Μεραρχία «Handschar»: Ποιοι ήταν οι Βόσνιοι - Μουσουλμάνοι που στάθηκαν στο πλευρό των Ναζί

Όπως έχουμε αναφέρει και σε άλλα άρθρα μας, πολλοί Μουσουλμάνοι στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησαν στο πλευρό των Ναζί. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξε ο Mohammed Amin al-Husseini, παλαιστινιακής καταγωγής Άραβας εθνικιστής και μεγάλος μουφτής της Ιερουσαλήμ. Ο al-Husseini δεν περιορίστηκε μόνο στους Άραβες Μουσουλμάνους αλλά έβαλε στο στόχαστρό του και τους Ευρωπαίους. Το 1941 έγινε δεκτός από τον Χίτλερ και ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Άξονα. Εκείνη την εποχή συμπαγής μουσουλμανικός πληθυσμός στην Ευρώπη υπήρχε κυρίως στη Βοσνία, την οποία και επισκέφτηκε το 1943 για να στρατολογήσει εθελοντές. Όμως, τον είχαν προλάβει άλλοι…

Το «Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας» και η μουσουλμανική λεγεώνα της Βοσνίας

Στις 10 Απριλίου 1941, λίγες μέρες μετά την εισβολή των Γερμανών στη Γιουγκοσλαβία η Κροατία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της («Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας») με ηγέτη τον Άντε Πάβελιτς. Ανάμεσα στα εδάφη του «κράτους» αυτού βρισκόταν και η επαρχία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η επαρχία αυτή είχε 2.500.000 κατοίκους (1.000.000 Σέρβους, 911.000 Βόσνιους και περίπου 600.000 Κροάτες, Εβραίους, Ρομά κ.ά.). Άλλες πηγές αναφέρουν ότι οι Βόσνιοι αποτελούσαν την πλειοψηφία του πληθυσμού, καθώς ήταν περίπου 1,2 εκατομμύρια. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι Σέρβοι, Κροάτες και Βόσνιοι είναι σλαβικοί λαοί. Υπάρχει όμως και η άποψη ότι οι Κροάτες είναι απόγονοι των αρχαίων Ιρανών και οι Βόσνιοι, σε ένα βαθμό, απόγονοι των αρχαίων Ιλλυριών που μιλούν τη σλαβική γλώσσα. Υπάρχουν όμως τεράστιες πολιτιστικές και θρησκευτικές διαφορές των παραπάνω λαών, όπως φάνηκε μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τα θλιβερά γεγονότα της δεκαετίας του 1990 που ακολούθησαν. Οι Σέρβοι είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, οι Κροάτες Καθολικοί Χριστιανοί και οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι (υπάρχουν και λίγοι Καθολικοί).

Ως την οθωμανική κατάκτηση (15ος αι.) οι Βόσνιοι ανήκαν στη χριστιανική αίρεση των Βογομίλων. Στη συνέχεια ασπάστηκαν το σουνιτικό Ισλάμ και εξισλαμίστηκαν. Αποτέλεσαν δε το προκεχωρημένο φυλάκιο των Οθωμανών στους πολέμους τους εναντίον των Βενετών και των Αψβούργων. Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878 η Βοσνία-Ερζεγοβίνη παραχωρήθηκε στην Αυστροουγγαρία, αν και επίσημα η προσάρτησή της έγινε το 1908. Μετά τον Α’ ΠΠ η Βοσνία-Ερζεγοβίνη προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο Γιουγκοσλαβικό Βασίλειο. Πάντως, ακόμα και σήμερα πολλοί δεν θεωρούν τους Βόσνιους ως εθνότητα, αλλά πιστεύουν ότι προσδιορίζονται με βάση τη θρησκευτική τους ταυτότητα.

