Τελέσιλλα: Η τραγωδία που κατέπληξε το θεατρικό κοινό
Είχα πάρει τις πληροφορίες μου για την παράσταση Τελέσιλλα από φίλους μου που την παρακολούθησαν στο Ανοιχτό Δημοτικό Θέατρο του Περάματος «Μίκης Θεοδωράκης».
Την Πέμπτη 25 Ιουλίου αποφάσισα να την απολαύσω με τη σειρά μου στο Άλσος Βεϊκου, εκεί που κάθε καλοκαίρι οι Αθηναίοι έχουν την πολυτέλεια να παρακολουθούν σε καθημερινή βάση μια συναυλία ή θεατρική παράσταση. Θα έλεγα δίχως ίχνος υπερβολής πως το Φεστιβάλ του Δήμου Γαλατσίου είναι ένα από τα πιο σημαντικά της Αττικής.
Η παράσταση Τελέσιλλα, πρωτότυπο έργο του συγγραφέα Γρηγόρη Χαλιακόπουλου - ο οποίος όπως μου δήλωσε στο τέλος της παράστασης λατρεύει να γράφει θεατρικά έργα που να στηρίζονται σε βιογραφίες προσωπικοτήτων, όχι μόνο σύγχρονων αλλά και του απώτερου παρελθόντος - με εντυπωσίασε και θαύμασα τη γραφή του. Ένα έργο γραμμένο σε ιαμβικό ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο με υψηλού επιπέδου χρήση της ελληνικής γλώσσας από το συγγραφέα, επί 1:30 περίπου ώρα μας ταξίδεψε στους ουράνιους αιθέρες της αρχαιοελληνικής ιστορίας. Όπως άκουσα τους περισσότερους να σιγοψιθυρίζουν, αν δεν γνώριζες ποιος το έγραψε, αδυνατούσες να στοιχηματίσεις για το αν άκουγες το λόγο από τραγωδία αρχαίου τραγικού ή κάποιου σύγχρονου συγγραφέα. Μια τραγωδία που διέθετε όλα τα συστατικά στοιχεία των αρχαίων τραγωδιών, με τη διαφορά ότι αντί της αττικής διαλέκτου χρησιμοποιήθηκε η σύγχρονη γλώσσα και ο βυζαντινός δεκαπεντασύλλαβος. Αυτό το έργο, εξαιτίας του λόγου, της γραφής και της σύλληψής του, κατατάσσει το συγγραφέα του, στους μεγάλους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς.
Ποια ήταν όμως η Τελέσιλλα που η πλειονότης αγνοεί και ο Χαλιακόπουλος μάς τη συστήνει; Παραθέτουμε κάποιες σημαντικές πληροφορίες από το πρόγραμμα της παράστασης.
«Η Τελέσιλλα γεννήθηκε μεταξύ του 520-515 π.Χ. και είχε αρχοντική καταγωγή. Λόγω της ασθένειάς της ζήτησε χρησμό απ’ το Μαντείο των Δελφών και ο χρησμός που έλαβε ήταν ο εξής:
Κλείσιμο
“Τας Μούσας Θεραπεύειν”, δηλαδή η ποίηση θα σε θεραπεύσει.
Έτσι λοιπόν άρχισε να γράφει ποίηση και οι πηγές την αναφέρουν ως μια εξαιρετική ποιήτρια να συναγωνίζεται τη Σαπφώ. Δυστυχώς διασώθηκε μόνο ένα ποίημά της, το οποίο στην παράσταση το τραγουδά ο χορός.
Το όνομά της έμεινε ξακουστό στους αιώνες, όχι μόνο για την ποίησή της αλλά και για το ηρωικό θάρρος της. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η Τελέσιλλα έσωσε το Άργος απ’ τους Σπαρτιάτες, όταν ο Βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης εκστράτευσε εναντίον του. Οι Αργείοι υπέστησαν πανωλεθρία κατά τη μάχη, με 6.000 νεκρούς. Η μάχη δόθηκε εκτός των τειχών της πόλης. Τότε το Άργος είχε συμμαχήσει με την Αθήνα και η υπόλοιπη Πελοπόννησος με την Σπάρτη.
