Τα 6 «μαγικά ελιξίρια» για την υγιή μακροζωία: Τι μπορούμε να κάνουμε πέρα από τα γονίδιά μας

Η φράση …για πάντα νέοι, μπορεί εδώ και πολλά χρόνια να αποτελεί μία ευχή, επί της ουσίας όμως λέγεται και γράφεται αλλά δεν γίνεται πιστευτή. Για την ακρίβεια δεν γινόταν πιστευτή έως σήμερα, καθώς κανείς από εμάς δεν μπορεί ακόμα να πιστέψει ότι ένα τέτοιο σενάριο επιστημονικής φαντασίας, μπορεί τελικά γίνει πραγματικό.

«Με την εξέλιξη που ήδη ζούμε ακόμα και η αντιστροφή της ηλικίας είναι ήδη επιστημονική πραγματικότητα στα ποντίκια» επισημαίνει η Εύη Χατζηανδρέου, γιατρός, διδάκτωρ Δημόσιας Υγείας του πανεπιστημίου Harvard και συνιδρύτρια του Ελληνικού Ινστιτούτου για την Υγιή Μακροζωία, μιλώντας στο ΑΠΕ -ΜΠΕ και στον Μιχάλη Κεφαλογιάννη. Εκπλήσσοντάς μας, εξηγεί ότι το ζητούμενο σύντομα δεν θα είναι τα επιπλέον χρόνια ζωής - καθώς αυτό θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο, αλλά «τα περισσότερα χρόνια με καλή υγεία, αυτονομία, δημιουργικότητα και αξιοπρέπεια».

Όλες οι μελέτες των διεθνών οργανισμών, όπως το IMF (Νομισματικό Ταμείο), η Παγκόσμια Τράπεζα (WORLD BANK), ο ΟΟΣΑ και αρκετών μεγάλων πανεπιστημίων διεθνώς , συγκλίνουν στην άποψη πώς «η παράταση της υγιούς ζωής, δηλαδή το κλείσιμο του χάσματος μεταξύ των χρόνων που ζούμε συνολικά και των χρόνων χωρίς νοσηρότητα -που σήμερα υπολογίζεται στα 11-12 χρόνια- αποδίδει πολύ σημαντικό οικονομικό όφελος στον πλανήτη», αναφέρει η κυρία Χατζηανδρέου.

Το μέρισμα της υγιούς μακροζωίας είναι εντυπωσιακό, καθώς η παράταση της υγιούς ζωής για ένα έτος, αποδίδει τουλάχιστον 10 τρισ. δολάρια -όπως εκτιμάται- στο παγκόσμιο GDP και το όφελος για τον παγκόσμιο πληθυσμό θα είναι άμεσα και έμμεσο.

Μπορούμε να κάνουμε πολλά πέρα από τα γονίδιά μας

Η υγιής μακροζωία φαντάζει πλέον ως μονόδρομος και η μόνη λύση για το τσουνάμι που ήδη είναι ορατό, λέει η κυρία Χατζηανδρέου.

Από την πλευρά του ο Κωνσταντίνος Στρατάκης, MD, D(Med)Sci, PhD καθηγητής, Κλινικός Γενετιστής, τονίζει στο ΑΠΕ -ΜΠΕ πως «το να ζούμε καλύτερα και περισσότερο είναι μια επιλογή, κατά κύριο λόγο δική μας».

Όλοι έχουμε γενετικές παραλλαγές, επισημαίνει, αλλά «οι περισσότερες γενετικές παραλλαγές δεν προκαλούν ασθένειες - οι ασθένειες και η γήρανση είναι πολυπαραγοντικές». Μάλιστα αναφερόμενος στην εξίσωση Περιβάλλον- Γενετική λέει πως αυτή η εξίσωση σε σχέση με την υγιή γήρανση έχει ως εξής: Περιβάλλον-Γενετική => 5-1! «Τώρα είναι η ώρα να γεφυρώσουμε τη διάρκεια ζωής με την υγεία μας. Μην αγνοείτε τη γενετική σας προδιάθεση, αλλά προχωρήστε ένα βήμα παραπέρα. Ζήστε μια υγιή και ουσιαστική ζωή κάθε μέρα» μάς παροτρύνει.

Από το 2010 έως το 2050 προβλέπεται πως διεθνώς θα διπλασιαστούν οι άνθρωποι άνω των 60 ετών, θα τριπλασιαστούν οι άνω των 80 ετών και θα δεκαπλασιαστούν οι άνω των 100 ετών.

