"Βλέποντας με τα μάτια των τυφλών", στο Μουσείο Αφής

Αν θέλετε να δείτε την Αφροδίτη της Μήλου και δεν μπορείτε να πάτε στο Λούβρο ή μέρος της ζωφόρου του Παρθενώνα που εκτίθεται στο Βρετανικό Μουσείο, κατεβείτε μέχρι την Καλλιθέα, στο πανέμορφο νεοκλασικό κτίριο, δωρεά της οικογένειας Εμπειρίκου, που στεγάζει το Μουσείο Αφής. Το μουσείο απευθύνεται καταρχάς σε τυφλούς, αλλά και σε βλέποντες, οι οποίοι καλούνται να γνωρίσουν τον κόσμο εκείνων που έχουν προβλήματα όρασης.

Το μουσείο ανήκει στον Φάρο Τυφλών και είναι ένα από τα πέντε μουσεία στο είδος του παγκοσμίως, με γύψινα, ακριβή αντίγραφα, πιστοποιημένα από το υπουργείο Πολιτισμού, από την κυκλαδική, μινωική, γεωμετρική, αρχαϊκή, αυστηρού ρυθμού, κλασική, ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Αγάλματα, προτομές, ανάγλυφα αετώματα και ακρωτήρια, επιτύμβιες στήλες, χάλκινα ή πήλινα προσωπεία ηθοποιών, ειδώλια, δίσκοι, τύμπανα, αμφορείς και άλλα πολλά αντικείμενα που τα πρωτότυπα βρίσκονται στις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Μουσείου Ακρόπολης, των Δελφών, της Ολυμπίας, Κυκλαδικής Τέχνης, του Ηρακλείου καθώς και μουσείων του εξωτερικού.

Ο Ερμής του Πραξιτέλη, ο δίμετρος Ποσειδώνας ή Δίας του Αρτεμισίου, ο Ηνίοχος των Δελφών, ο Κούρος της Βολομάνδρας, μακέτα του λόφου της Ακρόπολης κατά τον 5ο π.χ. αιώνα και άλλα αντίγραφα δίνουν την ευκαιρία στους τυφλούς ή μερικώς βλέποντες να τα γνωρίσουν.

Στο ισόγειο φιλοξενούνται και δείγματα από τη βυζαντινή περίοδο, όπως εικόνες, μαρμάρινες πλάκες, σφραγίδες, ενώ ένα ξύλινο τέμπλο με την αγία τράπεζα δεσπόζει στο χώρο.

Οι πληροφορίες για κάθε έκθεμα, παρέχονται σε αυτόματη ξενάγηση στα ελληνικά – αγγλικά, έχουν αναρτηθεί επεξηγηματικές πινακίδες στη γραφή Μπράιγ (Braille)και σε μεγεθυμένα γράμματα για τους μερικώς βλέποντες. Κάθε χρόνο επισκέπτονται το μουσείο, εκτός από τυφλούς που ζουν στην Ελλάδα, αρκετοί τουρίστες τυφλοί, ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Αν και, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Γεωργακαράκου, μέλος του ΔΣ του Φάρου Τυφλών και υπεύθυνη εκπαιδευτικού προγράμματος του μουσείου, στην Ελλάδα δεν είχε αναπτυχθεί ο αναπηρικός τουρισμός, γιατί δεν υπάρχουν προσβάσιμες υπηρεσίες και κτίρια.

Όταν επισκέπτονται τα περισσότερα μουσεία στην Ελλάδα οι τυφλοί, υποχρεούνται να φορούν χειρουργικά γάντια. Αρκετά όμως μουσεία δεν έχουν γάντια, οπότε τα άτομα με προβλήματα όρασης δεν μπορούν να τα επισκεφτούν, αναφέρει η κ. Γεωργακαράκου.

Στο Βυζαντινό Μουσείο έχει δημιουργηθεί μια απτική διαδρομή δέκα εκθεμάτων με γραφή Μπράιγ και ακουστική ξενάγηση, ενώ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο κάθε Οκτώβρη, που είναι ο μήνας Τυφλότητας, ανοίγει τις Δευτέρες μια συλλογή ειδικά για τυφλούς.

«Με τα χειρουργικά γάντια, χάνεται μεγάλο μέρος της αισθητικότητας, γι' αυτό και ύστερα από πρωτοβουλία του Φάρου Τυφλών, διοργανώσαμε μια άσκηση με μια ομάδα από το Μουσείο της Ακρόπολης. Οι άνθρωποι φορούσαν στο ένα χέρι το χειρουργικό, πλαστικό γάντι και στο άλλο όχι και συνειδητοποίησαν πως με το χέρι που είχαν το γάντι δεν αντιλαμβάνονται σχεδόν τίποτα» λέει η κ. Γεωργακαράκου.

