Ορέστης Ανδρεαδάκης: «Το σινεμά είναι το όπλο μας απέναντι στον ιό»

Η αλήθεια είναι πως ο κορωνοϊός «χτύπησε» το φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης στην καλύτερη του φάση. Ήταν, άλλωστε, και το πρώτο που αποφάσισε την αναβολή του φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ πολύ πριν από τα υπόλοιπα σε όλη την Ευρώπη.

«Όντως στο 60ο Φεστιβάλ είχαμε κάνει μια μεγάλη προσπάθεια: είχαμε φιλοξενήσει σημαντικούς ξένους δημιουργούς όπως ο Τζον Γουότερς και είχαμε πιστέψει και ελπίσει ότι μια περίοδος δυσκολιών, οι οποίες είχαν προκύψει με την κρίση, είχε λάβει τέλος αφού είχαμε ξεπληρώσει όλα τα χρέη και είχαμε ανακτήσει την εμπιστοσύνη του κόσμου» σημειώνει ο Ορέστης Ανδρεαδάκης, διευθυντής του φεστιβάλ μιλώντας στην Τίνα Μανδηλαρα.

Όπως εξηγεί, πριν την πανδημία, είχαν ενεργοποιηθεί διάφορα προγράμματα για όλο τον χρόνο τόσο μέσα στην πόλη όσο και αλλού «και όλα έδειχναν ότι μπορούσαμε πλέον να ολοκληρώσουμε μια πιο εξωστρεφή πολιτική ώστε να σταθούμε πλέον πιο ανταγωνιστικά απέναντι σε άλλα ομοειδή φεστιβάλ στον Ευρωπαϊκό χώρο. Και ξαφνικά ενέσκηψε ο κορωνοϊός».

-Τώρα σε ποια φάση βρίσκεστε; Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από το 61ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;

Είναι πολύ σημαντικό ότι ήμασταν οι πρώτοι που προχώρησαν σε διαδικτυακή φεστιβαλική ενέργεια μεταφέροντας την Αγορά διαδικτυακά στις 6 Μαρτίου καθώς το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ ήταν το πρώτο που αναβλήθηκε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι προέκυψε η ιδέα να το κάνουμε διαδικτυακά και αυτή η τεχνογνωσία ήταν πολύτιμη και για εμάς αλλά και για άλλα φεστιβάλ με τα οποία την μοιραστήκαμε. Μετά άρχισε η καραντίνα, στη διάρκεια της οποίας αναθέσαμε σε κορυφαίους σκηνοθέτες από όλο τον κόσμο να γυρίσουν ταινίες μέσα στα σπίτια τους μια ενέργεια που συγκέντρωσε μεγάλο αριθμό θεατών. Έτσι λοιπόν αρχίσαμε να προετοιμάζουμε το φετινό φεστιβάλ επί τη βάση τριών σεναρίων, τα οποία όσο δύσκολο και αν φάνταζαν ως εγχείρημα αφού ουσιαστικά έμοιαζε σαν να προετοιμάζουμε τρία διαφορετικά φεστιβάλ- από το να κλείσουμε μια ταινία μέχρι την αίθουσα και τις εκθέσεις-μας έδωσαν την ευκαιρία να μπορέσουμε να αντιδράσουμε άμεσα. Τις ταινίες τις έχουμε και έτσι το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος μπορεί να πραγματοποιηθεί διαδικτυακά.

-Βλέπουμε φέτος ότι δίνεται και ιδιαίτερη έμφαση στους Έλληνες δημιουργούς με τη σαφή αύξηση των συμμετοχών, κάτι φαντάζομαι ιδιαίτερα ευχάριστο για εσάς.

Ανέκαθεν δίναμε έμφαση και πάντοτε υπήρχαν ελληνικές ταινίες στο διαγωνιστικό. Από την αρχή που ετοιμάζαμε το φεστιβάλ αλλά και κατά τη διάρκεια της καραντίνας είχαμε τονίσει ότι το ελληνικό σινεμά είναι ο πρωταγωνιστής και πως για εμάς προτεραιότητα ήταν η υποστήριξη της ελληνικής κοινότητας. Δεν το θεωρούσαμε μόνο πρωταρχικό αλλά και άμεσο χρέος μας να το κάνουμε.