Ζούμε ήδη περισσότερο, αλλά ζούμε καλύτερα; Αυτό είναι το ερώτημα που όχι μόνο πρέπει να απαντηθεί, αλλά να μας οδηγήσει άμεσα σε αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, τονίζουν οι ειδικοί. «Η αλλαγή του τρόπου ζωής είναι το πρώτο και μόνιμο βήμα για υγιή γήρανση» επαναλαμβάνουν εμφατικά.

Μεγάλη διεθνής μελέτη δείχνει ότι είναι ίσως πιο εύκολο απ’ ό,τι νομίζουμε να γεράσουμε υγιείς. Μόνο τέσσερις παράγοντες χρειάσθηκε να προσέξουν όσοι συμμετείχαν σε αυτή τη μελέτη επισημαίνει η Καλλιόπη Καλαϊτζή, ιατρός Φυσικής Ιατρικής & Αποκατάστασης, με εξειδίκευση στη Ιατρική του τρόπου ζωής. Οι παράγοντες αυτοί ήταν ότι δεν είχαν καπνίσει ποτέ, είχαν δείκτη μάζας σώματος χαμηλότερο από 30, περπατούσαν για τουλάχιστον 3,5 ώρες την εβδομάδα ή είχαν αυξημένη σωματική δραστηριότητα.

«Όσοι έζησαν με αυτόν τον τρόπο είχαν συνολικά 78% χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιων παθήσεων, 93% λιγότερες πιθανότητες για σακχαρώδη διαβήτη, 81% χαμηλότερες πιθανότητες για έμφραγμα του μυοκαρδίου, 50% περιορισμένο κίνδυνο για ανάπτυξη εγκεφαλικού επεισοδίου και 36% λιγότερες πιθανότητες για καρκίνο» εξηγεί η κυρία Καλαϊτζή.

Τα 6 μαγικά ελιξίρια για την υγιή μακροβιότητα

Οι πυλώνες της Ιατρικής του Τρόπου Ζωής είναι η Υγιεινή Διατροφή, η Φυσική Δραστηριότητα, ο Ύπνος, οι Υγιείς Σχέσεις, η Ελαχιστοποίηση Επιβλαβών Ουσιών και η Ψυχική Ευεξία.

Ο σημαντικότερος παράγοντας για προβληματική υγεία, είναι ο τρόπος που τρεφόμαστε, όταν κάνουμε ανθυγιεινές επιλογές στη διατροφή μας.

Μετά ακολουθούν το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος, η καθιστική ζωή και οι χαμηλή φυσική δραστηριότητα.

Μάλιστα επιστήμονες προειδοποιούν πώς η περιορισμένη κινητικότητα θα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας Υγείας στον αιώνα που διανύουμε.

«Η αξία του καλού ύπνου είναι ανεκτίμητη. Ο ποιοτικούς ύπνος μάς προσθέτει χρόνια, ενώ ο περιορισμένος και κακός ύπνος μάς στερεί χρόνια. Τα καλά γονίδια είναι καλοδεχούμενα, αλλά η χαρά που μας δίνουν οι υγιείς σχέσεις με τους γύρω μας συμβάλουν επίσης σημαντικά στην υγιή μακροβιότητα» καταλήγει η κυρία Καλαϊτζή.

Όμως υπάρχει και κάτι άλλο που παίζει σημαντικό ρόλο στην υγιή γήρανση και στη μακροζωία, επισημάνει η κυρία Χατζηανδρέου, και είναι η ύπαρξη σκοπού στη ζωή. «Ο συνδυασμός προσωπικότητα- ψυχολογική υπόσταση- διαχείριση συναισθημάτων και αισιοδοξία μπορούν να προσθέσουν 7 χρόνια στο προσδόκιμο ζωής!», αναφέρει και προσθέτει πως υπάρχουν και άλλοι εξίσου σημαντικοί και υποτιμημένοι παράγοντες, όπως η αισιοδοξία και η κοινωνικότητα. «Η έλλειψη κοινωνικών δεσμών είναι πολύ επιβαρυντική και αποτελεί παράγοντα κινδύνου - σαν να καπνίζεις 15 τσιγάρα τη μέρα! Άρα, έχει μεγάλη σημασία να έχεις φίλους, κοινωνικότητα, να μοιράζεσαι και να έχεις ένα σκοπό στη ζωή. Και αν δεν είναι η δουλειά αυτός ο σκοπός, μπορεί κάλλιστα να είναι ο εθελοντισμός, η προσφορά στο σύνολο. Υπάρχουν συγκλονιστικές μελέτες από μεγάλα πανεπιστήμια, ότι αυτοί που προσφέρουν εθελοντικά ωφελούνται περισσότερο οι ίδιοι παρά οι παραλήπτες της πράξης. Η δύναμη της πίστης και της σκέψης δεν λέγεται ως ένα μονότονο κλισέ. Είναι απολύτως πραγματική», καταλήγει.

