Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Τα πιο πετυχημένα έργα επιστημονικής φαντασίας αφορούν δυστοπικά σενάρια, καθώς οι άνθρωποι είναι εξελικτικά προγραμματισμένοι να θυμούνται πιο έντονα τις αρνητικές πληροφορίες, ώστε να είναι πιο προσεκτικοί για κινδύνους και απειλές προκειμένου να επιβιώσουν.

Είναι άραγε αποτέλεσμα του ίδιου μηχανισμού και οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) θα καταργήσει ή θα αλλάξει δραματικά περίπου το 40% των θέσεων εργασίας; Υπερβολές στις οποίες δίνουμε περισσότερη σημασία λόγω γενετικής αρνητικής προκατάληψης; Από τη μια, έχουμε προβλέψεις για καταστροφή και μεταμόρφωση θέσεων εργασίας, ακόμα και των πιο περιζήτητων και καλοπληρωμένων. Κι από την άλλη, καινούρια επαγγέλματα, υψηλού προφίλ που ακόμα διαμορφώνονται.

Η ανεργία των νέων, χρυσοπληρωμένων μέχρι τώρα, προγραμματιστών έχει αυξηθεί κατά 3% τον τελευταίο χρόνο, με τετραπλάσιο ρυθμό απ’ ό,τι για τους υπόλοιπους εργαζομένους. Η απασχόληση στην τεχνολογία κορυφώθηκε το 2002, αλλά από τότε που βγήκε το Chat GPT μειώνεται σταθερά, σύμφωνα με στοιχεία της Goldman Sachs.

Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ εκτιμά ότι το 41% των εργοδοτών παγκοσμίως θα μειώσει προσωπικό εξαιτίας της AI έως το 2030, εξαφανίζοντας 92 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Από την άλλη πλευρά, όμως, το ίδιο φόρουμ προβλέπει επίσης ότι θα δημιουργηθούν 170 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας, με αποτέλεσμα καθαρό κέρδος 78 εκατομμυρίων θέσεων. Η PwC καταγράφει ότι η AI κάνει τους εργαζομένους πιο πολύτιμους και παραγωγικούς, με τους μισθούς να αυξάνονται με διπλάσιο ρυθμό στις εταιρείες που τη χρησιμοποιούν, όπου η παραγωγικότητα και τα έσοδα είναι τετραπλάσια σε σχέση με τις άλλες.

Η γενική εκτίμηση που διακινούν τα μεγαλύτερα κέντρα του σύγχρονου καπιταλισμού είναι καθησυχαστική: θα γίνει και πάλι ό,τι και στο παρελθόν, μας λένε. Οι αμαξάδες αντικαταστάθηκαν από οδηγούς τρένων, οι κλωστοϋφαντουργοί από μηχανές και οι εφημερίδες από sites και influencers. Επομένως, τώρα, οι περισσότεροι λογιστές, γραμματείς, αλλά και δικηγόροι, ακτινολόγοι και προγραμματιστές θα δώσουν τη θέση τους σε κάποια άλλα επαγγέλματα που θα έρθουν μαζί με την ΑΙ.
Συνολικά, η πίτα θα αυξάνεται.

Ακόμα, όμως, κι αν το συνολικό ισοζύγιο είναι θετικό, τα νέα δεν είναι καλά για τους εργαζομένους. Διότι το ζήτημα είναι η κατανομή, το πώς μοιράζεται η καινούρια πίτα. Η Ιστορία έχει δείξει ότι η καινοτομία ωφελεί τους λίγους, τους ισχυρούς και χρειάζονται πολιτικοί αγώνες για να ανακτηθεί το χαμένο έδαφος από τους λίγους.

Στην προηγούμενη τεχνολογική επανάσταση, την ψηφιακή, που ήρθε με τους προσωπικούς υπολογιστές γύρω στο 1990, η παραγωγικότητα εκτοξεύτηκε, όπως και η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών (ΑΕΠ), αλλά το σχετικό μερίδιο της εργασίας στη νέα πίτα μειώθηκε σε σχέση με εκείνη που πήγε στα κέρδη των επιχειρήσεων. Τα τελευταία 35 χρόνια το μερίδιο της εργασίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ μειώθηκε κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με μελέτη του Αμερικανικού Γραφείου Οικονομικής Ερευνας, ενώ το μερίδιο των επιχειρηματικών κερδών αυξήθηκε.

Ο μηχανισμός που προκάλεσε την αλλαγή είναι ότι η αύξηση της παραγωγικότητας έκανε τα επενδυτικά αγαθά φθηνότερα, οπότε οι επιχειρήσεις υποκατέστησαν την εργασία με κεφαλαιουχικά αγαθά. Επένδυσαν, δηλαδή, σε μηχανήματα πολύ περισσότερο απ’ ό,τι σε θέσεις εργασίας. Είναι προφανές ότι ο ίδιος μηχανισμός λειτουργεί με πολύ μεγαλύτερη ένταση λόγω της ΑΙ. Τρισεκατομμύρια επενδύονται σε υπολογιστικά κέντρα υψηλής ισχύος από τις μεγάλες εταιρείες ΑΙ, αλλά έκθεση της McKinsey προβλέπει ότι έως το 2030 το 30% των σημερινών θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ θα αυτοματοποιηθεί, ενώ το 60% θα αλλάξει σημαντικά λόγω των νέων εργαλείων.

Ολες οι προβλέψεις συγκλίνουν στο ότι αν δεν υπάρξουν ρυθμίσεις και κανόνες, εν ολίγοις στοχευμένες πολιτικές παρεμβάσεις, η αύξηση της παραγωγικότητας θα μειώσει περισσότερο το μερίδιο της εργασίας και εν τέλει τις ανισότητες.

Κι ένα μικρό παιδί θα σκεφτόταν ότι, αφού οι μηχανές κάνουν περισσότερες ανθρώπινες δουλειές, τότε οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερο χρόνο για να αφιερώσουν στη ζωή τους, στην οικογένειά τους, στις τέχνες και την ψυχαγωγία.

Η ΑΙ θα ήταν μια ευκαιρία για να γίνει πραγματικότητα η εβδομάδα των 4 ημερών με τις κατάλληλες πολιτικές αποφάσεις. Σύμφωνα με έρευνα του Thomson Reuters σε 2.200 επαγγελματίες σε τομείς όπως νομικά, λογιστικά κ.λπ., οι ίδιοι υπολόγιζαν ότι η ΑΙ θα μπορούσε να τους εξοικονομήσει μέχρι 12 ώρες την εβδομάδα.

Στην πραγματικότητα, άλλη έρευνα, του CERP, έδειξε ότι τα επαγγέλματα που χρησιμοποιούν ΑΙ τύπου Chat GPT εργάζονται κατά μέσο όρο 3,5 ώρες παραπάνω την εβδομάδα.

Οσο για τους δικηγόρους, αυτοί υπολόγισαν ότι ο κερδισμένος χρόνος από την ΑΙ θα μπορούσε να αποφέρει 100.000 δολάρια παραπάνω σε χρεώσιμες ώρες.

Η ΑΙ καθιστά απαραίτητη μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση των όρων παραγωγής και εργασίας. Ενα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για την εποχή των ρομπότ.

Ομως το συμβόλαιο αυτό δεν πρέπει να γραφτεί από το Chat GPT.