Ο πρώτος Γερμανός που συνέλαβε την ιδέα για τη συγκρότηση μιας Μεραρχίας που θα την αποτελούσαν αποκλειστικά Μουσουλμάνοι της Κροατίας του Πάβελιτς ήταν ο αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμλερ. Αυτοί θα εντάσσονταν στα SS και θα πολεμούσαν τους φιλομοναρχικούς Τσέτνικς (Σέρβους στην πλειοψηφία τους) που είχαν αρχηγό τον Σέρβο Συνταγματάρχη «Ντράζα» Μιχαΐλοβιτς και τους κομμουνιστές αντάρτες του Τίτο. Ο Χίμλερ «πόνταρε» στη θρησκευτική παραδοσιακή έχθρα Σέρβων-Βόσνιων, ενώ πίστευε ότι η ισλαμική πίστη κάνει τους πολεμιστές ατρόμητους στη μάχη.

Πάντως, η πρώτη μουσουλμανική λεγεώνα στη Βοσνία είχε συγκροτηθεί τον Δεκέμβριο του 1941. Εμπνευστής της ήταν ο Βόσνιος, πρώην αξιωματικός του Γιουγκοσλαβικού Βασιλικού Στρατού Μοχάμεντ Χατζιεφέντιτς. Η λεγεώνα είχε δύναμη 6.000 ανδρών και είχε έδρα την πόλη Τούζλα της ΒΑ Βοσνίας. Στόχος της ήταν η προστασία του τοπικού πληθυσμού από τους Τσέτνικς και τους αντάρτες του Τίτο. Ο Χατζιεφέντιτς υποστήριξε την κατάταξη των ανδρών του στα Waffen SS, στα οποία ο ίδιος έγινε αξιωματικός τον Ιούλιο του 1943.

Τον Οκτώβριο του 1943 όμως εκτελέστηκε από Γιουγκοσλάβους αντάρτες. Η λεγεώνα του αποτέλεσε τον πυρήνα της πρώτης μουσουλμανικής Μεραρχίας των SS. Στη Βοσνία πάντως έδρασαν και άλλοι ένοπλοι μουσουλμανικοί σχηματισμοί, όπως ο «Zeleni Kadar» («Τα Πράσινα Στελέχη») που είχε στελεχωθεί από Μουσουλμάνους λιποτάκτες της κροατικής Εθνοφυλακής και είχαν επικεφαλής τον Νεσάντ Τόπσιτς. Υπήρχε όμως, για τη συγκρότηση της Μεραρχίας, ένα ακόμα θέμα. Αν οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι ανήκαν στην Αρία φυλή. Μέχρι τότε, στα Waffen SS, εκτός από Γερμανούς του Ράιχ (Reich Deutsche) είχαν γίνει δεκτοί εθελοντές από χώρες της ΒΔ Ευρώπης και Γερμανοί του εξωτερικού (Volksdeutsche).

Από αυτούς είχε συγκροτηθεί η 7η Ορεινή Μεραρχία των SS «Prinz Eugen» που είχε ξεκινήσει επιχειρήσεις κατά των Γιουγκοσλάβων ανταρτών. Ο Χίμλερ πιστοποίησε ότι οι Βόσνιοι δεν ήταν Σλάβοι, αλλά απόγονοι των Γότθων, συνεπώς «Άριοι». Ο Χίτλερ έδωσε τη συγκατάθεσή του τον Φεβρουάριο του 1943 για τη συγκρότηση της μουσουλμανικής Μεραρχίας. Ο Πάβελιτς αρχικά είχε αντιρρήσεις, καθώς φοβόταν ότι θα υπήρξαν αποσχιστικές τάσεις των Βόσνιων από το «Ανεξάρτητο κράτος της Κροατίας», παρά το γεγονός ότι ο Τζαφέρ Κουλένοβιτς, Αντιπρόεδρος του «κράτους» του Πάβελιτς μετείχε στη Μεραρχία. Τελικά, οι αντιρρήσεις κάμφθηκαν και η Μεραρχία ξεκίνησε να συγκροτείται τον Μάρτιο του 1943. Αποφασίστηκε όμως να συμμετέχουν σ’ αυτή επιπλέον, Κροάτες και Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου…