Τα εργαλεία της επιστήμης για υγιή μακροζωία

Οι ειδικοί στην αντιγήρανση αξιοποιούν σήμερα την Ιατρική Ακριβείας μέσα από την οποία δημιουργούν και εξετάζουν έναν πολυεπίπεδο χάρτη βιολογίας όλων των συστημάτων του οργανισμού μας. Για να το πετύχουν αυτό χρησιμοποιούν εργαλεία όπως προηγμένους βιοδείκτες, υπογραφές γήρανσης συγκεκριμένων οργάνων, μετρήσεις της αναπνευστικής λειτουργίας VO2 max, ελέγχουν τη μιτοχονδριακή λειτουργία, την εμβιομηχανική και λειτουργική κίνηση, την σύσταση σώματος και το σπλαχνικό λίπος, τον ορμονικό ρυθμό, την αρχιτεκτονική του ύπνου, την γνωστική μας ανθεκτικότητα, παίρνουν πληροφορίες από γενετική και multi-omics, καθώς και μικροβίωμα και επεξεργάζονται δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από ιατρικά gadgets που φοράμε στο χέρι, τα οποία συλλέγουν στοιχεία από τον οργανισμό μας και τον τρόπο ζωής μας. Από δαχτυλίδια και ρολόγια που μετρούν τη βιολογική μας ηλικία, μέχρι και έξυπνα ρούχα, που δεν μετρούν μόνο τα βήματα, αλλά μας βοηθούν να γεράσουμε πιο έξυπνα.

Από το «Χρόνια στη ζωή μας» στο «Ζωή στα χρόνια μας»

Οι άνθρωποι ζούμε και θα ζούμε περισσότερο, αλλά δυστυχώς, μεγάλο μέρος των επιπλέον ετών στη ζωή μας υποφέρουμε από χρόνια νοσήματα, αναπηρίες και μειωμένη λειτουργική ικανότητα.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Κίμων Βολίκας, καθηγητής Γηριατρικής στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, όλοι οι άνθρωποι δεν γερνάμε με τον ίδιο τρόπο. «Η βιολογική ηλικία αναφέρεται στις μεταβολές του σώματος που συνήθως συμβαίνουν καθώς ο άνθρωπος γερνά. Επειδή οι μεταβολές αυτές σε άλλους συμβαίνουν νωρίτερα από κάποιους άλλους, μερικοί άνθρωποι είναι βιολογικά γέροι στην ηλικία των 40, ενώ άλλοι είναι νέοι στα 60» αναφέρει, τονίζοντας πως οδηγούμαστε στην Εξατομικευμένη Ιατρική Ακριβείας (Precision Medicine), της οποίας οι παρεμβάσεις λαμβάνουν υπόψη το γενετικό προφίλ και τους βιοδείκτες μας, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της βιολογικής ηλικίας.

Η γήρανση, όπως εκτιμά, είναι διαχειρίσιμη, η μέτρηση της είναι κρίσιμη ώστε να γίνεται ιεράρχηση των παρεμβάσεων, σωστές κλινικές πρακτικές με έναν γιατρό σε ρόλο προπονητή Υγείας και όχι θεραπευτή ασθένειας. «Ο ρόλος του γιατρού μετατρέπεται από πάροχος θεραπείας σε συνεργάτη και προπονητή υγείας. Επίσης οφείλουμε να δούμε και τις ηθικές προεκτάσεις. Η μελλοντική έρευνα πρέπει να εξετάσει τις ηθικές και κοινωνικές προεκτάσεις της Ιατρικής Μακροβιότητας, διασφαλίζοντας την ισότιμη πρόσβαση στις προληπτικές παρεμβάσεις για όλες τις κοινωνικές ομάδες» καταλήγει.