Η επιδρομή Βέρβερων πειρατών από την Αφρική στην Ισλανδία το 1627 και οι αιχμάλωτοι στα οθωμανικά σκλαβοπάζαρα

Η δράση των πειρατών από τη Βόρεια Αφρική στη Μεσόγειο είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλες και όλους μας. Οι παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας μας και τα νησιά μας δεινοπάθησαν από αυτές. Σφαγές αθώων, βιασμοί, λεηλασίες και αιχμαλωσίες γυναικόπαιδων, και όχι μόνο, που πωλούνταν στη συνέχεια σε σκλαβοπάζαρα, ήταν μερικά απ' όσα ακολουθούσαν τις πειρατικές επιδρομές.



Με το όνομα Μπαρμπαριά (Barbary Coast) ήταν γνωστή, κυρίως μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα, η παραλιακή περιοχή της Βόρειας Αφρικής από τις ακτές του Μαρόκου στον Ατλαντικό ως την Τρίπολη της Λιβύης. Περιλάμβανε δηλαδή παράκτιες περιοχές του σημερινού Μαρόκου, της Αλγερίας, της Τυνησίας και της Λιβύης ως την Τρίπολη. Οι Βέρβεροι ή Βερβερίνοι πειρατές εξορμούσαν από τη Βόρειο Αφρική και κυρίως από τα λιμάνια του Αλγερίου, της Τύνιδας και της Τρίπολης της Λιβύης. Η δράση τους ξεκίνησε πριν τον 12ο αιώνα. Μάλιστα το 1198 οι Τριαδιστές, ένα καθολικό μοναχικό Τάγμα, συγκέντρωναν χρήματα για να εξαγοράσουν αιχμαλώτους των Βερβέρων, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και μοναχοί από το Τάγμα τους. Οι Βέρβεροι πειρατές ήταν Μουσουλμάνοι και οι επιθέσεις τους είχαν καθαρά θρησκευτικά κίνητρα.



Έκαναν επιδρομές και συλλάμβαναν Χριστιανούς, τους οποίους στη συνέχεια πουλούσαν ως σκλάβους στα «παζάρια» της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η συχνότητα και η ένταση των επιδρομών των Βερβέρων πειρατών αυξήθηκαν μετά την κατάληψη του Αλγερίου, της Τύνιδας και της Τρίπολης της Λιβύης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα. Εκτός από τη Μεσόγειο Θάλασσα, οι βερβερικές επιδρομές γίνονταν στα παράλια της Δυτικής Αφρικής, στη Νότια Αμερική και σε ευρωπαϊκές χώρες εκτός Μεσογείου (Μεγάλη Βρετανία, Ιρλανδία, Ολλανδία). Σύμφωνα με τον Robert Davis, μεταξύ 16ου και 19ου αιώνα, οι πειρατές συνέλαβαν 800.000-1.250.000 ανθρώπους ως σκλάβους.

Οι Αφροαμερικανοί που κατηγορούν τους «κακούς» Ευρωπαίους αποικιοκράτες, οι δικαιωματιστές και οι οπαδοί της woke κουλτούρας, φυσικά αγνοούν σκόπιμα ή αποσιωπούν όλα αυτά τα γεγονότα...

Η πρώτη επιδρομή των Βερβέρων πειρατών στην Ισλανδία το 1627

Το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, οι επιδρομές των Βερβέρων πειρατών έφτασαν στο αποκορύφωμά τους. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συμμετοχή των Ολλανδών κουρσάρων που χρησιμοποιούσαν τα λιμάνια των Βερβέρων για να επιτίθενται στα ισπανικά πλοία, στη διάρκεια της ολλανδικής επανάστασης. Οι Ολλανδοί συνεργάζονταν με τους Βέρβερους και τους ενημέρωναν για τις τελευταίες εξελίξεις στη ναυσιπλοΐα (χρήση ιστιοφόρων πλοίων με αρματωσιά) επιτρέποντάς τους να περάσουν στα νερά του Ατλαντικού.

