Συμφωνία με παράταση, μέτρα και plan B

Την τελευταία πρότασή του για έναν έντιμο συμβιβασμό με τους εταίρους και δανειστές της χώρας που να καταλήγει σε οριστική και, προ πάντων, βιώσιμη συμφωνία είναι έτοιμος να καταθέσει ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας εν όψει της αυριανής έκτακτης Συνόδου Κορυφής των ηγετών των χωρών της Ευρωζώνης.

Στο πρωθυπουργικό επιτελείο θεωρούν ώριμες τις συνθήκες για να κάνουν το αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός, αναλαμβάνοντας το ρίσκο να επιδιώξουν μια συμφωνία που θα περιέχει μεν επώδυνα μέτρα, αλλά την ίδια στιγμή θα δίνει προοπτική για έξοδο της ελληνικής οικονομίας από την πολυετή κρίση μέσα από γενναίες πρωτοβουλίες εκ μέρους των εταίρων για την ελάφρυνση του χρέους και τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων.  

«Θέλω μια συμφωνία η οποία να έχει βιώσιμη μορφή για την οικονομία και την κοινωνία», είναι η επωδός του κ. Τσίπρα προς όλους όσοι συνομιλούν μαζί του τις τελευταίες ημέρες. Σε αυτή τη στάση είχε καταλήξει πριν από την -προεξοφλημένη ως άκαρπη- συνεδρίαση του Eurogoup της περασμένης Πέμπτης, καθώς πεποίθησή του είναι ότι εδώ που έφτασαν πλέον τα πράγματα «η λύση δεν είναι απλώς μια συμφωνία». Εκείνο που στην πραγματικότητα απαιτείται, όπως ο ίδιος τονίζει με όσους επικοινωνεί εντός και εκτός Ελλάδας, είναι «μια οριστική συμφωνία η οποία θα δίνει τη δυνατότητα οριστικής εξόδου της χώρας από την κρίση».

Προς αυτή την κατεύθυνση, όπως μεταδίδουν πηγές που έχουν γνώση των όσων διαμείβονται στα ενδότερα του Μεγάρου Μαξίμου, «ο πρωθυπουργός, ο οποίος αναγνωρίζει τους κινδύνους που ελλοχεύουν από την παρατεταμένη αβεβαιότητα, είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά αποφασισμένος να κάνει ό,τι απαιτείται για μια δίκαιη, αλλά συνάμα μόνιμη και βιώσιμη συμφωνία».

Μια συμφωνία που, κατά τους επιτελείς του κ. Τσίπρα, «να μη χρειάζεται να διαιωνίζεται το αέναο καθεστώς των προηγούμενων κυβερνήσεων, οι οποίες ψήφιζαν μέτρα για να πάρουν κάποια δανεικά, αλλά η χώρα έμενε καθηλωμένη στην υπερχρέωση και στην ύφεση που απαιτούσαν καινούρια μέτρα για καινούργια δανεικά».

Στο πρωθυπουργικό επιτελείο εκτιμούν ότι έχουν βρεθεί τα κλειδιά που θα ξεκλειδώσουν την επιδιωκόμενη συμφωνία, η οποία μπορεί να συνομολογηθεί μέσα στην εβδομάδα που ξεκινά αύριο με την έκτακτη Σύνοδο της Ευρωζώνης και κλείνει με την τακτική συνάντηση των αρχηγών όλης της Ευρωπαϊκής Ενωσης την Πέμπτη και την Παρασκευή. Εχοντας ενστερνιστεί απολύτως τη θέση ότι ένα κυρίαρχο κράτος όπως η Ελλάδα «πρέπει να αποφασίζει μόνο του το πώς θα εξοικονομεί χρήματα», ο κ. Τσίπρας φέρεται έτοιμος να παρουσιάσει στους Ευρωπαίους ομολόγους του ένα βαρύ πακέτο μέτρων που κοστολογείται σε 7,2 δισ. ευρώ και ως ποσοστό ανέρχεται στο 4,2% του ΑΕΠ, όταν, όπως σημειώνεται από συνεργάτες του, σε συνάντηση που είχε τον περασμένο μήνα με την Ανγκελα Μέρκελ και τον Φρανσουά Ολάντ, οι ηγέτες των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρωζώνης, είχαν προτρέψει τον Ελληνα πρωθυπουργό να λάβει μέτρα κάτω από τα 5 δισ. ευρώ ή αντιστοίχως 2,5% ποσοστό του ΑΕΠ.
Πέραν των γνωστών και πολυσυζητημένων φορολογικών μέτρων, καθώς και των διαρθρωτικών παρεμβάσεων, η ελληνική πλευρά, κατά τις υπάρχουσες πληροφορίες, θα βάλει στο τραπέζι επιπλέον δύο νέες σημαντικές παρεμβάσεις: στο συνταξιοδοτικό, όπου, άλλωστε, παρατηρείται μεγάλη εμμονή εκ μέρους των δανειστών και κυρίως του ΔΝΤ, όπως και την επιπρόσθετη περιστολή των αμυντικών δαπανών. 