Η προετοιμασία της Μεραρχίας και η ανταρσία στη Γαλλία

Για να επιτευχθεί μεγαλύτερη προσέλευση στη Μεραρχία ζητήθηκε η βοήθεια του αλ Χουσεϊνί ο οποίος έμενε στο Βερολίνο! Τον Απρίλιο του 1943 πήγε στη Βοσνία, δεν κατάφερε όμως πολλά πράγματα. Αρχικά, εμφανίστηκαν 8.000 περίπου εθελοντές. Τότε, οι Γερμανοί ανέλαβαν δράση στελεχώνοντας τη Μεραρχία με Μουσουλμάνους που υπηρετούσαν στον Κροατικό Στρατό και άρχισαν την υποχρεωτική στρατολόγηση. Στα μέσα του 1943 η δύναμη της Μεραρχίας ήταν 26.000 άνδρες.

Ανάμεσά τους βρίσκονταν 2.800 Κροάτες και 300 Αλβανοί του Κοσόβου. Το διοικητικό προσωπικό το αποτελούσαν Γερμανοί του εξωτερικού και κάποιοι πρώην αξιωματικοί του κροατικού στρατού, ενώ τμήμα του προσωπικού μεταφέρθηκε από την 7η Ορεινή Μεραρχία των SS «Prinz Eugen». Τον Ιούλιο του 1943 η μουσουλμανική Μεραρχία πήρε το όνομα «13η Κροατική Ορεινή Μεραρχία Εθελοντών των SS». Για να επιτελούν οι Μουσουλμάνοι τα θρησκευτικά τους καθήκοντα κάθε Τάγμα είχε τον ιμάμη του και κάθε Σύνταγμα τον μουλά του. Όλοι οι άνδρες της Μεραρχίας, ανεξαρτήτως θρησκεύματος μπορούσαν να φορούν το παραδοσιακό μουσουλμανικό φέσι, που έφερε τον αετό των SS και τη νεκροκεφαλή. Από τον Απρίλιο του 1943, Διοικητής της Μεραρχίας είχε αναλάβει ο Συνταγματάρχης Χέρμπερτ φον Ομπβούρτσερ.

Ο αλ Χουσεϊνί δεν ήθελε να μεταφερθεί η Μεραρχία εκτός Βοσνίας, έτσι ώστε οι άνδρες της να προστατεύουν τον τόπο τους και τις οικογένειές τους. Όμως οι Γερμανοί είχαν άλλη άποψη. Το καλοκαίρι του 1943 αποφασίστηκε η μεταφορά της Μεραρχίας στη Γαλλία για εκπαίδευση. Αυτό προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια κυρίως σε στρατιώτες που δεν είχαν καταταχθεί εθελοντικά. Επίσης, οι Μουσουλμάνοι θεωρούσαν ότι οι Γερμανοί τους αντιμετώπιζαν υπεροπτικά. Έτσι, στις 16/9/1943 σημειώθηκε ανταρσία στο 13ο Τάγμα Μηχανικού της Μεραρχίας. Υποκινητές της στάσης ήταν ο Φερίντ Τζάνιτς, από το Μπίχατς, ο Έντουαρντ Ματουτίνοβιτς ή Μπόζο Γέλενεκ (ίσως πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο) από το Βίνκοβατς, ο Λουτβίγια Ντιτζάρεβιτς από το Σεράγεβο και ο Νίκολα Βούκελιτς, από το Ζάγκρεμπ της Κροατίας. Αργότερα, αναφέρθηκε ότι επρόκειτο για κομμουνιστές που είχαν ενταχθεί στη Μεραρχία για να δημιουργήσουν προβλήματα στην προετοιμασία της. Στη συνέχεια σκόπευαν να ενταχθούν στη γαλλική Αντίσταση και έπειτα να γυρίσουν στη Γιουγκοσλαβία.

