Αλέξανδρος Κασιμάτης

Το 2014, όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης χρησιμοποίησε τη φράση του οικονομολόγου και νομπελίστα Μίλτον Φρίντμαν ότι δεν «υπάρχει τσάμπα γεύμα», οι Αγανακτισμένοι είχαν πέσει να τον φάνε. Το ρητό όμως ισχύει στο ακέραιο και αποδεικνύεται στην πράξη ακόμη και στην περίπτωση των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων. Εδώ και χρόνια η ΕΕ έχει υιοθετήσει νομοθεσία για την αντικατάσταση του ακτοπλοϊκού στόλου και τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος και οι εταιρείες πρέπει να προμηθευτούν νέα πλοία, σύγχρονης τεχνολογίας, λιγότερο ρυπογόνα.

Η «πράσινη μετάβαση» σημαίνει ότι έως το 2030 θα χρειαστεί να αντικατασταθούν 70-75 πλοία του γερασμένου ελληνικού ακτοπλοϊκού στόλου, ώστε να ανταποκριθεί στους νέους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς για τις εκπομπές ρύπων. Το συνολικό κόστος για την ανανέωση του στόλου υπολογίζεται περίπου στα 4 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής παραγγελίες σε ναυπηγεία για πλοία νέου τύπου έχουν δώσει μόνον δυο εταιρείες: η Grimaldi 1,5 δισ. για εννέα πλοία εκ των οποίων τα δύο για τις Μινωικές Γραμμές και η Attica Group για δύο πλοία που θα παραλάβει το 2027.

Οι ακτοπλοϊκές επιχειρήσεις φυσικά δεν είναι ευτυχείς με τη δαπάνη που οφείλουν να κάνουν και υποστηρίζουν πως τους υποχρεώνουν να επενδύσουν σε καύσιμα του μέλλοντος που είναι αβέβαια και άγνωστα και ακριβότερα. Από την 1η Μαΐου, ξεκίνησε (με εξαίρεση τα ταχύπλοα) η υποχρεωτική χρήση του νέου, λιγότερου ρυπογόνου, καυσίμου. Οι επιχειρήσεις ακτοπλοΐας ενόψει του νέου καυσίμου και πριν από την έναρξη της σεζόν, άρχισαν την πίεση ή, αν προτιμάτε, έναν αφανή εκβιασμό στην Κυβέρνηση πως θα ακριβύνουν τα εισιτήρια λόγω των καυσίμων.

Το υπουργείο Ναυτιλίας βρήκε τη μαγική λύση: Μείωσε κατά 50% τα λιμενικά τέλη με αντάλλαγμα τη διατήρηση των τιμών στα εισιτήρια στα ίδια επίπεδα με πέρυσι. Τι είναι τα λιμενικά τέλη; Οι φόροι που πληρώνουμε εμείς οι επιβάτες (αναγράφεται στα εισιτήρια ως 2,5% στον λιμένα επιβίβασης και 2,5% στον λιμένα αποβίβασης) για την κατασκευή, συντήρηση και εκσυγχρονισμό των λιμανιών. Τώρα τα έξοδα αυτά θα πρέπει να καλυφθούν από τον προϋπολογισμό, δηλαδή τους φόρους μας, ώστε να μην αυξηθούν οι τιμές των εισιτηρίων. Α, μην ανησυχείτε, μας λένε, δεν θα υπάρξει πρόβλημα στα λιμενικά ταμεία γιατί το Υπουργείο Ναυτιλίας έχει προβλέψει την αναπλήρωση της απώλειας εσόδων μέσω χρηματοδότησης από το Πράσινο Ταμείο.

Ταυτόχρονα όμως και τα λιμάνια υποχρεούνται να κάνουν μεγάλες επενδύσεις ώστε τα πλοία να μπορούν να ηλεκτροδοτούνται κατά τον ελλιμενισμό τους, περιορίζοντας έτσι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Τα έσοδα των λιμενικών ταμείων από την ακτοπλοΐα είναι σημαντικά και μοναδική ουσιαστική ελπίδα να περιοριστούν οι εικόνες που βλέπουμε κάθε χειμώνα στην τηλεόραση με πλοία που παλεύουν με τα κύματα για να δέσουν. Ενδεικτικά αναφέρεται πως τρία λιμενικά ταμεία στις Κυκλάδες αποκομίζουν πάνω από 1 εκατ. ευρώ το καθένα, μόνο από μία ακτοπλοϊκή εταιρεία. Επαρκεί το Πράσινο Ταμείο να υποστηρίξει αυτές τις επενδύσεις;

Οι ακτοπλοϊκές εταιρείες είναι ιδιωτικές στο σύνολό τους. Σχεδιάζουν τα δρομολόγια με αποκλειστικό γνώμονα την επιβατική κίνηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού στο πρόσφατο πόρισμά της, που επισημαίνει σημαντικές στρεβλώσεις στη λειτουργία του κλάδου, αναφέρει ότι η κρατική δαπάνη για συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας (άγονη γραμμή) αυξήθηκε -από 10 εκατ. ευρώ το 2001 σε 152 εκατ. ευρώ το 2024- για την εξυπηρέτηση περιοχών που παραμένουν εκτός του «εμπορικού» ενδιαφέροντος των εταιρειών.

Η Ελλάδα, με το 2% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού, αντιπροσωπεύει το 18% της ακτοπλοϊκής κίνησης της Ευρώπης. Μια ιδιαιτερότητα που πράγματι κάνει ακόμη πιο περίπλοκο και δύσκολο το θέμα. Το υπουργείο Ναυτιλίας, αν ήθελε να συγκρατήσει τις τιμές των εισιτηρίων, βοηθώντας τους ακτοπλόους λόγω των εξόδων που καλούνται να κάνουν, ας το έκανε από την τσέπη του. Για παράδειγμα μειώνοντας τον ΦΠΑ στα εισιτήρια επιβατών και οχημάτων και όχι τα τέλη που πάνε στη βελτίωση και καλύτερη λειτουργία των λιμανιών.