Όταν ο Κλεομένης βάδισε να κατακτήσει και το Άργος μετά την επιτυχία του, η Τελέσιλλα κατόρθωσε να ξεσηκώσει με ύμνους και εξαιρετικό λόγο και στη συνέχεια να συγκεντρώσει και να εξοπλίσει τις γυναίκες της πόλης με ότι πρόχειρο οπλισμό μπορούσε να βρει, δημιουργώντας μια αμυντική γραμμή απέναντι στον εχθρό. Μαζί τους στάθηκαν και οι λιγοστοί γέροντες και δούλοι του Άργους. Οι Λακεδαιμόνιοι μετά από μεγάλο προβληματισμό αποφάσισαν να μην επιτεθούν στο κάστρο του Άργους διότι αν νικούσαν η νίκη τους θα ήταν άδοξη αφού θα είχαν νικήσει γυναίκες. Στην αντίθετη περίπτωση που μπορεί να ηττούντο, θα τους ακολουθούσε το «όνειδος» ανά τους αιώνες, ότι ηττήθηκαν από γυναίκες. Έτσι επέστρεψαν στη Σπάρτη, ενώ το Άργος το οποίο είχε συμμαχήσει με τους Αθηναίους, ως η μοναδική πελοποννησιακή πόλη ενάντια στη σπαρτιατική ηγεμονία σώθηκε.
Τα μηνύματα είναι ιδιαίτερα δυνατά: Ο σεβασμός στη γυναικεία αυτοθυσία, η δύναμη της ποίησης στον ξεσηκωμό των Αργείων και η τιμωρία των θνητών όταν διαπράττουν Ύβρη προκαλώντας τους Θεούς, όπως έπραξε ο Βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης, ο οποίος κατάσφαξε με δόλιο τρόπο τους Αργείους στο Ιερό Άλσος του Άργους , όπου είχαν κρυφτεί για να σωθούν, αφού πρώτα τους υποσχέθηκε ότι δεν θα τους πειράξει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την δράση της Τελέσιλλας, το Άργος από ολιγαρχικό κατέστη δημοκρατικό. Αιτία ήταν η απελευθέρωση των δούλων, οι οποίοι πήραν ως σύζυγοι τη θέση των Αργείων που χάθηκαν στην μάχη.
Σύμφωνα με τον γεωγράφο Παυσανία, η πόλη τής έστησε μνημείο, το οποίο απεικόνιζε την Τελέσιλλα καθώς ετοιμάζεται να φορέσει την περικεφαλαία της. Πάνω στον τάφο της, ο σύζυγός της χάραξε προς τιμήν της ένα τρυφερό επίγραμμα, για να εκφράσει την αγάπη του και το θαυμασμό του για εκείνη».
Τι κρίμα, να παρακολουθούμε μια ζωή να ανεβαίνουν παραστάσεις στα Φεστιβάλ του καλοκαιριού, στα πλέον ιστορικά θέατρα της χώρας μας και το ρεπερτόριο τους να είναι μια κοινοτοπία και πλειστάκις ευτέλεια η οποία προωθείται ως μεταμοντέρνο εφεύρημα;
Στην «Τελέσιλλά» του ο Χαλιακόπουλος διδάσκει θεατρική γραφή. Μας καθηλώνει με το ύφος, τη γλώσσα, τη θεματολογία, τον κυρίαρχο λόγο. Είχα παρακολουθήσει τον «Ελευθέριο Βενιζέλο» και είχα και τότε εκπλαγεί με τη γραφή του. Με την τραγωδία του όμως αυτή ομολογώ ότι ενθουσιάστηκα. Η Ύβρις του Βασιλιά Κλεομένη τιμωρείται και οι Θεοί αποκαθιστούν την τάξη και την ισορροπία, κάτι που με έντεχνο τρόπο και ξέχωρη επιμέλεια ο συγγραφέας δομεί στο έργο του. Με μια μόνο παράγραφο από τους ιστορικούς, κατορθώνει και δημιουργεί μια τραγωδία που αν δεν γνωρίζαμε τον αιώνα που γράφτηκε θα αναρωτιόμασταν ποιου εκ των τριών αρχαίων τραγικών είναι.
Και όλα αυτά με τη συνοδεία μιας μουσικής υψηλοτάτου επιπέδου, που ανατριχιάζει τον θεατή καθώς τα όργανα που χρησιμοποιούνται και οι επεμβατικές επιλογές στο έργο δημιουργούν ερεθίσματα έπαρσης, στοχασμού και φόβου, απολύτως αντίστοιχα με τα συμβάντα. Οι νότες του Φίλιππου Περιστέρη έντυσαν με τέτοιο τρόπο το λόγο του συγγραφέα δημιουργώντας μια ακουστική πανδαισία. Φύγαμε με τη μουσική του να ηχεί για ώρες στ’ αυτιά μας. Εύγε!
Οι ηθοποιοί που επιλέχθηκαν ήταν όλοι τους ξεχωριστοί. Η Αργυρώ Ταμβάκου πέτυχε στο ρόλο της Τελέσιλλας, ο οποίος εξ αντικειμένου ήταν πολύ δύσκολος. Μην ξεχνάμε ότι ερμηνεύοντας την Τελέσιλλα, γράφει θεατρική ιστορία, εφόσον είναι η πρώτη ηθοποιός που παίζει αυτό τον ρόλο. Η πίεση ήταν μεγάλη και η επιτυχία της διπλασιάζεται εξ αυτού και μόνο. Πέτυχε και της αξίζουν συγχαρητήρια.
Η μορφή της Αρχόντισσας Νταίζης Σεμπεκοπούλου δέσποζε στην παράσταση, στημένη αριστοτεχνικά και με ένα μονόλογο κορυφαίο του έργου που αποτελεί λογοτεχνικό θησαυρό. Ήταν υπέροχη και η παρουσία της αποτέλεσε εγγύηση για την παράσταση. Σπουδαία ηθοποιός, μεγάλη εμπειρία, εκπληκτική ερμηνεία!
Ο παρτενέρ της, άρχοντας και σύζυγος, Κώστας Λάσκος, πολύπειρος ηθοποιός δίδαξε τη σημαίνει υποκριτική. Εξαιρετικός με άρτιο λόγο και εκφραστικότητα. Φέρνει επάνω του όλη την θεατρική κουλτούρα της ποιοτικής τέχνης.
Ο Κωστής Σαββιδάκης μια φιγούρα προερχόμενη απ’ τον Άδη ανατρίχιασε με το παίξιμό του το κοινό και ανέβασε με την υποκριτική του το επίπεδο της όλης παράστασης. Η εξελικτική του πορεία τα τελευταία χρόνια τον δικαιώνει σε ότι κι αν κάνει. Ήταν ένας μονόλογος – διάλογος καθηλωτικός. Αγαπημένη προσωπικότητα του θεατρόφιλου και κινηματογραφικού κοινού.
Η παραμάνα Μαρία Μπακέλα με εξαίρετη εμφάνιση στήριξε το όλο εγχείρημα και ήταν συγκινητική ως παρουσία. Μια πολυτάλαντη ηθοποιός που με τη γαλήνια και αντιαγχώδη ερμηνεία της έφερνε την ισορροπία στην παράσταση με τον καθοριστικό της ρόλο. Ικανότατη και το απέδειξε. Η Κατερίνα Βαρδακαστάνη που την απολαύσαμε και ως Δανάη (Στρατηγοπούλου) την προηγούμενη σεζόν, υποδυόμενη τη φίλη της Τελέσιλλας ήταν εξαιρετική. Ιδιαίτερα στη σκηνή που οι δυο τους ανταλλάσσουν φιλοφρονήσεις και η μια με περιπαικτικό τρόπο πειράζει την άλλη, ξεδίπλωσε τα ταλέντο της και έδωσε με τη σειρά της, ξεχωριστό τόνο στην παράσταση. Προσέδωσε με το χαμόγελό της την ανάσα στην τραγωδία, μιας και είναι η μοναδική στιγμή που οι ηθοποιοί γελούν και χωρατεύουν. Μαζί με την Μαρία Μπακέλα και την Αργυρώ Ταμβάκου αποτέλεσαν μια δυνατή τριάδα γυναικών μεταφέροντάς μας στα αρχοντικά δώματα του Αρχαίου Άργους.
Ο Σάββας Πογιαντζής υποδύεται δύο ρόλους του Κήρυκα και του Αγγελιαφόρου. Μια σεμνή παρουσία με ιδιαίτερο χάρισμα στη φωνή και δυνατό παρουσιαστικό. Διαθέτει σπουδαίο ταλέντο και πιστεύω πως το μέλλον θα είναι δικό του. Τη στιγμή που απευθύνεται στις γυναίκες του Άργους είναι συγκλονιστικός.
Ο Γιάννης Σταματίου ως Βασιλιάς Κλεομένης είναι ο μεγάλος εχθρός, ο «κακός» της παράστασης. Για τη σκηνοθετική του δουλειά θα μιλήσουμε παρακάτω. Ως ηθοποιός ο Γιάννης Σταματίου, είναι ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες ηθοποιούς. Μεγάλη υποκριτική προσωπικότητα. Η εμφάνισή του με σπαρτιατική στολή, κατά την είσοδό του ταράζει τα νερά και ο θεατής παρακολουθεί με δέος τι πρόκειται να ακολουθήσει. Θαυμάσιος, έχει τη γνώση, την εμπειρία, το χάρισμα!