Αυξήσεις εισφορών - Μειώσεις σε συντάξεις, εξοπλιστικά

Ειδικότερα, στο αναθεωρημένο πακέτο που εν όψει της αυριανής Ευρωσυνόδου ετοίμασε το Μέγαρο Μαξίμου αναμένεται να προταθούν από την Αθήνα τα εξής πρόσθετα μέτρα:

- Συντάξεις: Αύξηση από 4% σε 5% της εισφοράς υπέρ του κλάδου Υγείας που επιβάλλεται στις κύριες συντάξεις και ταυτόχρονη καθιέρωση αντίστοιχου ποσοστού παρακράτησης από τις επικουρικές, οι οποίες έως τώρα δεν επιβαρύνονται με τέτοια εισφορά. Με τον τρόπο αυτό, που στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με μείωση των κύριων συντάξεων κατά 1% και των επικουρικών κατά 5%, εξοικονομούνται 720 εκατ. ευρώ (270 εκατ. από τις κύριες και 450 από τις επικουρικές).

- Στρατιωτικοί: Στο βαθύ μαχαίρι που αναμένεται να μπει στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις γενικότερα θα υπάρξει ειδική πρόβλεψη για τους στρατιωτικούς, σύμφωνα με την οποία δεν θα βγαίνει κανείς ένστολος στη σύνταξη πριν από το 58ο έτος ηλικίας.

- Εξοπλιστικές δαπάνες: Στον τομέα του υπουργείου Εθνικής Αμυνας έχει συμφωνηθεί καταρχήν -«με πρόταση και από τον αρμόδιο υπουργό Πάνο Καμμένο», όπως λένε κυβερνητικές πηγές- να υπάρξουν επιπλέον εξοικονομήσεις δαπανών για εξοπλισμούς της τάξης των 160-180 εκατ. ευρώ.  

Αντάλλαγμα η ρύθμιση του χρέους 
     
Σε αντάλλαγμα όλων αυτών και προκειμένου, λόγω του υφεσιακού χαρακτήρα που έχει μεγάλο μέρος των μέτρων που θα ληφθούν, να υπάρξει «οριστική και βιώσιμη» συμφωνία, η ελληνική πλευρά θα απαιτήσει με τη σειρά της μια «πιο γενναιόδωρη ανταπόκριση από τους δανειστές». Ειδικότερα, η Αθήνα, εκτός από το γνωστό αναπτυξιακό πακέτο Γιούνκερ, αλλά και τη συμπερίληψη της χώρας μας στο πρόγραμμα πιστωτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θα ζητήσει ρητή δέσμευση για αναδιάρθρωση του χρέους που θα ελαφρύνει σημαντικά τα βάρη της ελληνικής οικονομίας τα προσεχή χρόνια.

Με βάση τις παρασκηνιακές συζητήσεις που έχουν ήδη γίνει, η ελληνική πλευρά θα ήταν θετική σε μια ρύθμιση των δανείων του Ελληνικού Δημοσίου κατά το λεγόμενο «ιρλανδικό μοντέλο» (ή, κατ’ άλλους, «balloon loan»), κύρια στοιχεία του οποίου είναι ο επανακαθορισμός των δόσεων και η δυνατότητα αναστολής (πάγωμα) πληρωμής μέρους του χρέους (π.χ. σε ποσοστό 30%-50%) για συγκεκριμένη χρονική περίοδο. 