-Σημαντικό είναι επίσης ότι το φεστιβάλ έδειξε από την πρώτη στιγμή ευαισθησία απέναντι στις μειονότητες, σε θέματα ισότητας, δικαιωμάτων κλπ καθιερώνοντας, μάλιστα, και σχετικά βραβεία όπως το Mermaid award. Ήταν εξαρχής αυτό το σκεπτικό σας ως διευθυντή;

Όλα αυτά τα θέματα είναι εξόχως σημαντικά για μας. Πριν από δυο χρόνια κάναμε και ένα μεγάλο αφιέρωμα στον «Queer Ελληνικό κινηματογράφο» με 36 ταινίες, συζητήσεις, παρεμβάσεις και άρθρα. Δίνουμε επίσης μεγάλη προσοχή στην παρουσία των γυναικών στο πρόγραμμα και τις εκδηλώσεις μας, όχι διότι μας το επιβάλει κάποιος κανόνας με ποσοστώσεις, αλλά διότι πιστεύουμε ότι αυτό είναι το σωστό και το δίκαιο. Από τα πρώτα πράγματα που κάναμε επίσης είναι να καταστήσουμε το σινεμά πιο προσβάσιμο για άτομα με αναπηρία τόσο στο δομημένο περιβάλλον όσο και στο περιεχόμενο. Γι αυτό και οι ελληνικές ταινίες προβάλλονται με υποτίτλους. Επιπλέον κάθε χρόνο πραγματοποιούνται καθολικά προσβάσιμες προβολές για άτομα με προβλήματα ακοής και όρασης. Και αυτό θα γίνει τώρα στο διαδίκτυο ενώ φροντίζουμε να κάνουμε δώρο τους υποτίτλους και την ακουστική περιγραφή στους παραγωγούς για να το χρησιμοποιήσουν εκεί που θέλουν.

-Τα έχετε πάντως καταφέρει οι πρωτότυπες αυτές δράσεις να συγκεντρώνουν χορηγούς-κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν.

Καταφέραμε να φέρουμε χορηγούς τους οποίους ευχαριστούμε πάρα πολύ: ο μεγάλος μας χορηγός είναι το Cosmote tv αλλά και η μπύρα Fischer και το Jameson και η Aegean και η Master card και η alpha bank και η ΕΡΤ και το ΕΚΟΜΕ, και η Βουλή των Ελλήνων και το ΕΚΚ, και ο ΕΟΤ. Νιώθουμε πολύ μεγάλη χαρά που στάθηκαν μαζί μας με πολύ μικρές μειώσεις στα χορηγικά τους πακέτα έως και καθόλου μερικοί.

-Πάντως το φετινό σύνθημα «σινεμά με κάθε τρόπο», τώρα φαίνεται να έχει περισσότερο νόημα από ποτέ.

Όταν ξεκίνησε η πανδημία υπήρχαν διάφορες ιδέες στον παγκόσμιο φεστιβαλικό κόσμο, κάποιοι είπαν ή αίθουσα ή τίποτα, άλλοι προσπάθησαν να το κάνουν με φυσική παρουσία αλλά δεν τα κατάφεραν ενώ άλλοι, όπως η Βενετία το κατόρθωσαν και είναι σίγουρα γι αυτό αξιοθαύμαστη. Εμείς προσπαθήσαμε να πούμε σινεμά με κάθε τρόπο, δηλαδή να μην κατεβάσουμε τα ρολά και να το παλέψουμε με όλους τους δυνατούς τρόπους-στις αίθουσες, υβριδικό, στο online-και να μην αφήσουμε τον ιό να επιβάλει τους δικού του κανόνες αλλά να έχουμε εμείς τους δικούς μας κανόνες προσαρμόζοντάς τους μέσα στις δύσκολες αυτές συνθήκες. Πιστεύω ότι έχουμε την υποχρέωση να μην κατεβάσουμε ρολά αλλά να δώσουμε στον κόσμο αυτές τις ωραίες ταινίες που έχουμε επιλέξει.

-Εκτός από τις υπόλοιπες προκαταλήψεις που σπάσατε ήταν και το να προβάλετε εξ αρχής ταινία παραγωγής Netflix.