Μάλιστα, το 1626 οι 55 από τους κυριότερους αρχηγούς των Βερβέρων ήταν Ολλανδοί που είχαν εξισλαμιστεί. Σημαντικότερος όλων ο Kor Murad Reis στην Αλγερία ο οποίος ονομαζόταν αρχικά Jan Jansz και καταγόταν από το Χάαρλεμ. Πιθανότατα αυτός ενημέρωσε τους πειρατές για την ύπαρξη της Ισλανδίας, ενός μακρινού, αλλά ανυπεράσπιστου νησιού… Εκείνη την περίοδο τουλάχιστον 8.000-10.000 Βέρβεροι «ασχολούνταν» με την πειρατεία. Εντυπωσιακό είναι ότι όλοι οι Ευρωπαίοι συγγραφείς του 17ου αιώνα αναφέρονται σε αυτούς ως «Τούρκους», καθώς υπήρχε η τάση όλοι οι Μουσουλμάνοι να θεωρούνται Τούρκοι τότε.

Οι Βέρβεροι πειρατές έκαναν το 1627 δύο επιδρομές εναντίον της Ισλανδίας σκοτώνοντας πολλούς ανθρώπους, προκαλώντας καταστροφές και αιχμαλωτίζοντας εκατοντάδες άτομα τα οποία στη συνέχεια τα μετέφεραν στο Αλγέρι για να τα πουλήσουν ως σκλάβους. Ένας από αυτούς που αιχμαλωτίστηκαν ήταν ο Αιδεσιμότατος Olafs Egilssonar, ο οποίος μετά την απελευθέρωσή του έγραψε το κλασικό, στην Ισλανδία, έργο «Reisubok sera Olafs Egilssonar» («Τα Ταξίδια του Αιδεσιμότατου Όλαφουρ Έγκιλσον»), το οποίο μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά το 2019 από τους Karl Smari Hreinsson και Adam Nicols. Τον Μάιο του 2023 το βιβλίο "ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΙΔΕΣΙΜΟΤΑΤΟΥ ΟΛΑΦΟΥΡ ΕΓΚΙΛΣΟΝ" κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Λαβύρινθος, τις οποίες και ευχαριστούμε θερμά.



Όπως είναι γνωστό η Ισλανδία βρίσκεται στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ανάμεσα στη Νορβηγία και τη Γροιλανδία.

Η πλησιέστερη στην Ισλανδία ευρωπαϊκή αυτή είναι της Σκωτίας, που βρίσκεται 800 χλμ. νοτιοανατολικά από αυτήν. Αν και αναφορές για την Ισλανδία υπάρχουν από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, δεν υπάρχει μνεία για οικισμούς σ' αυτή ως το 874. Τότε εγκαταστάθηκαν εκεί Νορβηγοί με επικεφαλής τον φύλαρχο Ινγκόλφουρ Άρναρσον. Το 1262 η Ισλανδία υποτάχθηκε στον βασιλιά της Νορβηγίας Hakon IV. Το 1380 η Δανία και η Νορβηγία ενοποιήθηκαν, μετά τον θάνατο του Hakon VI και η Ισλανδία πέρασε ουσιαστικά στην κυριαρχία της Δανίας.

