Ζωή Στραβοπόδη

Η απάντηση θα έρθει φυσικά αν δούμε ότι η Ιωάννα Τούνη δεν είναι μόνο η “influencer που δεν ντρέπεται” αλλά ο καθρέφτης των συλλογικών μας απωθημένων – μια γυναίκα που ενσαρκώνει όλα όσα θα θέλαμε να τολμήσουμε αλλά φοβόμαστε να παραδεχτούμε. Και φυσικά δεν εννοώ ότι όλοι θα θέλαμε να κυκλοφορούμε ημίγυμνοι στο Ντουμπάι ή να επιδιδόμαστε σε ομαδικές σεξουαλικές συνευρέσεις αλλά κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό. Η Τούνη, θα πρέπει να το παραδεχτούμε, ενσαρκώνει ένα σπάνιο είδος ελευθερίας.

Ας δούμε όμως τα πράγματα με μια σειρά. Η διαδρομή της στο δημόσιο χώρο δεν ήταν ποτέ στρωμένη με αποδοχή. Από τα πρώτα της βήματα στα μέσα, αντιμετώπισε χλεύη, ειρωνεία, προκατάληψη: για την εμφάνιση, τη γλώσσα, τον τρόπο που εκφραζόταν.

Όταν όμως έπεσε θύμα revenge porn, έγινε κάτι που κανείς δεν περίμενε. Αντί να σιωπήσει και να κρυφτεί, η Ιωάννα είχε το θάρρος να αντισταθεί στην κουλτούρα της σιωπής και να μιλήσει, προσφέροντας έτσι συλλογική κάθαρση σε πολλές άλλες γυναίκες που είχαν εκτεθεί ή φοβόντουσαν μην εκτεθούν.

Η περίπτωση της Ιωάννας Τούνη ήταν πολύ ενδιαφέρουσα γιατί διέψευσε την αναμενόμενη κοινωνική πρόβλεψη: ενώ το σύστημα την εξέθεσε για να την τιμωρήσει, εκείνη αναδύθηκε πιο δυνατή, πιο συμπαγής, πιο κύρια του εαυτού της. Κατάφερε, με συνοπτικές διαδικασίες, από γυναίκα – αντικείμενο να μεταμορφωθεί σε γυναίκα – υποκείμενο που όριζε τη δική της επιθυμία, εικόνα και αφήγηση. Μετατόπισε το νόημα της εμπειρίας της από «ντροπιαστική» σε «παραβιαστική» και τον εαυτό της από «θύμα» σε «φορέα αποευαισθητοποίησης».

Ποια είναι όμως τα ψυχολογικά γνωρίσματα που της επέτρεψαν, και συνεχίζουν να της επιτρέπουν, να «βγαίνει συνεχώς από πάνω»; Η Τούνη «βγαίνει διαρκώς από πάνω» όχι επειδή έχει θράσος αλλά επειδή έχει μια σπάνια ψυχική συνοχή:
είναι αυθεντική χωρίς να απολογείται, δεν θυματοποιείται, παίρνει με άνεση τον έλεγχο του αφηγήματος και έχει την ικανότητα να μετατρέπει τις προσωπικές της συγκρούσεις σε σχέση με το κοινό — μιλώντας άμεσα και προσωπικά, με «εγώ» και «εσύ», όχι με γενικότητες.

Η Τούνη έχει το χάρισμα να αναλαμβάνει τον έλεγχο του αφηγήματος. Δεν κρύβεται, δεν ζητά συγγνώμη, δεν υποδύεται την «τραυματισμένη γυναίκα», παίρνει δημόσιο χώρο και τον καταλαμβάνει με τη δική της γλώσσα:

«Δεν είμαι εγώ που πρέπει να ντρέπομαι. Ντροπή είναι η παραβίαση του προσωπικού μου χώρου». Αυτό είναι δείκτης ανθεκτικότητας και ταυτότητας.

Επίσης, η Τούνη έχει μια συνεπή εικόνα — είναι αυτό που δείχνει, με όλα τα θετικά αλλά και τα αρνητικά, χωρίς να απολογείται.
Στην εποχή της επιμελημένης αυθεντικότητας των social media, το να μην υποδύεσαι μόνο την καλή σου εκδοχή είναι σχεδόν επαναστατικό.

Κοινωνικά μπορεί οι άνθρωποι να τη χλευάζουν και να την ειρωνεύονται, ψυχολογικά όμως αισθάνονται την ισχύ της.

Εν ολίγοις, η Τούνη ενσαρκώνει μια μορφή γυναικείας αυτοπεποίθησης που τρομάζει, γιατί δεν βασίζεται στην αποδοχή των άλλων αλλά στην πλήρη κατοχή του εαυτού της, το είδος της αυτοεκτίμησης που δεν εξαρτάται από εξωτερική επικύρωση.

Η κοινωνία τη δοκιμάζει για να τη δει να καταρρέει και όταν δεν το καταφέρνει η περιφρόνηση μετατρέπεται σε θαυμασμό.

Αλλά ας σταματήσουμε να κοιτάζουμε την Ιωάννα και ας κοιτάξουμε λίγο και τον εαυτό μας. Η ελληνική κοινωνία έχει μια βαθιά κουλτούρα ντροπής — η αξία του ατόμου διαχρονικά ρυθμίζεται από το «τι θα πει ο κόσμος».

Η Τούνη διαλύει αυτό τον κανόνα — και γι’ αυτό προκαλεί πανικό.

Ο θυμός και η περιφρόνηση που δέχεται είναι στην ουσία εκδραμάτιση της συλλογικής μας ανάγκης να προστατεύσουμε το πλαίσιο:

να μην αλλάξουν οι ρόλοι, να μη χρειαστεί να επαναπροσδιορίσουμε τη σεμνότητα, την αξιοπρέπεια, το φύλο, τη δύναμη.

Η αναστάτωση που μας προκαλεί δεν είναι επειδή ζηλεύουμε την εμφάνισή της, τα χρήματά της και τη σεξουαλική της ελευθεριότητα. Αυτά τα έχουν πολλές.

Είναι γιατί μας θυμίζει την πλευρά του εαυτού μας που θέλει να εκφραστεί χωρίς άδεια.

Όταν η Τούνη αντέχει την κριτική, ενσαρκώνει την πλευρά μας που θα ήθελε να αντέχει και αυτή.

Όταν την κρίνουμε ξορκίζουμε τη ζήλια και την ενοχή μας για το ότι δεν τολμάμε το ίδιο.

Η Ιωάννα μας γοητεύει γιατί εκφράζει τη δική μας καταπιεσμένη λαχτάρα για αυθεντικότητα. Και ίσως γι’ αυτό την παρακολουθούμε τόσο έντονα: γιατί όσο εκείνη ζει χωρίς να απολογείται, μας θυμίζει πως κάπου βαθιά μέσα μας υπάρχει κι εκείνη η εκδοχή του εαυτού που θα ήθελε να κάνει το ίδιο.

Φυσικά, η αναστάτωση που προκαλεί δεν είναι πρόβλημα — είναι ένδειξη ότι το συλλογικό μας αφήγημα αλλάζει.

Η γυναίκα που κάποτε έπρεπε να σωπαίνει για να τη σέβονται, σήμερα μπορεί να μιλά δυνατά και να τη θαυμάζουν — έστω και μέσα από αντιφάσεις.

Απέναντι στην ελευθερία της δοκιμάζεται η δική μας. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στην έλξη και την ενόχληση, αναδύεται η ελπίδα μιας πιο ώριμης κοινωνίας.