Έτσι γρήγορα οι «φίφτυ-του» έγιναν αντικείμενον λαϊκής σάτυρας.
Ο τίτλος του «φίφτυ-του» έγινε της μόδας. Μ’ αυτόν ο λαός εχαρακτήριζε τους κομψευόμενους, που πριν ελέγοντο «νιτστενγκέ» ή «λιμοκοντόροι» κ’ επείραζε κάθε τύπο που ζητούσε να κάνη τον αριστοκράτη και που έδειχνε περιφρόνησι στον «κοινό λαό»… Έπειτα επλάσθησαν τύποι της λέξεως πιο ελληνικοί και λαϊκοί. Οι αρσενικοί από τους «φίφτυ-του» έγιναν «φιφτυτούδες»και οι θηλυκοί «φιφτυτοίνες».

Εννοείται ότι ο λαός δεν ήξερε ποιοι ακριβώς ήτανε οι «φίφτυ-του»  και μεταχειρίζονταν αυτές τις λέξεις μόνο σε ειρωνική και κοροϊδευτική σημασία. Έτσι κατάντησαν κοροϊδευτικοί τίτλοι που εκινούσαν το γέλοιο.

Από το 1908 ως το 1910 δεν ανέβη καμμιά επιθεώρησι που να μην έβγαζε στη σκηνή τους «φίφτυ-του». Έπειτα έγιναν ανάγνωσμα στις εφημερίδες, μυθιστόρημα σε δεκάλεπτα φυλλάδια αλλά και θεατρικό έργο… Οι «φίφτυ-του» είχαν πλέον μπη στην ημερησία διάταξι της λαϊκής φιλολογικής ζωής…

Στο μεταξύ ο Σύλλογος των «φίφτυ-του» υπήρχε και λειτουργούσε σοβαρώτατα, μακρυά από τα βέβηλα βλέμματα του «μπά-πέπλ»… Ο σύλλογος είχε εκλέξει και διοικητικό συμβούλιο και διοικείτο κανονικά με αυστηρή πειθαρχία αν και ήτο κρυφός και μη ανεγνωρισμένος επίσημα.
Πρόεδρος ήταν η κυρία Καυταντζόγλου, χήρα τότε του περίφημου αρχιτέκτονος που είχε χρηματίσει και διευθυντής του πολυτεχνείου και έκτισε ωραία αθηναϊκά μέγαρα. Ήταν μορφωμένη και έξυπνη κυρία, πολύ υπερήφανη και κάπως ιδιότροπη. Εννοείται ότι και οι δύο εξέχοντες γυιοί της κυρίας προέδρου, πολιτευτής και υπουργός ο ένας και πρέσβυς ο άλλος, ήσαν μέλη του συλλόγου. Σήμερα ούτε η πρόεδρος ούτε οι γυιοί της ζουν πιά. Ίσως δε από τα μέλη του συλλόγου σήμερα να μη ζουν περισσότερα από δέκα.

Ο σύλλογος «φίφτυ-του» διηύθυνε τότε όλη την κοσμική κίνησι της Αθήνας. Δηλαδή αυτός έστρεφε το ρεύμα του κόσμου προς την Α ή Β κοσμικήν συγκέντρωσιν. Ώριζεν έξαφνα ότι οι «φίφτυ-του» την τάδε ημέραν ή το δείνα βράδυ θα είνε σ’ ωρισμένο θέατρο ή στην Κηφισιά ή στο Νέο Φάληρο ή στο Σκαίτιν-ριγκ της οδού Σταδίου. Και όλοι οι «φίφτυ-του» ευρίσκοντο εκεί. Όταν δε το εμυρίζοντο και οι «σνομπ», τότε πια όλη η κοσμική ζωή της Αθήνας συνεκεντρώνετο στο ίδιο σημείο.

Στις συναναστροφές τους οι 52 εκαλούσαν μονάχα εκείνους που ανήκαν στον κύκλο των «φίφτυ-του» και απέκλειαν τις άλλες φιλικές των οικογένειες… Εδίδοντο χοροί ή τσάγια με μόνους καλεσμένους τους 52. Αυτοί εθεωρούντο ως αυστηρά «αριστοκρατικοί».
Φαίνεται δε ότι η ζωή του συλλόγου των «φίφτυ-του» εξακολούθησεν ομαλά έως την επανάστασι του Γουδί και ολίγον ακόμη αργότερα. Έπειτα η αναστάτωσις των πάντων τον διέλυσεν κι’ αυτόν.

Αλλά και τότε και λίγο αργότερα ο χαρακτηρισμός «φίφτυ-του» εκυκλοφορούσεν  ως γνήσιο λαϊκό νόμισμα από στόμα σε στόμα. Τον άκουγε κανείς από μορτάκια, από λούστρους, από εργατικούς ανθρώπους του λαού.

Ένα βράδυ δυό φίλοι, παληοί Πλακιώτες, περνούσαν μπροστά από μια ταβέρνα.
-Πάμε να πιούμε ένα κρασάκι; Επρότεινεν ο ένας.
-Άσε καημένε τώρα… έκαμεν ο άλλος.
-Τι; Δεν θα πιούμε; Με προσβάλεις! Ή μην είσαι κι’ εσύ απ’ αυτούς τους «φίφτυ-του» και δεν καταδέχεσαι να μπης σε ταβέρνα!

Καθώς βλέπετε ο όρος είχεν αντικαταστήσει τη λέξι «αριστοκράτης».
Πρέπει όμως να παρατηρήσουμε και κάτι άλλο: Τότε οι «φίφτυ-του» δεν επήγαιναν ποτέ σε ταβέρνα κι εθεωρούσαν τη ρετσίνα πρόστυχο πιοτό. Έπιναν κυρίως τσάϊ γιατί το πίνουν και οι Λονδρέζοι…».
(«Νέον Φως» , 1935)

Θωμάς Σιταράς (Αθηναιογράφος)



Διαβάστε περισσότερα στο www.paliaathina.com