Το 1627 η Ισλανδία ήταν ιδιαίτερα απομονωμένη γεωγραφικά, αν σκεφτούμε τα μεταφορικά και τεχνικά μέσα της εποχής. Οι κάτοικοί της, φιλήσυχοι, φιλειρηνικοί και θρησκευόμενοι, δεν περίμεναν την επιδρομή των Βερβέρων πειρατών, αν και υπάρχουν μαρτυρίες και για επιδρομές που έγιναν νωρίτερα (μετά το 1579). Η επιδρομή αυτή έμεινε στην ιστορία της Ισλανδίας ως Tyrkjaranid («επιδρομή των Τούρκων») και αποτελεί σημαντικό γεγονός στην ιστορία των Ισλανδίας, αφού μνημονεύεται μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με το "Litill anall um Tyrkians herhlaup a Islandi anno 1627" ("Ένα σύντομο χρονικό της Τουρκικής Επιδρομής στην Ισλανδία το 1627"), το 1627 όταν κυβερνούσε τα σκανδιναβικά κράτη ο βασιλιάς Χριστιανός ο Δ' και ο Χόλγκεϊρ Ρόζινκρανς ήταν κυβερνήτης της Ισλανδίας, Τούρκοι από την Μπαρμπαριά αρμάτωσαν 12 πολεμικά πλοία για να επιτεθούν στην Ισλανδία, αν και μόνο 4 έκαναν το ταξίδι. Στις 20 Ιουνίου 1627 ένα τουρκικό πλοίο από τις Τσίλι (Σαλέ) της Μπαρμπαριάς (το Σαλέ βρίσκεται στις ακτές του Μαρόκου στον Ατλαντικό) έφτασε στο Γκρίνταβικ στη Νότια Ισλανδία. Επικεφαλής τους ήταν οι Αμουράτ Ρέις, Αρτσίπ Ρέις και Μπιράμ Ρέις. Στο Γκρίνταβικ οι πειρατές κυρίευσαν ένα δανέζικο εμπορικό πλοίο και στο λιμάνι κυρίευσαν ένα άλλο πλοίο, αιχμαλωτίζοντας τρεις Δανούς που βρίσκονταν σ' αυτό και άρπαξαν ολόκληρο το φορτίο του. Πήραν επίσης και τα εμπορεύματα που βρίσκονται στην ακτή, αιχμαλώτισαν δεκαπέντε Ισλανδούς, τραυμάτισαν άλλους τρεις και έκλεψαν ό,τι πολύτιμο υπήρχε εκεί.

Όταν έφυγαν, θέλησαν να κυριεύσουν τρία εμπορικά πλοία που αγκυροβολούσαν στο νότιο μέρος του λιμανιού του Σεΐλάν, αλλά απέτυχαν, καθώς ένα από τα πειρατικά πλοία προσάραξε σε έναν ύφαλο. Έπειτα θέλησαν να πάνε στα δυτικά φιόρδ της Ισλανδίας, αποθαρρύνθηκαν όμως από την είδηση ότι εκεί βρίσκονταν αγγλικά πλοία. Έπειτα επέστρεψαν στο Σαλέ, στις 30 Ιουλίου, όπου οι αιχμάλωτοι αναγκάστηκαν να υπομείνουν την τυραννική τους καταπίεση.

Η δεύτερη επιδρομή των Βερβέρων στην Ισλανδία το 1627

Η πιο οδυνηρή όμως για την Ισλανδία, ήταν η δεύτερη επιδρομή των Βερβέρων πειρατών. Στις 5 Ιουλίου 1627,πειρατές από το Αλγέρι της Μπαρμπαριάς, με διοικητή τον ναύαρχο Μουράτ Φλέμινγκ επιτέθηκαν στην Ισλανδία. Κυρίευσαν ένα εμπορικό πλοίο στο Ντγιουπιβόγκουρ, έπιασαν 18 Δανούς και 90 Ισλανδούς αιχμαλώτους, σκότωσαν οχτώ, τραυμάτισαν πολλούς και έκλεψαν όλα όσα μπορούσαν να αρπάξουν. Στις 10 Ιουλίου τα ίδια πλοία πήγαν στο Φρασκρουντσφιόρντουρ. Εκεί οι «Τούρκοι» αιχμαλώτισαν δύο άνδρες, σκότωσαν έναν, έκλεψαν πολλά τιμαλφή και ύστερα έφυγαν και κατευθύνθηκαν νότια, κατά μήκος της ακτής. Σχεδίαζαν να μπουν στο ΡεΪνταρφγιόρν εμποδίστηκαν όμως από έναν αντίθετο άνεμο. Στις 14 Ιουλίου 1627 ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο που δεν είχε βρεθεί προηγουμένως στην Ισλανδία, ενώθηκε με τα άλλα δύο. Όλα μαζί κινήθηκαν νότια. Έφτασαν στα νησιά Βέστμαν, στα νότια της Ισλανδίας. Εκεί κατέβηκαν στην ακτή 300 Τούρκοι, οι οποίοι κυρίευσαν ένα εμπορικό καράβι που βρισκόταν στα νησιά. Στη συνέχεια συνέλαβαν 242 Ισλανδούς (αλλού γίνεται μνεία για περισσότερους από 500), ανάμεσά τους και τον αιδεσιμότατο Όλαφουρ Έγκιλσον. Κατά μία εκδοχή σκότωσαν 34 ανθρώπους, ανάμεσα τους και τον αιδεσιμότατο Γιον Τορστέινσον. Τραυματίστηκαν και βασανίστηκαν πολλοί, γυναίκες βιάστηκαν, αγαθά λεηλατήθηκαν… Στις 19 Ιουλίου οι Βέρβεροι έφυγαν από την Ισλανδία και έφτασαν στο Αλγέρι στις 16 Αυγούστου 1627. Στη διάρκεια του πολυήμερου ταξιδιού τρεις Ισλανδοί πέθαναν, ενώ γεννήθηκαν τρία μωρά!

Για τις φρικαλεότητες των πειρατών είναι χαρακτηριστικό όσα γράφει ο Κλάους Έγκιλσον, ανιψιός του αιδεσιμότατου Όλαφουρ, μέλος του τοπικού κοινοβουλίου και σερίφης των νήσων Βέστμαν: «Ειλικρινά αδυνατώ να αναφέρω εδώ με ακρίβεια και δικαιοσύνη τις κακές πράξεις που έγιναν, παρά μόνον να πω ότι κανένα πιο τρομερό πράγμα δεν συνέβη ποτέ είτε στο εξωτερικό είτε εντός της Ισλανδίας, εναντίον ενός απροστάτευτου και άκακου λαού, ούτε ακόμα ίσως και στην καταστροφή της Ιερουσαλήμ». Οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στο Σαλέ του Μαρόκου και στο Αλγέρι για να πουληθούν ως σκλάβοι. Ανάμεσα σε αυτούς που αιχμαλωτίστηκαν στα νησιά Βέστμαν και μεταφέρθηκαν στο Αλγέρι ήταν οι αιδεσιμότατος Οlafur Egilsson (1564 – 1639), η εγκυμονούσα σύζυγός του Asta Porsteinsdottir και τα δύο μικρά παιδιά τους



Η απελευθέρωση του Egilsson και η προσπάθεια εξεύρεσης λύτρων

Ο Λουθηρανός, ιερωμένος Egilsson έμεινε μόνο για ένα μήνα στο Αλγέρι, καθώς οι Βέρβεροι τον επέλεξαν για να τον χρησιμοποιήσουν ως ενδιάμεσο για την εξεύρεση λύτρων για τον ίδιο, την οικογένειά του και τους άλλους Ισλανδούς αιχμαλώτους. Του έδωσαν μια επιστολή ασφαλούς διέλευσης, για να μην τον πειράξουν άλλοι κουρσάροι σε περίπτωση που το πλοίο στο οποίο βρισκόταν δεχόταν επίθεση και τίποτα άλλο. Ταξίδεψε μόνος του, χωρίς χρήματα ή υποστήριξη στη Μεσόγειο. Από την Ιταλία και τη Γαλλία πήγε στην Ολλανδία και τελικά στη Δανία, όπου υπέβαλε στον βασιλιά αίτηση για χρήματα προκειμένου να δοθούν λύτρα στους πειρατές. Όμως εκείνη την εποχή η Δανία είχε εμπλακεί, και μάλιστα ανεπιτυχώς, στον Τριακονταετή Πόλεμο (1618 – 1648) και τα θησαυροφυλάκιά της ήταν άδεια. Ο αιδεσιμότατος Όλαφουρ επέστρεψε στις Νήσους Βέστμαν στις 6 Ιουλίου 1628, έναν χρόνο μετά την αιχμαλωσία του. Το ίδιο έτος ο Χάλντορ Γιόνσον και η αδελφή του Γκουντρούν που είχαν αιχμαλωτιστεί στο Γκρίνταβικ, στον νότο της Ισλανδίας, απελευθερώθηκαν με χρήματα που πλήρωσε ένας Ολλανδός. Έφυγαν από το Σαλέ με πλοίο για τη Δανία και στη συνέχεια επέστρεψαν στην Ισλανδία. Το 1632 χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί στην Ισλανδία στάλθηκαν στη Δανία για να συμβάλουν στην πληρωμή λύτρων για τους αιχμαλώτους που βρίσκονταν στην Μπαρμπαριά.