Οι στασιαστές σκότωσαν πέντε Γερμανούς αξιωματικούς τους, ανάμεσά τους και τον Διοικητή του Τάγματος Αντισυνταγματάρχη Όσκαρ Κίρχμπαουμ και συνέλαβαν άλλους. Η στάση κατεστάλη με την επέμβαση άλλων δυνάμεων του Τάγματος και χάρη στην καθοριστική παρέμβαση του ιμάμη του Χαλίμ Μάλκοτς, που έπεισε όσους μετείχαν στην ανταρσία να παραδώσουν τον οπλισμό τους. Ο Μάλκολτς έλαβε ως ανταμοιβή για την προσφορά του τον Σιδηρούν Σταυρό Β’ Τάξης. Μεταπολεμικά όμως κρίθηκε ένοχος από τις γιουγκοσλαβικές Αρχές και εκτελέστηκε δι’ απαγχονισμού το 1947. Επρόκειτο για την πρώτη ανταρσία σε μονάδα των SS γι’ αυτό οι Ναζί προχώρησαν σε αυστηρές ποινές στους στασιαστές. Ο νέος Διοικητής της Μονάδας Καρλ – Γκούσταβ Ζάουμπερτσβάιχ που ανέλαβε καθήκοντα στις αρχές Αυγούστου διέταξε την εκτέλεση ατόμων που πήραν μέρος στην ανταρσία. Ανάμεσά τους κι ο Βούκελιτς. Ο Τζάνιτς και ο Ντιτζάρεβιτς είχαν σκοτωθεί νωρίτερα, ενώ ο Ματουτίνοβιτς διέφυγε και εντάχθηκε στη γαλλική Αντίσταση. 500 από τους στρατιώτες που δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη μεταφέρθηκαν σε βοηθητικά τάγματα εργασίας και άλλοι 250 στάλθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νολενγκάμε.

Η Μεραρχία συνέχισε την εκπαίδευσή της στη Σιλεσία και τον Οκτώβριο του 1943 μετονομάστηκε σε 13η Ορεινή Μεραρχία Εθελοντών των SS της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης (13η SS Freiwilligen bosn.herzogow.Gebirgs Division-Kroatien). Τον Ιανουάριο του 1944 η συνολική της δύναμη ήταν 21.065 άνδρες. Τότε, λίγο πριν τη συμμετοχή της σε επιχειρήσεις στη Βοσνία, την επισκέφτηκε ο αλ-Χουσεϊνί, που εκφώνησε έναν φανατισμένο λόγο. Είπε μεταξύ άλλων: «Η Μεραρχία αυτή των Βόσνιων Μουσουλμάνων που συγκροτήθηκε με τη βοήθεια της Μεγάλης Γερμανίας, αποτελεί παράδειγμα για τους Μουσουλμάνους όλων των χωρών… Το Ράιχ μάχεται εναντίον των ίδιων εχθρών που κατέλαβαν τις χώρες των Μουσουλμάνων και καταπίεσαν την πίστη τους στην Ασία, στην Αφρική και στην Ευρώπη… Ποτέ στην ιστορία της η Γερμανία δεν επιτέθηκε εναντίον ενός μουσουλμανικού έθνους. Η Γερμανία μάχεται τον παγκόσμιο εβραϊσμό, πρωταρχικό εχθρό του Ισλάμ. Μάχεται επίσης εναντίον των Βρετανών και των συμμάχων τους που έχουν καταδιώξει εκατομμύρια Μουσουλμάνους και εναντίον των Μπολσεβίκων, οι οποίοι έχουν υποτάξει 40.000.000 Μουσουλμάνους και απειλούν την ισλαμική πίστη σε άλλες περιοχές…».

