Παντελής Καψής

Θα τον άφηναν να ζήσει; Η απάντηση ήταν αρνητική. Το φιλμ γίνεται γρήγορα θρίλερ καθώς αυτή τη θεωρητική τους αντίληψη την κάνουν γρήγορα πράξη, φτάνοντας όμως να δολοφονούν καθημερινούς ανθρώπους τους οποίους βρίσκουν ιδεολογικά αποκρουστικούς. Οι καλές προθέσεις οδηγούν στη βαρβαρότητα. Πρόκειται για αλληγορία η οποία μάλλον σχετίζεται με την τρομοκρατία της εποχής. Ομολογώ έχω ξεχάσει. Το ερώτημα για τον Χίτλερ ωστόσο το θυμήθηκα με αφορμή τη συζήτηση για την απαγόρευση της Χρυσής Αυγής και των διάδοχων σχημάτων του Κασιδιάρη.

Θυμήθηκα ωστόσο και μια μελέτη για την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία. Αφορά την σταδιακή μεταμόρφωση του Χίτλερ. Η κρίσιμη περίοδος είναι όταν βρίσκεται στη φυλακή μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Μονάχου, 100 χρόνια πριν, το 1923. Εκεί σύμφωνα με τους ιστορικούς, αποφάσισε να εγκαταλείψει την προσπάθεια δυναμικής κατάληψης της εξουσίας και να επιδιώξει να επικρατήσει εκλογικά. Όπως γνωρίζουμε το πέτυχε 20 χρόνια αργότερα πείθοντας και κάποια άλλα μικρά κόμματα να του παραδώσουν την εξουσία. Ίσως να μην το είχε καταφέρει αν μετά το κίνημα της μπυραρίας είχε χάσει τα εκλογικά του δικαιώματα ή αν αργότερα είχε απαγορευτεί το ναζιστικό κόμμα, αντί να του χαριστεί το μεγαλύτερο μέρος της ποινής που του επιβλήθηκε.

Για τους Γερμανούς αυτό ήταν ένα μάθημα που πήραν. Μετά τον πόλεμο, στη δεκαετία του 50, επί Αντενάουερ, η νέα δημοκρατική Γερμανία απαγόρευσε τη λειτουργία Σοσιαλιστικού Κόμματος του Ράιχ το οποίο θεωρήθηκε ότι ήταν το διάδοχο κόμμα των ναζί. Την ίδια περίοδο βέβαια απαγορεύτηκε και το Κομουνιστικό Κόμμα, φυσικά σε συνθήκες ψυχρού πολέμου και με την Γερμανία διαιρεμένη. Έκτοτε στην Ευρώπη έχουν απαγορευτεί αρκετά ακραία κόμματα, κυρίως φασιστικά, Μετά το 89 ωστόσο στην Ανατολική Ευρώπη κάποιες χώρες απαγόρευσαν και κομμουνιστικά κόμματα.

Φυσικά και στην Ελλάδα ήταν απαγορευμένο το ΚΚΕ. Μετά την ήττα του εμφυλίου η απαγόρευση ήταν αναπόφευκτη. Νομιμοποιήθηκε το 1974 με την πτώση της δικτατορίας. Ως το 1967 ωστόσο, μέχρι την επιβολή της δικτατορίας δηλαδή, λειτουργούσε η ΕΔΑ. Ήταν ένα ευρύτερο σχήμα, το οποίο ωστόσο θα μπορούσε να θεωρηθεί και η νόμιμη πολιτική διέξοδος του ΚΚΕ.

Σήμερα οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Οι ώριμες τουλάχιστον Δημοκρατίες είναι ισχυρές και οι θεσμοί δεν κινδυνεύουν. Την ίδια στιγμή ακόμα και κόμματα της ακροδεξιάς, στα καταστατικά τους τουλάχιστον, αποφεύγουν να επιτίθενται στους τύπους της Δημοκρατίας. Έτσι κανείς δεν θα σκεφτόταν να προτείνει την απαγόρευση του κόμματος της Λεπέν στη Γαλλία ή του AFD στη Γερμανία. Στην Ιταλία άλλωστε έγινε πρωθυπουργός η Μελόνι, με ιστορικές καταβολές σε διάδοχα κόμματα του φασιστικού κόμματος του Μουσολίνι. Έχει επίσης ενδιαφέρον ότι στη Γερμανία, το Ανώτατο Δικαστήριο, το 2017, απέφυγε να απαγορεύσει ένα κόμμα το οποίο το ίδιο το δικαστήριο θεώρησε ρατσιστικό, ισλαμοφοβικό, αντισημιτικό και ξενοφοβικό, με το επιχείρημα ότι ήταν τόσο περιθωριακό που δεν αποτελούσε κίνδυνο για τη Δημοκρατία.

Αν μπορεί να βγάλει κανείς κάποιο γενικό συμπέρασμα από αυτή την εμπειρία είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας ο οποίος μπορεί να εφαρμοστεί. Απεναντίας φαίνεται ότι η ιστορική εμπειρία κάθε χώρας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για το πώς αντιμετωπίζονται τα κόμματα των άκρων. Μαζί και η πολιτική συγκυρία. Άλλα τα προβλήματα και οι ανησυχίες στη Γερμανία του 50 και άλλα σήμερα όπου το κύριο μέλημα δεν είναι τόσο η Δημοκρατία, η οποία είναι ισχυρή, αλλά η αποτροπή εγκληματικών συμπεριφορών. Η δράση περιθωριακών ομάδων που ασκούν βία.

Στην Ελλάδα η εμπειρία της μετεμφυλιακής Δημοκρατίας και κυρίως της Χούντας, είχαν σαν αποτέλεσμα ένα Σύνταγμα στο οποίο δεν προβλέπεται η απαγόρευση κομμάτων. Μπαίνει ωστόσο ως όρος το ότι πρέπει να υπηρετούν την «ελεύθερη λειτουργία του Δημοκρατικού πολιτεύματος». Από την άλλη πλευρά οι προϋποθέσεις για την αφαίρεση πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών είναι ιδιαίτερα αυστηρές και σαφείς. Έτσι όποια λύση και αν τελικά δοθεί για την απαγόρευση του Κασιδιάρη, είναι σίγουρο πως θα έχει και τον αντίλογό της. Αλλά αυτά είναι για τους συνταγματολόγους. Το πολιτικό διακύβευμα είναι ξεκάθαρο. Είναι πρόσφατη η εμπειρία της Χρυσής Αυγής.

Πρόκειται για ένα κόμμα -εγκληματική συμμορία και λειτουργούσε ως τέτοιο ήδη πριν από τη δολοφονία του Παύλου Φύσα. Η απαγόρευση της και μαζί η απαγόρευση διάδοχων σχημάτων, έχει λοιπόν το νόημα να καταστήσει σαφές ότι η Δημοκρατία έχει απαράβατα όρια. Κανείς δεν διώκεται για τις πολιτικές του ιδέες. Συμπεριφορές όπως αυτή των νεοναζί όμως, δεν γίνονται και δεν θα γίνουν ανεκτές.