Ένας χρόνος Ντόναλντ Τραμπ: Η υπόσχεση της ρήξης και το αποτύπωμα των πρώτων 365 ημερών

Ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο με σύνθημα τη ριζική αλλαγή. Έναν χρόνο μετά, κυβερνά σαν να έχει εντολή ανατροπής - όχι μόνο πολιτικών, αλλά κανόνων, ισορροπιών και ορίων.

Η κεντρική ιδέα είναι διπλή: σκληρή καταστολή εκεί όπου μπορεί να δείξει μετρήσιμα αποτελέσματα (σύνορα) και ταυτόχρονα συγκέντρωση εξουσίας στο Οβάλ Γραφείο. Το παράδοξο είναι ότι η χώρα δεν αντιμετώπιζε αντίστοιχη εθνική κρίση όπως στην εποχή του Αβραάμ Λίνκολν ή του Φράνκλιν Ρούζβελτ.

Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ επέλεξε να κυβερνά συχνά με «εξουσίες έκτακτης ανάγκης», μετατρέποντας το καθεστώς εξαίρεσης σε καθημερινό εργαλείο πολιτικής. Τι έχει «παράξει» όμως ο Αμερικανός Πρόεδρος ανά κατηγορία με βάση τα όσα είχε προεκλογικά δεσμευθεί;

Μετανάστευση: Το πιο απτό αποτέλεσμα

Η μετανάστευση ήταν ο πυρήνας της καμπάνιας του. Στην πράξη, η κυβέρνηση κλιμάκωσε την καταστολή όχι μόνο στην παράνομη, αλλά και στη νόμιμη είσοδο. Με εκτελεστικό διάταγμα, περιόρισε δραστικά την πρόσβαση στο άσυλο για όσους εισέρχονται χωρίς άδεια. Παράλληλα, άσκησε πίεση στο Μεξικό ώστε να φρενάρει τις ροές πριν φτάσουν στα σύνορα. Το αποτέλεσμα είναι θεαματικό: λιγότερες από 10.000 παράνομες διελεύσεις τον μήνα στα νοτιοδυτικά σύνορα, επίπεδα που θυμίζουν άλλες εποχές.

Ωστόσο, στο πεδίο των απελάσεων ο στόχος δεν επιτεύχθηκε. Οι απελάσεις πιθανότατα φτάνουν τις 500.000 μέσα στη χρονιά - κάτω από τον στόχο του ενός εκατομμυρίου. Και παρά τη ρητορική περί «χειρότερων των χειρότερων», τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλοί από όσους συνελήφθησαν σε επιχειρήσεις υψηλής προβολής δεν είχαν ποινικό μητρώο. Το πλαίσιο αυστηροποιήθηκε και θεσμικά: δύο νόμοι ενισχύουν την κράτηση μεταναστών υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και τριπλασιάζουν τον προϋπολογισμό της ICE. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση έκοψε το πρόγραμμα προσφύγων στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας του, κράτησε περιορισμένες θέσεις για λευκούς Αφρικάνερ από τη Νότια Αφρική και σκλήρυνε τη διαδικασία πράσινης κάρτας για χώρες που καλύπτονται από την ταξιδιωτική απαγόρευση.

Ομοσπονδιακό κράτος: «Γκρέμισμα» με εκκαθαρίσεις και συρρίκνωση υπηρεσιών

Η δεύτερη μεγάλη υπόσχεση ήταν η «κατεδάφιση του βαθέως κράτους». Η εφαρμογή ξεκίνησε με εκκαθαρίσεις στο υπουργείο Δικαιοσύνης και στο Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών (FBI). Απομακρύνθηκαν μαζικά στελέχη που είχαν συνδεθεί με υποθέσεις εναντίον του, ενώ ο διευθυντής του FBI, Κας Πατέλ, μετέφερε πόρους προς συλλήψεις παράτυπων μεταναστών και περιόρισε άλλους τομείς, όπως η δημόσια διαφθορά.

Με το Τμήμα Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας του Έλον Μασκ, η κυβέρνηση προχώρησε σε περικοπές, πάγωμα επιχορηγήσεων και μονομερή αποδόμηση φορέων που είχαν δημιουργηθεί από το Κογκρέσο, όπως η USAID και το υπουργείο Παιδείας. Στο ανθρώπινο δυναμικό, το Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού (OPM) εκτιμά αποχώρηση 317.000 εργαζομένων μέσα στο έτος, έναντι 68.000 προσλήψεων. Η επιβολή μεταναστευτικής πολιτικής ενισχύθηκε, αλλά -σύμφωνα με το κείμενο- δημόσιες λειτουργίες όπως υγεία, διαχείριση καταστροφών και έρευνα για τον καρκίνο αποδυναμώθηκαν. Παράλληλα, ο Τραμπ υπονόμευσε μηχανισμούς ελέγχου, εκκαθαρίζοντας ανεξάρτητους γενικούς επιθεωρητές που επιτηρούσαν σπατάλη και κατάχρηση.