Μόνο στα μουσεία κεραμοποιίας και μουσικών οργάνων οι τυφλοί κινούνται ελεύθερα στον χώρο και αγγίζουν τα εκθέματα. Σε άλλες χώρες, σχεδόν όλα τα μουσεία, έχουν ειδικά διαμορφωμένους χώρους με αντίγραφα για τυφλούς ή τους δίνουν λεπτά, υφασμάτινα γάντια, σαφώς καλύτερα από τα πλαστικά.

Κάθε βδομάδα, διάφορα σχολεία διοργανώνουν ξενάγηση σε συνδυασμό με παιχνίδι στο Μουσείο Αφής. Με την εκπαιδεύτρια Αργυρώ Καραβίνου παίζουν διάφορα παιχνίδια, όπως «ο τυφλός και ο συνοδός» και ανακαλύπτουν τη γραφή Μπράιγ. Στο πρώτο, το ένα παιδί φοράει μάσκα στα μάτια και το άλλο το παίρνει από το χέρι και το οδηγεί. Του βάζει το χέρι πάνω στο άγαλμα και του εξηγεί τι βλέπει. Μετά τα παιδιά βρίσκουν πώς γράφουμε αριθμούς και γράμματα με τον κώδικα Μπράιγ.

«Το Μουσείο, εκτός των άλλων, είναι το μάτι του Φάρου προς τα έξω, προς την κοινωνία των βλεπόντων. Οι δράσεις με τα σχολεία γίνονται για να δείξουμε στους μαθητές πώς είναι η διαφορετικότητα, για να καταλάβουν τυφλούς συμμαθητές τους ή ανθρώπους που θα συνεργαστούν μαζί τους όταν μεγαλώσουν» υπογραμμίζει η κ. Γεωργακαράκου. Τόσο οι μαθητές, όσο και οι μεγαλύτεροι, εντυπωσιάζονται από αυτή τη μικρή συλλογή των πολιτισμικών μας θησαυρών, αφού μάλιστα μπορούν, επιτέλους, να αγγίξουν τα εκθέματα!

Ο Φάρος Τυφλών, που στεγάζεται δίπλα στο Μουσείο, απευθύνεται σε ενήλικες τυφλούς και μερικώς βλέποντες, βοηθώντας τους να ενταχθούν στο περιβάλλον που ανήκουν. Παρέχει κοινωνική υποστήριξη, επαγγελματικά εργαστήρια, βιβλιοθήκη, μαθήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, ξένων γλωσσών, αργαλειού και διαφόρων τεχνών. Στο εκτυπωτικό του κέντρο φτιάχνονται παρτιτούρες για μουσικά κομμάτια σε γραφή Μπράιγ, καθιστώντας το μοναδικό στα Βαλκάνια με τέτοια παραγωγή. Στο μηχανουργείο κατασκευάζονται αναλώσιμα για ψυγεία, κουζίνες, σκούπες, βούρτσες που πωλούνται σε δήμους, ξενοδοχεία και κάθε είδους καταστήματα, ενώ λειτουργεί και μονάδα παραγωγής σεντονιών πετσετών κλπ.

Η κ. Γεωργακαράκου, τυφλή η ίδια, ολοκληρώνει αυτή τη χρονιά το διδακτορικό της στη μουσικολογία, σε πανεπιστήμιο της Αμερικής. Ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων με προβλήματα όρασης μένει απομονωμένο, καθώς δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία για άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα. «Έχουμε ζητήσει επανειλημμένα να περιλαμβάνεται μια τέτοια ερώτηση στις απογραφές πληθυσμού, όμως καμία κυβέρνηση δεν το έχει κάνει ποτέ. Το αποτέλεσμα είναι τα νούμερα που γνωρίζουμε να είναι από τα στοιχεία των συλλόγων, οπότε παραμένουν πολύ περιορισμένα» καταλήγει η κ. Γεωργακαράκου.

To Μουσείο Αφής λειτουργεί από το 1984. Το 1988 έλαβε τον έπαινο του Ευρωπαϊκού Μουσείου της Χρονιάς, ανάμεσα σε 70 ευρωπαϊκά μουσεία, ενώ το 2004 έλαβε διάκριση για την προσβασιμότητα του από το Σωματείο Φίλων των Μουσείων.