Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Μάλιστα, σε αυτή τη δεύτερη και πιο επιθετική φάση της πανδημίας, με την καθημερινή αύξηση των θανάτων εξαιτίας του κορωνοϊού, το δικαίωμα στην υγεία και το αντίστοιχο στη ζωή είναι ένα και το αυτό. Οποιος μπαίνει στη ΜΕΘ, όσο υπάρχουν ακόμα διαθέσιμα κρεβάτια, έχει περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει παρά να ζήσει. Στη συγκυρία αυτή, η προστασία κατά απόλυτη προτεραιότητα του δικαιώματος στην υγεία και τη ζωή έναντι όλων των άλλων δικαιωμάτων, δεν είναι μια δυνατή «προ-ερμηνευτική επιλογή» ανάμεσα σε άλλες, αλλά μια συνταγματική αναγκαιότητα. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο για την ελευθερία της συνάθροισης, η οποία από τη φύση της και τον ορισμό της είναι μια ελευθερία εναντίον της κοινωνικής αποστασιοποίησης, αποτελεί δηλαδή εξ αντικειμένου, όσα προφυλακτικά μέτρα και να παρθούν, ένα όχημα διάδοσης του ιού.

Ο προεξέχων χαρακτήρας του δικαιώματος στην υγεία ως συλλογικού συμφέροντος (δημόσια υγεία) εκφράστηκε, μεταξύ άλλων, και στην ΠΝΠ της 20.3.2020 και ήδη στο άρθρο 68 § 2 του ν. 4683/2020, το οποίο προέβλεψε τη δυνατότητα της γενικής απαγόρευσης των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων σε όλη την επικράτεια, για τη μείωση του κινδύνου της διασποράς του SARS-CoV-2, με απόφαση του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας και μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας της Δημόσιας Υγείας, για το απολύτως αναγκαίο χρονικό διάστημα. Με βάση το άρθρο 68 § 2 του ν. 4683/2020, εκδόθηκε η σχετική απόφαση 1029/8/18 του αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, για την απαγόρευση των δημοσίων υπαίθριων συναθροίσεων το τετραήμερο της 17ης Νοεμβρίου. Οπως είχαμε την ευκαιρία να επισημάνουμε στο protothema.gr (16.11.2020), το ισχύον Σύνταγμα προβλέπει τη δυνατότητα προληπτικής γενικής απαγόρευσης των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων (άρθρο 11 § 2), για λόγους δημόσιας ασφάλειας, και μια μερικότερη όψη της δημόσιας ασφάλειας αποτελεί και η δημόσια υγεία, για την προστασία της οποίας σε περίοδο επιδημίας δικαιολογείται κατεξοχήν η γενική απαγόρευση.

Η διατύπωση του άρθρου 11 § 2 Συντ. ότι «οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν [...] γενικά αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια» δεν αφήνει αμφιβολίες ως προς το συνταγματικώς επιτρεπτό της προληπτικής γενικής απαγόρευσης. Και τούτο αποτελεί μια θεμελιώδη διαφορά προς το Σύνταγμα του 1952, καθώς και προς τα περισσότερα σύγχρονα ευρωπαϊκά Συντάγματα, υπό το καθεστώς των οποίων είναι επιτρεπτή η απαγόρευση μόνο συγκεκριμένης συνάθροισης, εν όψει των υφιστάμενων κατά τόπο και χρόνο συνθηκών (βλ. π.χ. το άρθρο 17 του ιταλικού Συντάγματος, στο οποίο δεν προβλέπεται η δυνατότητα γενικής απαγόρευσης). Ακόμα όμως και αν η δημόσια υγεία δεν θεωρηθεί στοιχείο της έννοιας της δημόσιας ασφάλειας στο άρθρο 11 § 2, δεν παύει να αποτελεί υπέρτερο συλλογικό συμφέρον προστατευόμενο αυτοτελώς από πλήθος συνταγματικών διατάξεων. Το μέγεθος της διακινδύνευσής του κατά τη διάρκεια της πανδημίας δικαιολογεί τη γενική απαγόρευση, τουλάχιστον στις περιπτώσεις μαζικών συναθροίσεων, όπως εκείνες της 17ης Νοεμβρίου.