Οι πολεμικές επιχειρήσεις της Μεραρχίας των Βόσνιων Μουσουλμάνων (Μάρτιος – Οκτώβριος 1944)

Θα αναφερθούμε στις πολεμικές επιχειρήσεις στις οποίες πήρε μέρος η 13η Ορεινή Μεραρχία των SS, περιληπτικά. Ο Ξενοφών Χαλάτσης στο άρθρο του γι’ αυτή δίνει πολλές λεπτομέρειες και όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τις αναζητήσει (ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», τ. 156). Η Μεραρχία μεταφέρθηκε στη Γιουγκοσλαβία στις 15/2/1944. Εγκαταστάθηκε στη ΒΑ Βοσνία, γύρω από το Μπρτσκο κοντά στον ποταμό Σάβο και τέθηκε υπό τις διαταγές του V Ορεινού Σώματος των SS, υπό τη διοίκηση του Στρατηγού Άρτουρ Φλεπς. Κυριότεροι αντίπαλοί τους ήταν οι αντάρτες του Τίτο, καθώς η δράση των Τσέτνικς είχε αποδυναμωθεί σημαντικά. Το ορεινό και δασώδες έδαφος της Βοσνίας ήταν ιδανικό για τη δράση των ανταρτών. Η πρώτη επιχείρηση της 13ης Ορεινής Μεραρχίας των SS με την ονομασία «Wegweiser» («Οδοδείκτης») ξεκίνησε στις 9 Μαρτίου 1944. Οι Μουσουλμάνοι κατέλαβαν το σερβικό χωριό Μπέλα Τσρκβα (Λευκή Εκκλησία). Δύο μέρες αργότερα οι Γερμανοί ανακοίνωσαν ότι όλο οι κάτοικοι του χωριού είχαν σφαγιασθεί, αποδίδοντας τη σφαγή στους άνδρες του Τίτο. Η επιχείρηση στο δάσος του Μπόσουμ ολοκληρώθηκε στις 12 Μαρτίου. 573 αντάρτες του Τίτο σκοτώθηκαν και 82 αιχμαλωτίστηκαν. Στις 15 Μαρτίου ακολούθησε η επιχείρηση «Sava», κατά την οποία οι αντάρτες πέρασαν τον ποταμό Σάβο.

Ο Στρατηγός Ζάουμπερτσβάιχ έστειλε γραπτή ανακοίνωση στους άνδρες της, Βόσνιους («Έχουμε φτάσει τώρα στα σύνορα της Βοσνίας και σύντομα θα προελάσουμε στην πατρίδα… Ο Φίρερ σας έχει προμηθεύσει με τα καλύτερα όπλα…)και Αλβανούς («Καθώς διασχίζουμε αυτό το ποτάμι μνημονεύουμε τον σπουδαίο ιστορικό στόχο τον οποίο έθεσε σε σας ο ηγέτης της νέας Ευρώπης, Αδόλφος Χίτλερ, να ελευθερώσετε την πολύπαθη πατρίδα της Βοσνίας και μέσω αυτής να δημιουργήσετε τη γέφυρα για την απελευθέρωση της μουσουλμανικής Αλβανίας»).

Το 27ο και το 28ο Σύνταγμα της Μεραρχίας πέρασαν τον Σάβο και προχώρησαν. Στις 17 και 18 Μαρτίου, η 16η και η 36η Μεραρχία των Γιουγκοσλάβων ανταρτών αντεπιτέθηκαν και σκότωσαν 200 Μουσουλμάνους. Η 13η Μεραρχία, μετά τον τερματισμό της επιχείρησης επανήλθε στο Μπρσκο για τρεις εβδομάδες. Στις 12 Απριλίου ενεπλάκη στις μάχες με την επιχείρηση «Osterei» (Πασχαλινό Αυγό). Στόχος της ήταν η εξουδετέρωση των ανταρτών του Τίτο στα όρη της Μαγιέβιτσα. Το 27ο Σύνταγμα προέλασε γρήγορα και στη διάρκεια των συγκρούσεων 106 αντάρτες του Τίτο σκοτώθηκαν και 45 αιχμαλωτίστηκαν. Το 28ο Σύνταγμα με το 1ο Αλβανικό Τάγμα απώθησαν την 38η Μεραρχία των Γιουγκοσλάβων. Στις 17/4 η δύναμη των Αλβανών αποσπάστηκε, για να αποτελέσει τον πυρήνα μιας νέας Μεραρχίας των SS, της 21ης «Skanderbeg» (Σκεντέρμπεης», δηλ. Γεώργιος Καστριώτης). Ο ήρωας που πολέμησε τους Μουσουλμάνους, έγινε σχεδόν 500 χρόνια μετά όνομα Μεραρχίας τους!

Μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στις οποίες πήρε μέρος η 13η Ορεινή Μεραρχία ήταν η «Maibaum» (Δέντρο του Μαΐου). Μαζί με τους Μουσουλμάνους πολέμησαν η 7η Μεραρχία «Prinz Eugen» και μικρότεροι σχηματισμοί Γερμανών και Κροατών.

Στις 6/5/1944 ολοκληρώθηκε η επιχείρηση «Maibaum». Οι Μουσουλμάνοι σκότωσαν 1.000 περίπου αντάρτες, ενώ προέβησαν σε ωμότητες σε βάρος αμάχων και τραυματιών ή αιχμαλώτων ανταρτών. Τον Μάιο του 1944 η Μεραρχία έλαβε το οριστικό της όνομα: 13 Waffen Gebirgs Division der SS «Handschar» - Κροατική υπ’ αρ. 1η). Η λέξη Handschar σημαίνει χαντζάρι < τουρκ. hancer < περσικό hanjar. Ο προσδιορισμός «Κροατική» έδειχνε ότι τα μέλη της ήταν Κροάτες υπήκοοι, ενώ ο χαρακτηρισμός «Waffen Division der SS» («Ένοπλη Μεραρχία των SS»), τη διαχώριζε από άλλες Μεραρχίες. Ως «Handschar» έμεινε η Μεραρχία αυτή στην ιστορία…

Από τις 17 Μαΐου 1944 ως τα τέλη του μήνα πήρε μέρος στην επιχείρηση «Maiglockchen» (Άγριος Κρίνος) εναντίον ανταρτών που είχαν μείνει στη Μαγιέβιτσα. Η «Handschar» είχε 16 νεκρούς και 60 αιχμαλώτους. Τον Ιούνιο του 1944, 1.350 άνδρες της «Handschar» αποσπάστηκαν για να αποτελέσουν του πυρήνα μιας νέας Μεραρχίας Μουσουλμάνων, της 23ης «Kama». Από τον Ιούνιο ως τον Αύγουστο του 1944 η «Handschar» πήρε μέρος σε πολλές επιχειρήσεις. Σε σφοδρή σύγκρουση με τους αντάρτες στις 8 Ιουνίου είχε 205 νεκρούς, 528 τραυματίες και 98 αγνοούμενους, τις μεγαλύτερες απώλειες ως τότε. Αν και από την πλευρά τους, οι Μουσουλμάνοι ανέφεραν ότι σκότωσαν 3.000 αντάρτες, η 16η Μεραρχία του Τίτο ανέφερε ότι είχε: 57 νεκρούς, 174 τραυματίες και 26 αγνοούμενους.

Τον Ιούνιο νέος διοικητής της «Handschar» ανέλαβε ο Στρατηγός Ντεσιντέριους Χάμπελ. Τον Ιούλιο η «Handschar» συμμετείχε στην επιχείρηση «Fliegenfager» (Μυγοπαγίδα). Στις 12/7 κατέλαβε ένα αεροδρόμιο των ανταρτών στην Τούζλα και αργότερα επιτέθηκε εναντίον τους στο Σεκόβιτσι. Στις 4/8 η «Handschar» συμμετείχε στην επιχείρηση «Hackfleisch» (Κιμάς), μαζί με την Μεραρχία «Prinz Eugen» για την εκκαθάριση θέσεων Γιουγκοσλάβων ανταρτών στο Όλοβο. Τον Αύγουστο επίσης η Μεραρχία πήρε μέρος στη επιχείρηση «Rubezahl». Όμως, η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει για τους Ναζί. Ο Τίτο, με μια ευφυή κίνηση έδωσε αμνηστία σε όσους Βόσνιους αυτομολούσαν στα δικά του αντάρτικα σώματα.

