Αρειος Πάγος: Το σουξέ «Εσένα μόνο» είναι αντιγραφή του αζέρικου «Μπαγιατί»

Η πνευματική πατρότητα του γνωστού τραγουδιού «Εσένα μόνο» ανήκει στον μουσικό, συνθέτη και τραγουδοποιό από το Αζερμπαϊτζάν Ελνταρ Μανσούροφ, καθώς είναι αντιγραφή του τραγουδιού του «Μπαγιατιλάρ» ή «Μπαγιατί», και όχι στον συνθέτη Δημήτρη Κοντόπουλο. Αυτό αποφάσισε ο Αρειος Πάγος έπειτα από μια 11χρονη δικαστική διένεξη που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2011.

Το τραγούδι «Εσένα μόνο» περιλαμβάνεται στον δίσκο «Εμμονες ιδέες», που κυκλοφόρησε το 2003 και έγινε πλατινένιος, σε στίχους του Νίκου Γρίτση, μουσική του Δημήτρη Κοντόπουλου, με ερμηνεύτρια την Καίτη Γαρμπή.

Ο Ελνταρ Μανσούροφ, όπως αναφέρει η αρεοπαγιτική απόφαση, «είναι μουσικός, συνθέτης και στιχουργός, γόνος γνωστής οικογένειας μουσικών του Αζερμπαϊτζάν». Ενα από τα πλέον δημοφιλή τραγούδια που συνέθεσε είναι το τραγούδι με τίτλο «Βayatilar» ή «Βayati» («Μπαγιατιλάρ» ή «Μπαγιατί»), το οποίο κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1990 από την εταιρεία Μelodiya, της Μόσχας, και καλύπτεται από τη νομοθεσία περί προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας του Αζερμπαϊτζάν.

Από την άλλη πλευρά ο Ελληνας συνθέτης Δημήτρης Κοντόπουλος έχει συνεργαστεί με διάφορους καλλιτέχνες σε Ελλάδα και εξωτερικό (κυρίως Ρωσία), ενώ έχει κερδίσει κατ’ επανάληψη το βραβείο «Αρίων», αλλά έχει βραβευτεί για έργα του στο εξωτερικό. Ακόμη, έχει γράψει κομμάτια που διαγωνίστηκαν στη Eurovision και έχει συμμετάσχει στην παραγωγή μεγάλου αριθμού δίσκων, πολλοί από τους οποίους έγιναν χρυσοί ή πλατινένιοι.

Τον Μάρτιο του 2008 ο Ελνταρ Μανσούροφ πληροφορήθηκε ότι στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2003 το τραγούδι «Εσένα Μόνο» και έστειλε εξώδικη διαμαρτυρία τόσο στον Δημήτρη Κοντόπουλο όσο και στη δισκογραφική εταιρεία, υποστηρίζοντας ότι το επίμαχο τραγούδι «αποτελεί αντιγραφή της δικής μου μουσικής συνθέσεως». Ο Ελληνας συνθέτης αρνήθηκε ότι το επίμαχο τραγούδι αποτελεί αντιγραφή ή διασκευή της μουσικής συνθέσεως του συναδέλφου του από το Αζερμπαϊτζάν. Κατόπιν αυτών, η υπόθεση οδηγήθηκε ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων και ορίστηκαν πραγματογνώμονες.

Δικαίωση

Στο Πολυμελές Πρωτοδικείο και στο Τριμελές Εφετείο Αθηνών ο Ελνταρ Μανσούροφ δικαιώθηκε, αλλά ο Δημήτρης Κοντόπουλος έκανε ένα ακόμα βήμα, χωρίς να τον ακολουθήσει η δισκογραφική εταιρεία, και προσέφυγε στον Αρειο Πάγο, ζητώντας να αναιρεθεί η εφετειακή απόφαση του 2020 η οποία τάχθηκε υπέρ του συναδέλφου του από την περιοχή του Καυκάσου.

Στην αρεοπαγιτική απόφαση αναφέρεται, κατ’ αρχάς, ότι «οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σε αυτό πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού του δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα)».