Η απελευθέρωση των Ισλανδών αιχμαλώτων

Το 1636 ο βασιλιάς της Δανίας Χριστιανός Δ’ έστειλε ένα τεράστιο χρηματικό ποσό στην Μπαρμπαριά με το οποίο απελευθερώθηκαν 33 Ισλανδοί. Αυτοί αναχώρησαν από την Αφρική με πλοία στις 13 Ιουνίου 1636. Μετά από ένα δύσκολο ταξίδι έφτασαν στη Δανία στις 19 Αυγούστου. Έξι από αυτούς πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και ένας πέθανε στο Gluckstadt (σήμερα ανήκει στη Γερμανία). Οι υπόλοιπο διαχείμασαν στη Δανία. Το 1637, 27 ακόμη Ισλανδοί απελευθερώθηκαν με την καταβολή λύτρων και επέστρεψαν στη χώρα τους με εμπορικά πλοία. Ανάμεσά τους η σύζυγος του αιδεσιμότατου Όλαφουρ Έγκιλσον.

Από τους αιχμαλώτους Ισλανδούς στο Αλγέρι, 117 εξισλαμίστηκαν, Επρόκειτο κυρίως για παιδιά και νέους. Ανάμεσά τους η κόρη του αιδεσιμότατου Γιον Τορστέινσον, ο οποίος είχε σκοτωθεί κατά την επιδρομή των πειρατών στην Ισλανδία και ο γιος του αιδεσιμότατου Όλαφουρ, ο οποίος πήγε στην Τύνιδα. Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους είχαν πεθάνει… Κάποιοι δεν μπορούσαν να εξαγοραστούν, καθώς «κόστιζαν» πολύ ακριβά ή είχαν πουληθεί πολύ μακριά σε μέρη που δεν υπήρχε πρόσβαση…

Λέγεται ότι οι Βέρβεροι πειρατές φιλοδοξούσαν να επαναλαμβάνουν κάθε χρόνο τις επιδρομές τους στην Ισλανδία, πάντα όμως βρίσκονταν κάποια εμπόδια που δεν τους επέτρεπαν να τις πραγματοποιήσουν.



Οι λόγοι για τους οποίους γίνονταν οι επιδρομές των πειρατών της Μπαρμπαριάς

Γενικά, οι κουρσάροι της Μπαρμπαριάς, θεωρούνταν ως Μουσουλμάνοι πειρατές που έκαναν επιθέσεις εναντίον ευρωπαϊκών πόλεων και εγκαταστάσεων, ως μέρος ενός τζιχάντ (ιερού πολέμου) εναντίον των Ευρωπαίων απίστων. Δεν αρκούνταν όμως μόνο σ’ αυτό. Ασχολούνταν επίσης με επιχειρηματικές δραστηριότητες ευρείας κλίμακας. Οι οικονομίες πόλεων όπως το Σαλέ και το Αλγέρι εξαρτώνταν από τα έσοδα του «ιερού πολέμου στη θάλασσα εναντίον των απίστων» (al – jihad fic – bahr). Οι Βέρβεροι δεν έκαναν επιθέσεις σε ευρωπαϊκούς στόχους για θρησκευτικούς λόγους, αλλά και για να αποκτήσουν αγαθά, ανθρώπους και εμπορεύματα, τα οποία θα μπορούσαν να πουλήσουν αποκομίζοντας μεγάλα κέρδη. Οι αιχμάλωτοι πωλούνταν σε δημοπρασίες, όπως τα ζώα, ενώ τα λάφυρα (τα κλεμμένα δηλαδή), πωλούνταν σε μειωμένες τιμές σε ειδικά «σουκ» (αγορές). Τα μεγαλύτερα κέρδη των πειρατών όμως προέρχονταν από τα υπέρογκα λύτρα που ζητούσαν για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων, κάτι που έγινε και με τους Ισλανδούς, σχεδόν 400 χρόνια πριν…

Πηγή: Olafur Egilsson, «ΤΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΙΔΕΣΙΜΟΤΑΤΟΥ ΟΛΑΦΟΥΡ ΕΓΚΙΛΣΟΝ», μετάφραση Θαλής Ν. Καραγιαννόπουλος, Εκδόσεις λαβύρινθος, 2023.

Ευχαριστούμε θερμά τις εκδόσεις Λαβύρινθος για την πολύτιμη βοήθειά τους.