Αυτό ξεκίνησε με το Ρόμα του Αλφόνσο Κουαρόν αλλά είχαν προηγηθεί και άλλα φεστιβάλ όπως το φεστιβάλ της Βενετίας. Πλέον τα περισσότερα φεστιβάλ παίζουν ταινίες παραγωγής Nέτφλιξ.

-Είναι γνωστό ότι λειτουργείτε ως ομάδα και πρέπει να πούμε ότι κόντρα στη λογική που θέλει το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, τις περισσότερες φορές, «ενός ανδρός αρχή», δηλαδή του καλλιτεχνικού διευθυντή, εσείς υπερτονίζετε πάντα το γεγονός ότι λειτουργείτε ομαδικά.

Δεν πιστεύω στα προσωποπαγή φεστιβάλ ούτε στο προσωπικό, αποκλειστικά, όραμα του καλλιτεχνικού διευθυντή- ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με μια δημόσια υπηρεσία όπως το φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Και ως τέτοιο οφείλει να υπηρετεί τον δήμο, τον δημότη και κατ' επέκταση τη δημοκρατία. Χρέος μας ως εκ τούτου είναι να δίνουμε λύσεις στα προβλήματα και γι αυτό συνεργαζόμαστε στενά με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού . Σε όλα αυτά τα στάδια της δύσκολης περιόδου, στα οποία αναφέρθηκα, είχαμε μια άψογη συνεργασία με το Υπουργείο το οποίο μας βοήθησε και μας υποστήριξε με κάθε τρόπο και νιώθουμε ειλικρινά μεγάλη ευγνωμοσύνη.

-Σας στήριξε, όμως, και ο κόσμος του σινεμά που φαίνεται, εν προκειμένω, να τείνει συμφιλιωτικά προς το Φεστιβάλ τη στιγμή που τα προηγούμενα χρονιά αυτό μετατρεπόταν σε ανοιχτή πηγή συγκρούσεων.

Αυτό που λέμε στους δημιουργούς είναι 'σας αγαπάμε'. Καταλαβαίνουμε τον πόνο και τον κόπο που καταβάλετε για να κάνετε μια ταινία και είμαστε μαζί σας. Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να δούμε τους δημιουργούς ανταγωνιστικά, ούτε να τους κρίνουμε αφ υψηλού. Θέλουμε να τους πάρουμε από το χέρι-κυρίως τους Έλληνες-και να τους βοηθήσουμε. Πρόθεση μας δεν είναι να ταξινομήσουμε τις ταινίες αλλά να τις βοηθήσουμε να βρούν το κοινό τους. Φυσικά και επιλέγουμε καλές ταινίες, έχουμε επιμελητική γραμμή και θέλουμε να κρατήσουμε υψηλά το επίπεδο αλλά αυτό που προέχει είναι η αγάπη προς τον δημιουργό.

-Όταν λέμε δημιουργό βέβαια αυτό ενίοτε τίθεται με ευρύτερη έννοια καθώς έχετε κάνει ένα δυναμικό άνοιγμα προς τους άλλους τομείς το βιβλίο αλλά και το εικαστικά. Έχω την αίσθηση ότι έχετε στηρίξει πολύ ένθερμα τις εικαστικές εκθέσεις.

Πιστεύω ότι όλες οι τέχνες συνομιλούν ή τουλάχιστον θα έπρεπε να συνομιλούν μεταξύ τους. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα έχουμε δει μια εντυπωσιακή συνομιλία των τεχνών κυρίως της ακίνητης και της κινούμενης εικόνας. Στις μεγάλες διεθνείς εικαστικές εκθέσεις τα περισσότερα από τα εκθέματα είναι κινούμενη εικόνα. Πέρυσι στη Μπιενάλε της Βενετίας τα περισσότερα περίπτερα ήταν έτσι και βρίσκω πολύ γόνιμη αυτή τη συνομιλία. Εξου και ότι δίνουμε την ευκαιρία στους εικαστικούς να σχολιάζουν τις ταινίες του διαγωνιστικού προγράμματος μέσα από ένα έργο. Πώς θα γίνει αυτή η έκθεση φέτος αν αφού τα μουσεία της Θεσσαλονίκης είναι κλειστά; Προβλέψαμε και αυτό, κάτι στο οποίο βοήθησε το ίδιο το θέμα του φεστιβάλ που εδράζεται στο βιβλίο του Ρίτσαρντ Σένετ «Η τυραννία της οικειότητας»- ώστε να φωτογραφίσουμε όλα τα έργα που συμμετέχουν στην έκθεση, να τα τυπώσουμε σε μεγάλους ωραίους μουσαμάδες και να τα αναπτύξουμε σε περισσότερα από εκατό σημεία στη Θεσσαλονίκη. Οπότε κάνοντας μια βόλτα στην πόλη, ακόμα και αν οι αίθουσες είναι κλειστές και τα μουσεία κλειστά, θα μπορεί κανείς να δει σε διάφορες πλατείες, πεζοδρόμους και σε διάφορα σημεία, έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από τις διάφορες ταινίες κρεμασμένα από τους φανοστάτες, τις κολώνες.