Το μέρος του δανείου που θα παγώσει δεν θα διαγράφεται από τους πιστωτές, αλλά θα επανεξετάζονται η δυνατότητα και ο τρόπος αποπληρωμής του όποτε θα βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση της χώρας, κάτι που είναι συμβατό και με την προεκλογική επαγγελία του ΣΥΡΙΖΑ για καθιέρωση «ρήτρας ανάπτυξης» για την αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων. Στο πρωθυπουργικό επιτελείο εκτιμούν ότι μια συμφωνία με αυτούς τους δύο πυλώνες -δηλαδή λήψη μέτρων από την πλευρά μας και ανάληψη δεσμεύσεων για ανάπτυξη από τους εταίρους- συνιστά «μια καλή και αμοιβαία επωφελή συμφωνία, την οποία η κυβέρνηση μπορεί να συνάψει, αλλά κυρίως να εγγυηθεί την εφαρμογή της, χωρίς να χρειάζεται σε μερικούς μήνες να ζητά και πάλι νέα δανεικά, όπως έκαναν οι προηγούμενες κυβερνήσεις».

Κυβερνητικοί επιτελείς επιμένουν ότι μια τέτοια «ισορροπημένη» συμφωνία μπορεί να περάσει από την Ελληνική Βουλή και τις Κοινοβουλευτικές Ομάδες του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛ. Σε κάθε περίπτωση, σημειώνουν, ο κ. Τσίπρας, που τελευταία λέει συχνά σε συνομιλητές του «δεν αναγνωρίζω σε κανέναν να λέει ότι είναι “πιο αριστερός” από μένα» μπορεί να εγγυηθεί την υπερψήφιση μιας τέτοιας συμφωνίας.

Plan B με εκλογές

Αν, παρά ταύτα, οι πιστωτές εμμείνουν στις θέσεις τους, γεγονός που δεν θα επιτρέψει την άμεση κατάληξη σε μια «καλή, με την έννοια της βιώσιμης, συμφωνία», ο κ. Τσίπρας δεν θα έχει πλέον άλλη επιλογή απ’ το να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές, λένε τακτικοί συνομιλητές του. 

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η πρόθεση του πρωθυπουργού είναι στην αυριανή σύνοδο να ζητήσει από τους εταίρους μίνι παράταση του υφιστάμενου προγράμματος έτσι ώστε να μπορεί η ΕΚΤ να στηρίζει τις ελληνικές τράπεζες, διοχετεύοντας μέσω του ELA ρευστότητα μέχρις ότου προκύψει μια νέα -και πιθανότατα άλλη- κυβέρνηση η οποία θα αποφασίσει ο ελληνικός λαός ότι θέλει να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις. 

Αντίστοιχη κατάληξη σε κάλπες μπορεί να έχει -κατά τις υπάρχουσες εκτιμήσεις στον πρωθυπουργικό περίγυρο- και τυχόν εσωκομματική αμφισβήτηση της συμφωνίας, κάτι, ωστόσο, στο οποίο δίνουν μικρές πιθανότητες ότι μπορεί να συμβεί, με το επιχείρημα ότι «αν είναι καλή και αμοιβαία επωφελής η συμφωνία, τότε θα περάσει από τη Βουλή». Ποντάρουν, χωρίς πάντως να το διακηρύσσουν ανοιχτά, ότι ακόμη κι αν καταγραφούν διαρροές από τα συγκυβερνώντα κόμματα, η συμφωνία θα υπερψηφιστεί αφού θα γίνει δεκτή από μέρος της αντιπολίτευσης. Αν η εσωτερική ανταρσία είναι τέτοια που να εγείρει ζήτημα απώλειας της δεδηλωμένης, εκτιμούν ότι η ανανέωση της λαϊκής εντολής θα οδηγήσει σε ενίσχυση της κυβέρνησης.  

Οριζόντια μείωση (6,5%) συντάξεων

Ριζικές αλλαγές στο Ασφαλιστικό σε δύο φάσεις - Εναλλακτική πρόταση η μείωση κατά 23% των συντάξεων άνω των 1.000 ευρώ - Ενιαίες εισφορές για όλους ζητούν οι δανειστές από την κυβέρνηση. 

Στο επίκεντρο της διαπραγμάτευσης παραμένει το Ασφαλιστικό, με την Αθήνα να αποκρούει περικοπές συντάξεων και τους δανειστές να επιμένουν σε ανατροπές εμφανίζοντας νέες ακραίες προτάσεις που οδηγούν σε μειώσεις του εισοδήματος. Το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι δεν μπορεί να συζητηθεί η αναδιάρθρωση του χρέους αν δεν λυθεί το Ασφαλιστικό, ενώ η ελληνική κυβέρνηση με άρθρα, συνεντεύξεις και ομιλίες (Αλέξης Τσίπρας, Γιάνης Βαρουφάκης) προσπαθεί να πείσει ότι θα ήταν καταστροφική μια νέα περικοπή των συντάξεων καθώς ο Ελληνας συνταξιούχος σήμερα συντηρεί τα άνεργα παιδιά και τα εγγόνια του. 

