Νίκος Αλιάγας

Οταν η Βαστίλλη κατελήφθη στις 14 Ιουλίου του 1789 από τον πεινασμένο και επαναστατημένο λαό των Παρισίων, στο βασιλικό παλάτι των Βερσαλλιών ο Λουδοβίκος ο 16ος υπαγόρευσε στον γραμματέα που κρατούσε τα πρακτικά πως εκείνη την ημέρα ο καιρός θα ήταν ολίγον συννεφιασμένος και πως το ρολόι στο κεντρικό σαλόνι του μεγάρου ήταν στην ώρα του. Η βασίλισσα από την πλευρά της, η περιβόητη Μαρία Αντουανέτα, δεν είχε κοιμηθεί καλά και κάλεσε μία από τις κοπέλες της αυλής να την ψυχαγωγήσει, διαβάζοντάς της ένα θεατρικό έργο του Μαριβό. Κανένας ωστόσο εκείνη την περίφημη ημέρα της 14ης Ιουλίου δεν είχε φανταστεί πως η Ιστορία θα γραφόταν εν αγνοία τους... Ούτε αυτοί που ζούσαν πίσω από τα επίχρυσα κάγκελα του παλατιού, ούτε εκείνοι που ζούσαν στις εξαθλιωμένες συνοικίες της γαλλικής πρωτεύουσας. Τελικά η Ιστορία δεν γράφεται από τους ανθρώπους, αλλά υπαγορεύεται από μια αλυσίδα αναπόφευκτων γεγονότων.

Την αληθινή επανάσταση δεν τη βλέπεις να έρχεται, απλώς την ακολουθείς λίγες εβδομάδες αργότερα. Ο Λουδοβίκος και η Μαρία Αντουανέτα καρατομήθηκαν στην πλας ντε λα Κονκόρντ σαν κοινοί θνητοί, εξιλαστήρια θύματα της οικονομικής και πολιτικής κρίσης της Γαλλίας. Με την εκτέλεσή τους η χώρα γύρισε σελίδα και μπήκε σε μια άλλη εποχή. Οι μεταγενέστεροι και η Ιστορία απέδειξαν ωστόσο πως το βασιλικό ζεύγος δεν ήταν τα τέρατα που έπιναν το αίμα του λαού, αλλά θύματα μιας απλής συγκυρίας. Ωστόσο αυτό φαντάζει μικρή λεπτομέρεια, γιατί όταν κάποιος πρέπει να πληρώσει δεν μετράει τόσο το αν είναι θύμα ή θύτης, αλλά το ότι πρέπει απλώς να εξυπηρετήσει τη λύση του δράματος. Μια φαρσοκωμωδία η ανθρώπινη φύση, σαν παράσταση θεάτρου που επαναλαμβάνεται εδώ και χιλιετίες. Η κοινωνία είναι αυτή που τροφοδοτεί και δημιουργεί τα ίδια της τα τέρατα, τους δικούς της τυράννους. Δεν τα βλέπει να έρχονται, δηλαδή να πλησιάζουν, και μια ωραία πρωία αισθάνεται πως πρέπει να πετάξει τα ιμάτια του παρελθόντος και να κάψει τον βασιλιά καρνάβαλο στην πλατεία για να εξιλεωθεί από τα δικά της λάθη και πάθη.

Πριν ξεσπάσεις πρέπει να συμφιλιωθείς, ξεκινώντας πάντα από τον δικό σου εαυτό. Πριν μισήσεις πρέπει πρώτα να αγαπήσεις, ξεκινώντας από τα δικά σου παιδιά. Ο θυμός που βράζει μέσα στον καθένα μας και κοχλάζει κατά καιρούς σαν τη λάβα κινδυνεύει να εκραγεί, για να επανέλθει μετέπειτα η ηρεμία με αρωγό την ελπίδα. «Κάποιος πρέπει να πληρώσει» λένε ορισμένοι ξερόλες. Το ζήτημα ωστόσο είναι ποιον να πληρώσει και όχι αναγκαστικά για ποιον.

Ασε που οι εξεγέρσεις δεν γίνονται πάντα για κάποιον δίκαιο λόγο, τουτέστιν δεν είναι πάντοτε αυτό που δείχνουν.  Για τους αρχαίους Ελληνες η δικαιοσύνη ήταν τυφλή. Για τον Βίκτορα Ουγκό  ήταν κουφή, κάτι σαν τον Κουασιμόδο, τον αλλόκοτο καμπούρη της Παναγίας των Παρισίων που μαστιγώθηκε από το εξαγριωμένο πλήθος μπροστά στον καθεδρικό ναό μόνο και μόνο γιατί κάποιος έπρεπε να πληρώσει.

Ο όχλος κατ’ ανάγκην δεν αποτελεί τον λαό και η συνείδησή του δεν πηγάζει από την κοινωνία, αλλά από τους τυχοδιώκτες. Θυμάμαι που ο Αρης Φακίνος μού είχε πει κάποτε ότι στη Μεταπολίτευση όταν έβγαιναν οι πολίτες  στους δρόμους για να διαδηλώσουν ή εν πάση περιπτώσει για να εκφράσουν τη χαρά τους, έβλεπαν σοκαρισμένοι στο απέναντι πεζοδρόμιο τον δήμιό τους να φωνάζει «Κάτω η χούντα!», «Ζήτω η δημοκρατία!». Ο πανάσχημος κωδωνοκρούστης που πλήρωσε τη νύφη γιατί προσπάθησε να την κλέψει δεν ήταν ο κακός της ιστορίας, ωστόσο η Ιστορία τον δικαίωσε. Η Ιστορία έχει αποδείξει επίσης ότι η κοινωνία έχει πάντοτε δίκιο, ακόμη και όταν αγανακτισμένη φουρτουνιάζει σαν άγρια θάλασσα, γιατί ξέρει να ανακυκλώνει τον θυμό της και να συμφιλιώνει τα παιδιά της όταν κυριαρχείται από αυτογνωσία και την έννοια της θυσίας. Ακόμη και σήμερα, κάπου στα σκοτεινά έγκατα της Παναγίας των Παρισίων υπάρχει σκαλισμένη πάνω στη μεσαιωνική πέτρα η λέξη «’Ανάγκη» γραμμένη καθαρά στα ελληνικά… κάτι σαν τη μοιραία φύση των ανθρώπων.