Την 1/9/1944 οι Σύμμαχοι, σε συνεργασία με Γιουγκοσλάβους αντάρτες εξαπέλυσαν την επιχείρηση «Ratweek» (Εβδομάδα Αρουραίων) κατά των Γερμανών που αποχωρούσαν από την Ελλάδα. Η «Handschar» δέχτηκε σφοδρές επιθέσεις από αντάρτες του Τίτο και Τσέτνικς και στις 17 Σεπτεμβρίου εγκατέλειψε την Τούζλα. Όλα αυτά κλόνισαν το ηθικό των Βόσνιων. Από τον Φεβρουάριο ως τον Αύγουστο του 1944, 200 από αυτούς είχαν αυτομολήσει στους αντιπάλους. Μόνο τον Σεπτέμβριο του 1944 αυτομόλησαν 2.000 ακόμα! Η «Handschar» είχε πλέον 18.520 άνδρες, από τους οποίους οι 6.015 ήταν Γερμανοί. Ανησυχώντας για την αξιοπιστία των Βόσνιων, οι Γερμανοί τους υποχρέωσαν να παραδώσουν όλα τα αυτόματα όπλα. Επιπλέον, το 3ο Τάγμα κάθε Συντάγματος διαλύθηκε. Η «Handschar» δέχτηκε νέα επίθεση από αντάρτες, στις 3/10. Πλέον, στο 3ο Σώμα των ανταρτών υπηρετούσαν 700 αυτόμολοι Βόσνιοι. Στις 15/10 διατάχθηκε υποχώρηση της «Handschar» προς την Κροατία. Ανησυχώντας για την ασφάλεια των οικογενειών τους, οι Βόσνιοι άρχισαν να λιποτακτούν ομαδικά. Στις 25/10, πέντε μέρες μετά την απελευθέρωση του Βελιγραδίου, διατάχθηκε ο αφοπλισμός 1.000 Βόσνιων της «Handschar» και η μετάθεσή τους σε μη μάχιμες μονάδες. Η Μεραρχία μετατράπηκε σε Σύνταγμα, με Διοικητή τον Ταγματάρχη Χανς Χάνκε.

Το τέλος της «Handschar» - Η… άκαπνη «Kama»

Τον Νοέμβριο του 1944 για να αντιμετωπιστεί η προέλαση του Ερυθρού Στρατού αποφασίστηκε η μεταφορά της «Handschar» στη νότια Ουγγαρία. Είναι αμφίβολο αν πλέον υπηρετούσαν Βόσνιοι σ’ αυτή! Στελεχωνόταν σχεδόν αποκλειστικά από Γερμανούς. Τον Δεκέμβριο, η «Handschar» υποχώρησε στην περιοχή μεταξύ της λίμνης Μπάλατον και του ποταμού Ντράβα. Τον Μάρτιο του 1944 κατέληξε στην Αυστρία. Τον Μάιο του 1944, όσοι είχαν απομείνει παραδόθηκαν στους Βρετανούς.