Εμπόριο: Δασμοί-σοκ, αβεβαιότητα, και ένα σύστημα σε αναδιάταξη

Στο εμπόριο, ο Τραμπ προχώρησε στη μεγαλύτερη ρήξη: δασμοί 25% σε Καναδά και Μεξικό, 20% στην Κίνα, και στη συνέχεια ένα κύμα δασμών προς δεκάδες εταίρους, με παύσεις και επαναφορές που αύξησαν την αβεβαιότητα. Το κείμενο σημειώνει ότι ο πραγματικός δασμολογικός συντελεστής των ΗΠΑ ξεπέρασε το 18% - υψηλότερα από το 1934. Η Κίνα απάντησε με περιορισμούς σε ορυκτά και με διακοπή αγορών αμερικανικής σόγιας, μέχρι να υπάρξει ανακωχή και αγροτικό «μπαϊλάουτ».

Η υπόσχεση επαναβιομηχάνισης δεν επιβεβαιώνεται. Ο μεταποιητικός τομέας συνέχισε να χάνει θέσεις εργασίας, πάνω από 50.000 από την ανάληψη Τραμπ. Οι επιχειρήσεις έτρεξαν να εισάγουν πριν τους δασμούς, έστησαν αποθέματα και τώρα αρχίζουν να μετακυλίουν αυξήσεις στους καταναλωτές καθώς τα αποθέματα μειώνονται. Το 2025 εμπορικό έλλειμμα παραμένει υψηλότερο από το προηγούμενο έτος, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο εμφανίζεται επιφυλακτικό για τη χρήση έκτακτων εξουσιών στην επιβολή δασμών.

Ακρίβεια: Λιγότερες υποσχέσεις, περισσότερη πίεση προς τη Fed

Ο Τραμπ υποσχέθηκε «γρήγορη» πτώση τιμών. Το κείμενο καταγράφει ότι ο πληθωρισμός παραμένει αυξημένος και οι τιμές υψηλότερες από πέρυσι, παρά τη ρητορική του Λευκού Οίκου για βενζίνη κοντά στα 3 δολάρια το γαλόνι. Στα τρόφιμα και στα βασικά είδη δεν υπάρχει η ανακούφιση που περίμεναν οι ψηφοφόροι. Η κυβέρνηση άρχισε να χαλαρώνει δασμούς σε προϊόντα όπως καφές, μπανάνες, μοσχάρι και ντομάτες. Η οικονομία, πάντως, συνέχισε να «τρέχει» έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, δείχνοντας ότι οι δασμοί δεν έπνιξαν την ανάπτυξη όσο φοβούνταν πολλοί. Ο Τραμπ πιέζει τη Federal Reserve για μείωση επιτοκίων, αλλά τα στεγαστικά παραμένουν υψηλά. Η πρόταση για 50ετές στεγαστικό δάνειο αποδοκιμάστηκε διακομματικά, ενώ επανήλθαν ιδέες για επιταγές 2.000 δολαρίων χωρίς σαφές σχέδιο.

Ναρκωτικά, πόλεμοι, στρατός στο εσωτερικό: Επιθετικότητα με βαριές θεσμικές συνέπειες

Στον «πόλεμο κατά των καρτέλ», ο Τραμπ πέρασε σε πρωτοφανή κλιμάκωση: χαρακτηρισμός καρτέλ ως «τρομοκρατικών οργανώσεων» και στρατιωτικές επιθέσεις σε ύποπτα σκάφη σε διεθνή ύδατα, με 29 επιθέσεις και 105 νεκρούς από 2 Σεπτεμβρίου. Νομικοί στις ΗΠΑ απορρίπτουν το σκεπτικό περί «ένοπλης σύγκρουσης» με καρτέλ. Η αντίφαση επιτείνεται από υπαινιγμούς ότι η πίεση συνδέεται και με σενάρια αλλαγής ηγεσίας στη Βενεζουέλα, ενώ ο Τραμπ έδωσε χάρη στον Χουάν Ορλάντο Ερνάντες και υπέγραψε διάταγμα χαλάρωσης περιορισμών στη μαριχουάνα.