-Οπότε η Θεσσαλονίκη παραμένει για εσάς το κεντρικό ταμπλό βιβάν και ως εκ τούτου η πόλη παραμένει ενεργή.

Και βέβαια η Θεσσαλονίκη παραμένει ενεργή και εμείς ενεργούμε μαζί με την Θεσσαλονίκη. Αυτό το σενάριο το είχαμε επεξεργαστεί εξ αρχής και από τα βασικά μας όπλα στο φετινό φεστιβάλ είναι η τέχνη στο δημόσιο χώρο. Αυτό έχει να κάνει άμεσα με το βιβλίο που μας ενέπνευσε που είναι η «Τυραννία της οικειότητας» του Ρίτσαρντ Σένετ. Αυτό που λέει, χοντρικά ο Σένετ, είναι ότι η δυτική κοινωνία δεν πάσχει τόσο από την απομόνωση αλλά από την επίπλαστη οικειότητα που δημιουργούν κυρίως τα σόσιαλ μίντια τα οποία έχουν μετατρέψει τους ανθρώπους από πολίτες σε ιδιώτες με αποτέλεσμα να πρέπει να επαναδιεκδικήσουμε τη δημοκρατία. Εκτός, λοιπόν, από αυτή την ενέργεια που αφορά στις εκθέσεις έχουμε και άλλη μια ενέργεια που πραγματοποιούμε σε συνεργασία με τον δήμο Θεσσαλονίκης: στην προβλήτα του λιμανιού, όπου υπάρχει ένα πολύ ωραίο κτήριο που λειτουργούσε παλιά ως βρεφονηπιακός σταθμός, θα έχουμε μια εγκατάσταση φωτισμένη από τα μέσα προς τα έξω, που θα φαίνεται σε όλη την παραλία ώστε να δίνει την αίσθηση ενός κελύφους που φωτίζεται καταυγάζοντας ελπίδα και φως. Θα έχουμε επίσης ένα video mapping. Πρόκειται για ενέργειες που τις είχαμε ετοιμάσει και έχουν να κάνουν με την ανάγκη της σύγχρονης τέχνης στον δημόσιο χώρο.

-Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε προς τον κόσμο;

Αυτό που είπαμε: σινεμά με κάθε τρόπο. Το σινεμά και η τέχνη είναι τα όπλα μας απέναντι στον ιό ώστε να μην μας βάλει ο ιός τους δικούς του κανόνες αλλά να βάλουμε εμείς τους δικούς μας.

-Τις προηγούμενες μέρες είχατε προγραμματίσει την προβολή της ταινίας «Ο μεγάλος δικτάτωρ» του Τσάρλι Τσάπλιν όπου το κεντρικό μήνυμα-σύνθημα που πηγάζει από τον κεντρικό λόγο ήταν το the new humanity-η νέα ανθρωπότητα. Δεν ξέρω αν έπαιξε ρόλο στην επιλογή.

Σίγουρα δεν είναι τυχαία η επιλογή αφού αυτή η ταινία έκανε την πρεμιέρα της τον Οκτώβριο του 1940 και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Εκτός του ότι πρόκειται για μια από τις πιο σημαντικές ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου, ωστόσο είναι μια ταινία γυρισμένη έναν χρόνο πριν καταλάβει κανείς οτιδήποτε. Ο Τσάρλι Τσάπλιν ήξερε γι αυτό και κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν ήξερε. Και νομίζεις ότι γυρίστηκε το 1945, μετά την αποκάλυψη του ολοκαυτώματος και των εγκλημάτων ενώ γυρίστηκε πριν. Προβάλλοντας την λοιπόν θέλουμε να πούμε ότι δεν δικαιούμαστε να αγνοούμε τέτοια φαινόμενα και να λέμε δεν ξέρω.