Όπως αναφέραμε, το καλοκαίρι του 1944 οι Ναζί απέσπασαν 1.350 άνδρες από τη «Handschar» για να επανδρώσουν μια νέα Μεραρχία, την «Kama». Και αυτή πήρε το όνομά της από τη γνωστή και σε μας κάμα (δίκοπο μαχαίρι) < τουρκ. kama, με την ίδια σημασία. Υπήρξε μεγάλο πρόβλημα με τη στελέχωσή της, καθώς στο «πικ» της έφτασε να έχει μόλις 3.793 άνδρες και με την τοποθεσία όπου θα εκπαιδεύονταν οι άνδρες της. Φαίνεται ότι τελικά η «Kama» δεν πήρε μέρος σε καμία επιχείρηση…

Επίλογος

Μεταπολεμικά, η «Handschar» κατηγορήθηκε για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου σε βάρος Σέρβων, Εβραίων και Ρομά της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης (τουλάχιστον 2.000 άμαχοι δολοφονήθηκαν). Από τη δράση Κροατών και Βόσνιων Μουσουλμάνων στο πλευρό των Ναζί, στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη κατά τον Β’ ΠΠ σκοτώθηκαν 200.000 και πλέον, Σέρβοι και 12.000 Εβραίοι (από τους 14.000 που ζούσαν εκεί). Από την άλλη πλευρά υποστηρίζεται ότι τουλάχιστον 150.000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι υπήρξαν θύματα, κυρίως των Τσέτνικς. Στον Β’ ΠΠ αντιμάχονταν Σέρβοι Ορθόδοξοι, Κροάτες Καθολικοί και Βόσνιοι Μουσουλμάνοι. Όλοι αυτοί μαζί, πολεμούσαν εναντίον Σέρβων, Κροατών και Βόσνιων κομμουνιστών ανταρτών του Τίτο!

Μετά το τέλος του Β’ ΠΠ, 38 στρατιώτες που υπηρέτησαν στη «Handschar» δικάστηκαν για εγκλήματα πολέμου. 7 εκτελέστηκαν. Οι υπόλοιποι 31 καταδικάστηκαν σε ποινές φυλάκισης από 5 χρόνια, μέχρι ισόβια. Πάντως, η διάρκεια κράτησής τους υπήρξε μικρότερη, καθώς το 1952 αφέθηκαν ελεύθεροι και οι τελευταίοι κρατούμενοι. Ένας μόνο πέθανε στις φυλακές. Όσο για τον αλ – Χουσεϊνί; Τον Μάρτιο του 1944 μιλώντας από ραδιοφωνικό σταθμό του Βερολίνου τόνισε: «Άραβες, εγερθείτε σαν ένας άνθρωπος και πολεμήστε για τα ιερά δίκαιά σας. Σκοτώστε τους Εβραίους όπου τους βρίσκετε. Αυτό ευχαριστεί τον Θεό, την ιστορία και τη θρησκεία. Αυτό σώζει την τιμή σας. Ο Θεός είναι μαζί σας». Μετά το τέλος του Β’ ΠΠ πήγε στην Ελβετία. Ζήτησε άσυλο, αλλά εκδιώχθηκε στη Γερμανία. Τον συνέλαβαν οι Γάλλοι και τον έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1946 δραπέτευσε και πήγε στην Αίγυπτο. Από εκεί φαίνεται ότι οργάνωσε επιθέσεις Αράβων εναντίον του Ισραήλ. Το 1959 πήγε στον Λίβανο όπου έζησε ως τον θάνατο του (1974). Ανάλογες περιπτώσεις δείχνουν ότι όταν η θρησκεία χρησιμοποιείται για να εξυπηρετηθούν πολιτικές σκοπιμότητες αποτελεί ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο και καταστροφικό όπλο…

Πηγές: ΞΕΝΟΦΩΝ ΧΑΛΑΤΣΗΣ, «Οι μεραρχίες «Handschar» και «Kama». Η δράση των Βόσνιων Μουσουλμάνων με τα Waffen SS κατά τον Β’ ΠΠ», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, τ. 156, ΙΟΥΛΙΟΣ 2009.


Στοιχεία υπάρχουν και στη WIKIPEDIA, απ’ όπου προέρχονται οι περισσότερες φωτογραφίες του άρθρου.