Οι κοπέλες του χορού ένας υπέροχος συνδυασμός. Η κάθε μια με την δική της προσωπικότητα. Μέσα από την εξαιρετική εκφορά του λόγου και την χορογραφική τους ακολουθία, αναδείχθηκαν σε πρωταγωνίστριες. Είναι αυτές που μας μιλούν για όσα συνέβησαν, για όσα δεν βλέπουμε, για όσα θα συμβούν. Συγχαρητήρια σε όλες τους. Στάθηκαν σε ένα δύσκολο έργο με αξιοθαύμαστη κίνηση, λόγο και υποκριτική. Με σειρά εμφάνισης, η Λυσάνδρα Αναστασοπούλου, η Ιωάννα - Μαρία Μπάτη, η Βιργινία Μιχαήλ, η Βίκυ Μιχαλοπούλου και η Βέρα Μακρομαρίδου ήταν τα «πολύχρωμα» πρόσωπα που ομόρφυναν την παράσταση Μπράβο τους!
Τα κοστούμια της Μαρίας Γκούσκου με δυο λέξεις: Έργα Τέχνης. Θαυμάσιες αποχρώσεις με αρχαιοελληνική μεγαλοπρέπεια.
Η χορογράφος Αργυρώ Ταμβάκου μαζί με την βοηθό της Μαρία Πάπου κέντησαν ψιλοβελονιά τα βήματα και την κίνηση του χορού!
Όσο για τα σκηνικά, απλά και απέριττα. Τέσσερις κίονες και μερικοί κύβοι. Η απόλυτη αφαιρετικότητα, όπως απαιτούσε η συγκεκριμένη παράσταση.
Ας κλείσουμε όμως με τον πρωτεργάτη αυτού του μοναδικού εγχειρήματος. Ο Γιάννης Σταματίου απέδειξε πως η σκηνοθεσία κυλάει στο αίμα του. Ούτε για μια στιγμή το έργο δεν κάνει κοιλιά. Πρόσεξε κάθε λεπτομέρεια και δεν του διέφυγε το παραμικρό. Μακάρι τα κρατικά θέατρα κάποια στιγμή να συνεργάζονται με σκηνοθέτες και καλλιτέχνες τέτοιου ήθους και θεατρικής δεινότητας σαν αυτή του Γιάννη Σταματίου. Με σεβασμό πάνω στο πρωτότυπο κείμενο του Χαλιακόπουλου υπόγραψε μια σκηνοθεσία απ’ τις καλύτερες που έχουμε δει. Το σημαντικότερο όμως είναι που ανέλαβε να ρισκάρει σε ένα τόσο δύσκολο έργο, γεγονός που αποδεικνύει ότι διαθέτει, μεράκι, θάρρος και αυτοπεποίθηση. Τα κατάφερε και σκηνοθέτησε μια συγκλονιστική τραγωδία. Φαίνεται πως το ΕΚΣΤΑΝ, ο θεατρικός χώρος που δραστηριοποιείται, είναι το Κρυφό Σχολειό της Τέχνης. Διαφορετικά δεν θα μπορούσε να δέσει ένα ετερόκλητο πλήθος ηθοποιών έτσι ώστε να συνεργάζονται σαν μια μηχανή που δεν της λείπει το παραμικρό.
Τέλος αξίζει να τονιστεί το εξής σημαντικό: Αν δεν υπήρχε το «Ίδρυμα Ελληνισμού» με τον Πρόεδρό του καθηγητή Ανδρέα Αθηναίο να θέσει υπό την Αιγίδα του την παράσταση και η Πρόεδρος του «Ιδρύματος Επιμένουμε Ελλάδα» Κωνσταντίνα Μανώλη, να πάρει στα χέρια της την παραγωγή της παράστασης, οι Έλληνες θεατρόφιλοι θα έχαναν μια από τις καλύτερες παραστάσεις του εφετινού καλοκαιριού και όχι μόνο. Γι αυτό αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους ανωτέρω και κυρίως γιατί η παράσταση «Τελέσιλλα» με απόφασή τους, παίζεται με δωρεάν είσοδο για όλο τον κόσμο, σύμφωνα και με την πολιτική που ασκούν τα δύο Ιδρύματα στα οποία προΐστανται και διοικούν.
Η παράσταση «Τελέσιλλα» του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου, κέρδισε επάξια τη θέση που της ανήκει στην ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου.
Η ασφάλιση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε ένα project Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας κάθε τέτοιου εγχειρήματος.