Οι δικαστές έλαβαν υπ’ όψιν τους την έκθεση των πραγματογνωμόνων που είχαν διοριστεί, σύμφωνα με την οποία «αποδεικνύεται» ότι αμφότερα τα τραγούδια «εμφανίζουν την ίδια βασική δομή» και «οι μουσικές συνθέσεις εμφανίζουν την ίδια βάση», ενώ «εμφανίζουν και ίδια κλίμακα». Περαιτέρω, παρατηρείται «η χρήση ακριβώς της ίδιας έκτασης από τη χαμηλότερη έως την ψηλότερη νότα και επιπλέον, στα δύο τραγούδια διαπιστώνεται η χρήση ίδιων δεσποζόντων φθόγγων», ενώ «το ρυθμικό - μοτιβικό αποτύπωμα διατηρείται παντού το ίδιο» στα δύο τραγούδια. Το τραγούδι «Εσένα μόνο» «εντάσσεται στην ίδια εξελικτική γραμμή με το πρότυπο τραγούδι “Μπαγιατιλάρ”, διατηρώντας τις βασικές αρμονικές του προδιαγραφές».

Επομένως, σημειώνεται στις πραγματογνωμοσύνες, «στο τιθέμενο ερώτημα, αν σχετίζεται η μελωδική ιδέα του τραγουδιού “Εσένα μόνο” με το μελωδικό και μοτιβικό υλικό του τραγουδιού “Μπαγιατιλάρ”, η απάντηση είναι καταφατική». Δηλαδή, προστίθεται ότι «σε ολόκληρη την έκταση του τραγουδιού “Εσένα μόνο” χρησιμοποιείται υλικό προερχόμενο από το τραγούδι “Μπαγιατιλάρ” σε δομική ανακατασκευή».

Δεν παραλείπει να αναφέρει η δικαστική απόφαση ότι «αποδεικνύεται, ότι μεταξύ των συγκρινόμενων τραγουδιών “Μπαγιατιλάρ” και “Εσένα μόνο” υφίστανται πολλές ουσιώδεις ομοιότητες, ώστε να συνάγεται ότι το δεύτερο αποτελεί σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν γνήσιο υποσύνολο του πρώτου, με ομοιότητα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% και μικρή παραλλαγή ή ανακατασκευή του σε μικρότερο βαθμό του μελωδικού του περιεχομένου». Ομοιότητες οι οποίες «δύσκολα θα μπορούσαν να αποδοθούν σε σύμπτωση».

Πνευματική ιδιοκτησία

Ετσι, κρίθηκε ότι η σύνθεση του τραγουδιού «Εσένα μόνο» χωρίς την άδεια του Ελνταρ Μανσούροφ «συνιστά προσβολή του απόλυτου και αποκλειστικού δικαιώματος του προσωπικού δεσμού του τελευταίου με το έργο του, με τίτλο “Μπαγιατιλάρ” και, ειδικότερα, εν όψει του ότι ουδόλως έγινε μνεία του ονόματος και της συνεισφοράς του στη δημιουργία της επίδικης μουσικής σύνθεσης, προσβλήθηκε η εξουσία αναγνώρισης της πατρότητας του έργου του».
Πέρα από όλα αυτά, όπως συνεχίζει η αρεοπαγιτική απόφαση, «προσβλήθηκε και το περιουσιακό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας» του Μανσούροφ, ο οποίος «αποστερήθηκε του δικαιώματός του να προβεί στην οικονομική εκμετάλλευση του πνευματικού του δημιουργήματος».

Οι αρεοπαγίτες απέρριψαν ως αβάσιμους και απαράδεκτους όλους τους νομικούς ισχυρισμούς που προβλήθηκαν στην αίτηση αναίρεσης και επιδίκασε στον Ελληνα συνθέτη τα δικαστικά έξοδα ύψους 2.700 ευρώ.

Την ίδια στιγμή, οι αρεοπαγίτες, επικυρώνοντας την εφετειακή απόφαση, αποφάνθηκαν ότι ο Δημήτρης Κοντόπουλος και η δισκογραφική εταιρεία Sony Music οφείλουν να αποδώσουν στον Ελνταρ Μανσούροφ τα πνευματικά δικαιώματα που εισέπραξαν από το τραγούδι «Εσένα μόνο» κατά την τετραετία 2004-2008 ύψους 12.519 ευρώ, τα κέρδη από τις πωλήσεις ύψους 12.000 ευρώ περίπου και 50.000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για την αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης.