Ο Σεφέρης, η βασίλισσα Αμαλία και οι τζακαράντες της Αθήνας

«Οι τζακαράντες παίζοντας καστανιέτες και χορεύοντας / ρίχναν γύρω στα πόδια τους ένα μενεξεδένιο χιόνι». Το τροπικό δένδρο με τα μενεξεδένια λουλούδια, που έγινε μέσα σε λίγες μέρες talk of the town, πρωταγωνιστεί στην αρχή ενός ποιήματος του Γιώργου Σεφέρη γραμμένο την περίοδο που ο νομπελίστας ποιητής με την ιδιότητα του διπλωμάτη βρέθηκε, ακολουθώντας της εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, στη μακρινή Νότιο Αφρική το φθινόπωρο του 1941. Πιο συγκεκριμένα, το ποίημα επιγράφεται “Kerk Str. Oost, Pretoria, Transvaal” και φέρει ημερομηνία «26.10.41».



Αλλά από το ποίημα του Σεφέρη φτάσαμε –τουλάχιστον, οι περισσότεροι εκ των ενδιαφερομένων Αθηναίων- στη σημείωση του καθηγητή Γ.Π.Σαββίδη από τη δέκατη τρίτη έκδοση των «Ποιημάτων» του (Ίκαρος, 1981): «τζακαράντες: είδος τροπικού δέντρου [jacaranda mimosaefolia, με λουλούδια μενεξεδένια και καρπούς που όταν κινούνται κροταλίζουν]».

Με την ονομασία jacaranda mimosaefolia έψαξα στη Wikipedia να μάθω περισσότερες πληροφορίες για το δένδρο. Αντιγράφω εδώ, τις πληροφορίες που βρήκα: Jacaranda είναι ένα γένος από 49 είδη ανθοφόρων φυτών της οικογένειας Bignoniaceae, που προέρχονται από τροπικές και υποτροπικές περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής αλλά και των νησιών της Καραϊβικής –την Κούβα, την Ισπανιόλα (Αϊτή και Δομινικανή Δημοκρατία), την Τζαμάικα και τις Μπαχάμες. Το βρίσκουμε ακόμη στην Ασία, ειδικά στο Νεπάλ, αλλά και στην Αφρική -στη Νότιο Αφρική και τη Ζιμπάμπουε.



Το πώς η εντυπωσιακή τζακαράντα έφτασε (το πότε και από ποιους) και φυτεύτηκε και στην ελληνική πρωτεύουσα ήταν μια πληροφορία που έσπευσε στη πρώτη κιόλας επικοινωνία μας να μου δώσει ο Πάρης Γεωργακόπουλος, προιστάμενος του Εθνικού Κήπου, επί σειρά ετών στέλεχος των υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων. Ο κατάλληλος άνθρωπος για να μας ενημερώσει ότι ο ερχομός της τζακαράντας στην Αθήνα συνδέεται με την πρωτοβουλία της βασίλισσας Αμαλίας να δημιουργήσει τον κήπο των Ανακτόρων.



Μάλιστα, η τζακαράντα έρχεται πιθανότατα με την πρώτη καραβιά των καλλωπιστικών φυτών που έφτασαν από τα λιμάνια της Ιταλίας στον Πειραιά κάπου ανάμεσα στα 1837-1840, χρονική περίοδος που γίνονται και οι πρώτες φυτεύσεις. Άρα, λοιπόν το δένδρο που δημιουργεί δύο φορές τον χρόνο (Ιούνιος και Σεπτέμβριος) μενεξεδένια χαλιά στους δρόμους της Αθήνας -στο ανέβασμα της Ρηγίλλης, στην οδό Αθηνάς, στον πεζόδρομο της Αιόλου δίπλα από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, στο πλάι της Καπνικαρέας στην Ερμού, στο Ζάππειο και βεβαίως στον Εθνικό Κήπο- είναι συνδεδεμένο με την πρώτη βασίλισσα, την Αμαλία.