Η ελληνική πλευρά παραθέτει τις τελευταίες ημέρες στους τεχνοκράτες των Βρυξελλών στοιχεία της αναλογιστικής μελέτης για τη βιωσιμότητα του συστήματος, τα οποία δείχνουν ότι η μείωση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων θα αποφέρει σημαντικότερο όφελος συγκριτικά με την απλή μείωση των συντάξεων. Συγκεκριμένα εκτιμάται ότι η εξοικονόμηση των δαπανών από τον περιορισμό των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων το 2016 θα είναι της τάξης των 90-300 εκατ. ευρώ, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων που θα παραμείνουν στο σύστημα, αντί για 71 εκατ. που υπολόγισαν οι δανειστές. Αν παραμείνουν 30.000, η απόδοση μπορεί να φτάσει και τα 300 εκατ. ευρώ, συνεκτιμώντας όχι μόνο τη μείωση της δαπάνης για συντάξεις αλλά και τα έσοδα από εισφορές καθώς και τον επιπλέον φόρο που θα καταβάλει ο μισθωτός. 

Ωστόσο δεν έχει επιτευχθεί σύγκλιση ούτε στις τεχνικές λεπτομέρειες των ζητημάτων που έχουν συμφωνηθεί, καθώς οι εκπρόσωποι των δανειστών εμφανίζουν συνεχώς νέα κείμενα ζητώντας μεγαλύτερη διασύνδεση εισφορών-παροχών. Την τελευταία εβδομάδα οι θεσμοί πρότειναν για πρώτη φορά τα πιο ακραία φιλελεύθερα μοντέλα, ανατρέποντας, ουσιαστικά, την ασφάλιση των αγροτών και των ελεύθερων επαγγελματιών, με απώτερο στόχο τη μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισ. ευρώ τον χρόνο το διάστημα 2016-2017. Ειδικά στον ΟΑΕΕ εξετάζεται η διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης των ελεύθερων επαγγελματιών στα πρότυπα του ΙΚΑ. 

Οι ελεύθεροι επαγγελματίες

Σήμερα οι ελεύθεροι επαγγελματίες υπάγονται σε 14 ασφαλιστικές κλάσεις και καταβάλλουν κατά μέσο όρο 386 ευρώ τον μήνα, ενώ τους δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουν έως και τρεις χαμηλότερες ασφαλιστικές κλάσεις μέχρι και τις 31-12-2016 ώστε να μην εξοντωθούν εξαιτίας της έλλειψης ρευστότητας στην αγορά. (Η εξοικονόμηση από το μέτρο ανέρχεται σε 131,17 ευρώ τον μήνα.) Το σχέδιο προβλέπει τη διεύρυνση των κλάσεων των ελεύθερων επαγγελματιών σε 28, όπως ισχύει στο ΙΚΑ, καθώς και τον υπολογισμό των εισφορών με βάση το πραγματικό εισόδημα (τζίρο), μέτρο που ζητούν και οι ίδιοι οι επαγγελματίες. Ετσι, αν υποθέσουμε ότι ο ελεύθερος επαγγελματίας ο οποίος δηλώνει 12.000 ευρώ τον χρόνο αντιστοιχεί στον μισθωτό που αμείβεται με 1.000 ευρώ μεικτά τον μήνα, το ύψος της μηνιαίας εισφοράς προς τον ΟΑΕΕ θα μειωθεί στα 205 από 386 ευρώ που είναι σήμερα. 

Η μείωση των εισφορών θα οδηγήσει εμμέσως στη μείωση των συντάξεων των ελεύθερων επαγγελματιών. Είναι φανερό ότι οι εκπρόσωποι των θεσμών επιμένουν στη θεώρησή τους ότι οι συντάξεις στην Ελλάδα είναι υψηλές (δηλώσεις εκπροσώπου ΔΝΤ) και αναζητούν πλάγιους τρόπους προκειμένου να επιτύχουν τη μείωσή τους. 