Στο εξωτερικό, συνέβαλε σε εκεχειρία στη Γάζα αλλά δεν πέτυχε την υπόσχεση «ειρήνης σε 24 ώρες» στην Ουκρανία. Παράλληλα, επικαλείται μεσολαβήσεις σε πολλά μέτωπα, με αποτελέσματα ασταθή ή μερικά. Και στην πιο εκρηκτική κίνηση, έδωσε πράσινο φως για πλήγμα σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις και μετά ανακοίνωσε εκεχειρία, αφήνοντας πίσω φόβο γενικευμένης ανάφλεξης.

Στο εσωτερικό, δοκίμασε τα όρια: στρατεύματα στα σύνορα με νομικό τέχνασμα που τους έδωσε ρόλο σύλληψης, ανάπτυξη Εθνοφρουράς και Πεζοναυτών στο Λος Άντζελες χωρίς συναίνεση κυβερνήτη, κινήσεις ισχύος στην Ουάσινγκτον και αλλού. Δικαστήρια έβαλαν φρένο σε ορισμένες αναπτύξεις, αλλά το προηγούμενο -η «κανονικοποίηση» στρατού στους δρόμους- έχει ήδη γραφτεί.

Δικαιοσύνη, DEI, προεδρική ισχύς

Ο Τραμπ έχει προχωρήσει σε μια ανοιχτή εργαλειοποίηση του υπουργείου Δικαιοσύνης: απευθείας εντολές για έρευνες και διώξεις, με την Παμ Μπόντι να εγκαταλείπει την μετα-Γουότεργκεϊτ παράδοση ανεξαρτησίας. Υποθέσεις όπως των Τζέιμς Μπ. Κόμι και Λετίσια Τζέιμς κινήθηκαν επιθετικά, αλλά σκάλωσαν σε διαδικαστικά και συνεχίζονται ως πολιτικό μήνυμα.

Στο μέτωπο DEI, η κυβέρνηση επιχειρεί να κάνει τη «διαφορετικότητα» ταμπού, κόβει χρηματοδοτήσεις, πιέζει σχολές, ελέγχει βιβλιοθήκες, στοχοποιεί εταιρείες και δικηγορικές φίρμες, περιορίζει τη διδασκαλία γύρω από ρατσισμό και τρανς ζητήματα, επαναφέρει σύμβολα της Συνομοσπονδίας και αλλάζει κρατικά έγγραφα ώστε να αποτυπώνουν το βιολογικό φύλο. Πιθανότατα εδώ δεν μιλάμε μόνο για «πόλεμο στη woke κουλτούρα», αλλά για απομάκρυνση από κεντρικές αρχές του Νόμου Πολιτικών Δικαιωμάτων του 1964.

Όλα αυτά δένουν στην κορυφή τη διεύρυνση δηλαδή με κάθε τρόπο και μέσο της προεδρικής εξουσίας. Ο Τραμπ επιχειρεί ταυτόχρονα να ελέγξει την εκτελεστική λειτουργία, να διαλύσει ανεξαρτησίες που έστησε το Κογκρέσο, να μεταφέρει προς το Οβάλ Γραφείο την «εξουσία του πορτοφολιού» μέσω καθυστερήσεων και ακυρώσεων δαπανών και να δημιουργήσει προηγούμενο «μη εφαρμογής» νόμων, όπως στην περίπτωση του TikTok.

Ο Ντόναλντ Τραμπ δεδομένα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «οκνός» ή «ανακόλουθος» καθώς κυριολεκτικά υπήρξαν εβδομάδες ολόκληρες που διαχειρίστηκε πολλά – τις περισσότερες φορές ετερόκλητα – ζητήματα μείζονος εσωτερικής αλλά και παγκόσμιας σημασίας εντός της ίδιας ημέρας. Ο Τραμπ δημιουργεί επίσης δεδομένα κάτι που όχι μόνο οι ΗΠΑ αλλά και ολόκληρος ο Δυτικός κόσμος δεν έχει ξανασυναντήσει, μία Δημοκρατία που «γέρνει» κατά το δοκούν προς τις διαθέσεις και τους στόχους του. Το ζήτημα είναι εάν μετά το πέρας και της δεύτερης θητείας του ο Αμερικανός Πρόεδρος θα έχει αφήσει περιθώριο στους Αμερικανούς για αλλαγές ή εάν θα έχει σημαδέψει όχι μόνο την χώρα του αλλά και την εποχή μας με τρόπο «ανεξίτηλο» - ή και αδιόρθωτο…