-Μας θυμίζετε όμως και άλλα πράγματα και σημαντικούς δημιουργούς όπως η Τσέχα σκηνοθέτις Βέρα Χιτίλοβα...

Ναι, πρόκειται για μια μεγάλη κυρία του Τσεχικού κινηματογράφου. Όλα μας τα αφιερώματα, πάντως, θέλουμε να έχουν μια νότα ανακάλυψης. Να δούμε έναν δημιουργό που μπορεί να έχουμε ξεχάσει ή που πρέπει να προσεγγίσουμε εκ νέου και να ξαναθυμηθούμε.

-Τις περισσότερες φορές, όμως, πρόκειται για δημιουργούς που έχουν αλλάξει τα δεδομένα ή τέλος πάντων για αφιερώματα που θέλουν να περάσουν ένα μήνυμα-δεν φαίνεται να είναι τυχαία η επιλογή.

Θέλουμε πάντα να έχουν κάποιο σκοπό. Για αυτό και το κεντρικό μας αφιέρωμα φέτος είναι η επιστημονική φαντασία της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου με τον τίτλο «Προφητείες από έναν άλλο κόσμο: sci fi και cli fi (1950-1990)». To cli fi είναι ένα υποείδος του sci fi που καταπιάνεται με περιβαλλοντικά θέματα από την σκοπιά της επιστημονικής φαντασίας βέβαια, που άρχισε να αναπτύσσεται στις αρχές του Ψυχρού Πολέμου και κατέστη πολύ δημοφιλές ακόμα και στα κατοπινά χρόνια της δεκαετίας του 70-αν και θεωρητικά το πρώτο cli fi fiction είναι του Ιούλιου Βερν. Τι γίνεται, όμως, με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου; ο άνθρωπος του ψυχρού πολέμου έχει μια σειρά από ενδόμυχους φόβους που έχουν να κάνουν με την πυρηνική ενέργεια, την αόρατη απειλή, τη διείσδυση του εχθρού είτε πρόκειται για κομμουνιστή είτε για καπιταλιστή, με θεωρίες συνωμοσίες και με τον φόβο ενός ξένου-και φυσικά εν τέλει με τον φόβο του διαστήματος. Όλοι αυτοί οι φόβοι αποτυπώθηκαν με τρόπο αλληγορικό στην επιστημονική φαντασία. Αν τις δεις τώρα τις ταινίες αυτές νομίζεις ότι μιλάνε για τους δικούς μας φόβους απέναντι στο ξένο, στον ιό κλπ και δίνουν την εντύπωση ότι έχουν γυριστεί σήμερα.

-Τις ωραίες εκδόσεις του φεστιβάλ θα τις έχουμε φέτος;

Ναι βεβαίως και θα τις έχουμε. Είναι ήδη στο τυπογραφείο. Ειδικά φέτος σε συνεργασία με τις εκδόσεις Νεφέλη θα καταφέρουμε να έχουμε διανομή στα βιβλιοπωλεία όλης της χώρας. Το ένα βιβλίο αναφέρεται στην επιστημονική φαντασία της δεκαετίας του 50 και το άλλο μιλάει για τον δημόσιο χώρο, τον Σένετ και την έκθεση των νέων Ελλήνων εικαστικών.

-Επειδή κάθε χρόνο περιμένουμε πάντα το ποίημα σου που κλείνουν τις συνεντεύξεις τύπου θα ήθελες να μας το αποκαλύψεις;

Είτε βραδιάζει, είτε φέγγει μένει λευκό το γιασεμί. Είναι ένα ποίημα του Σεφέρη που θα μπορούσα να το βάλω ως τίτλο «με κάθε τρόπο».


Ειδήσεις σήμερα

Συγκλονίζει ο πατέρας του Αρη που σκοτώθηκε στον σεισμό: «Την τελευταία στιγμή... αγκάλιασε την Κλαίρη» - Δείτε βίντεο

Πέθανε ο εμβληματικός Σον Κόνερι

Κορωνοϊός: Κλείνουν εστίαση, ψυχαγωγία, άθληση σε Αττική και Βόρεια Ελλάδα