Επιπλέον θεωρούν ότι η μείωση των εισφορών είναι αναπτυξιακό μέτρο και διευκολύνει την επιχειρηματικότητα των νέων. Ωστόσο η μείωση των εσόδων (λόγω της μείωσης των εισφορών) θα απειλήσει άμεσα με κατάρρευση τον ΟΑΕΕ, με δεδομένη τη συρρίκνωση της κρατικής χρηματοδότησης. Θα απαιτηθεί τουλάχιστον μια δεκαετία «φτωχοποίησης» των συνταξιούχων του ΟΑΕΕ για να γίνει εμφανής η περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης βάσει του μοντέλου των δανειστών. Εισφορά 205 ευρώ θα κληθούν να καταβάλουν και οι αγρότες καθώς η εναρμόνιση των όρων και των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης με το ΙΚΑ θα αφορά και στον ΟΓΑ. Η αύξηση θα είναι εξοντωτική, αν υπολογίσουμε ότι σήμερα οι αγρότες καταβάλλουν κατά μέσο όρο μηνιαία εισφορά 84,7 ευρώ τον μήνα (507 το εξάμηνο).

Οι δανειστές επιμένουν

Οι νέες προτάσεις από διάφορα κείμενα που εναλλάσσονται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης είναι απρόσμενες και δείχνουν ότι οι δανειστές έχουν σκοπό να ανατρέψουν κάθε πτυχή του Ασφαλιστικού. Μία από τις προτάσεις που μπήκε για πρώτη φορά στο τραπέζι είναι να διακοπεί (αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 2015) η χρηματοδότηση της επικουρικής σύνταξης από την εισφορά των εργοδοτών και όλα τα επικουρικά να χρηματοδοτούνται μόνο από τις δικές τους εισφορές. Ακόμη, επανήλθε η αξίωση για την κατάργηση των κοινωνικών πόρων των Ταμείων και κάλυψη της απώλειας είτε με μείωση συντάξεων είτε με αύξηση εισφορών. 

Το πνεύμα αυτών των προτάσεων, οι οποίες απορρίφθηκαν από την κυβέρνηση, δείχνει ότι ενώ οι θεσμοί δέχονται τη σταδιακή ενοποίηση των ασφαλιστικών οργανισμών, έως το 2018, δεν περιορίζονται στις διοικητικές και λειτουργικές συνέργειες αλλά θεωρούν δεδομένη την ενοποίηση των προϋποθέσεων και μάλιστα άμεσα. Τα μέτρα που θα συμφωνηθούν θα προωθηθούν σε δύο φάσεις με στόχο την εξοικονόμηση 1% του ΑΕΠ κάθε χρόνο. Υπενθυμίζουμε ότι η μείωση της δαπάνης κατά 1% του ΑΕΠ αντιστοιχεί σε οριζόντια μείωση των συντάξεων κατά μέσο όρο 6,5% ή εναλλακτικά μείωση (6η φορά) κατά 23% των συντάξεων άνω των 1.000 ευρώ (άθροισμα κύριας και επικουρικής).

Στην πρώτη φάση θα περιοριστούν οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, θα αυξηθεί η εισφορά υπέρ ασθενείας των συνταξιούχων από 4% σε 6% και θα αρχίσει η σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ έως το 2018. Οι θεσμοί ζητούν την έναρξη της διαδικασίας αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης από τον Ιούλιο του 2015 και όχι από τον Ιανουάριο του 2016 όπως ζητά η χώρα μας. Ωστόσο έχουν δεχτεί η εφαρμογή των μέτρων να γίνει σταδιακά έως το 2025 και να μη θιγούν τα θεμελιωμένα δικαιώματα. Επιπλέον θα επιβληθεί «ενισχυμένο» πέναλτι μείωσης της σύνταξης κατά 16% για κάθε χρόνο πρόωρης συνταξιοδότησης. 

Στη δεύτερη φάση, τον Σεπτέμβριο, θα αποφασιστούν ρυθμίσεις που θα ισχύσουν από τον Ιανουάριο του 2016. Οι δανειστές, σύμφωνα με διαρροές, είναι πρόθυμοι να συζητήσουν το φθινόπωρο ισοδύναμα μέτρα αντί της μείωσης των συντάξεων, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να δεσμευτεί για τη δραστική αναμόρφωση του Ασφαλιστικού.