Ο αλβανικός αλυτρωτισμός σε επίσημους χάρτες

Η «Μεγάλη Αλβανία» είναι ένα από τα όνειρα των γειτόνων μας στα βορειοδυτικά. Κατά καιρούς κυκλοφορούν διάφοροι χάρτες που επεκτείνουν τα όρια της Αλβανίας ως την Πρέβεζα και τη Φιλιππιάδα στην Ήπειρο, ενώ σε αυτήν περιλαμβάνονται και πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, όπως η Καστοριά και η Φλώρινα. Και αν οι χάρτες αυτοί προέρχονταν από κάποιους εθνικιστικούς αλβανικούς κύκλους, θα λέγαμε ότι δεν είναι τόσο σημαντικό θέμα. Όταν όμως οι χάρτες αυτοί προέρχονται από το επίσημο αλβανικό κράτος τα πράγματα αλλάζουν…

Ο Σταύρος Γ. Ντάγιος στο βιβλίο του «100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ», Εκδόσεις Literatus, Θεσσαλονίκη, 2025, στο οποίο αναφερθήκαμε και την προηγούμενη εβδομάδα παραθέτει τρεις τέτοιες περιπτώσεις «αλυτρωτικών» χαρτών: χάρτη του 1941, χάρτη και έγγραφο του 1960 που έφτασε στο ΝΑΤΟ, από το Ιταλικό Επιτελείο (!) και τέλος, χάρτη του 1981 που έφτασε στον Ο.Η.Ε., στις πρεσβείες στην Ουάσινγκτον, σε αμερικανικά πανεπιστήμια κ.ά. Θα αναφερθούμε εκτενέστερα σήμερα στον πιο πρόσφατο από τους χάρτες, αυτόν του 1981. Στο έγγραφο και τον χάρτη του 1960 και τον ύπουλο ρόλο της Ιταλίας έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε άρθρο μας στις 20/11/2023, με τίτλο: «Το προκλητικό ιταλικό έγγραφο στο ΝΑΤΟ το 1960 για αλβανική και βλάχικη μειονότητα στην Ελλάδα».

Η δολοφονία Τελίνι το 1923 – Ο αλυτρωτικός χάρτης του 1941

Αν και, θεωρητικά, τα ελληνοαλβανικά σύνορα καθορίστηκαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας της 17/12/ 1913, (επί χάρτου) η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη η οποία στις 9/11/1921 αναγνώρισε την Αλβανία ως ανεξάρτητο κράτος αποφάσισε να συγκροτηθεί μια επιτροπή για τη χάραξη των συνόρων της Αλβανίας, επί τόπου (in loco), σύμφωνα βέβαια με τη χάραξη του 1913. Η Ιταλία, η οποία μαζί με την Αυστρία δημιούργησαν το 1912 το αλβανικό κράτος, ποτέ δεν έκρυψε το ενδιαφέρον της γι’ αυτό. ανέλαβε να χαράξει in loco τα ελληνοαλβανικά σύνορα προκαλώντας έντονη αντίδραση και δυσφορία στην Αθήνα. Τα αλβανογιουγκοσλαβικά σύνορα ανέλαβαν να τα χαράξουν οι Αγγλογάλλοι. Η επιτροπή άρχισε το έργο της τον Σεπτέμβριο του 1922 λίγο μετά τη μικρασιατική καταστροφή κι ενώ η χώρα μας βίωνε μερικές από τις χειρότερες στιγμές της νεότερης ιστορίας της.

Οι εργασίες διακόπηκαν τον Δεκέμβριο του 1922 και επαναλήφθηκαν την 1η Μαΐου 1923. Από τον Αύγουστο του 1923 έδρα της Επιτροπής ήταν τα Ιωάννινα. Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο ηπειρωτικής καταγωγής Αντισυνταγματάρχης Δήμος Νότης Μπότσαρης. Επικεφαλής της ιταλικής αντιπροσωπείας και Πρόεδρος της Επιτροπής ήταν ο Στρατηγός Ενρίκο Τελίνι. Ο Ταγματάρχης Κολόνε ήταν επικεφαλής της αλβανικής αντιπροσωπείας. Ο Τελίνι έδειξε από την αρχή τα φιλοαλβανικά του αισθήματα παραχωρώντας ελληνικά χωριά στην Αλβανία και εδάφη στη γειτονική χώρα σε αναλογία 5:1 με την αντίστοιχη παραχώρηση αλβανικών εδαφών στην Ελλάδα. Ο Μπότσαρης αντιδρούσε έντονα και προσπαθούσε να «αφυπνίσει» την κυβέρνηση στην Αθήνα. Το ίδιο έκαναν ο Νομάρχης Κοζάνης Μόδης και ο απεσταλμένος του φιλοκυβερνητικός «Ελευθέρου Βήματος» στην περιοχή, δημοσιογράφος Α. Τσαμόπουλος. Η δολοφονία του Τελίνι και των συνοδών του (Επίατρος Κόρτι, Μπονατσίνι, υπασπιστής του Στρατηγού, Φαρνέτι, οδηγός του αυτοκινήτου και Αθανάσιος Γκαζίρης, διερμηνέας, Βορειοηπειρώτης από το Λεσκοβίκι) στο 54ο χλμ. της Εθνικής Οδού Ιωαννίνων-Κακαβιάς, στη θέση Ζέπι από αγνώστους στις 27 Αυγούστου 1923 προκάλεσε φυσικά, τερματισμό των διαπραγματεύσεων. Ο Μουσολίνι, πρωθυπουργός της Ιταλίας από τον Οκτώβριο του 1922, κατηγόρησε την ελληνική πλευρά και ιταλικά στρατεύματα βομβάρδισαν και κατέλαβαν την Κέρκυρα στις 31/8/1923. Από τον βομβαρδισμό σκοτώθηκαν πολλοί άμαχοι. Το γεγονός αυτό προκάλεσε παγκόσμια αγανάκτηση. Χώρες όπως το Περού και η Ουρουγουάη εξαπέλυσαν μύδρους κατά των Ιταλών. Η Ελλάδα κατέφυγε στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Τελικά, βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση που προέβλεπε μεταξύ άλλων και την καταβολή από την Ελλάδα στην Ιταλία αποζημίωσης 50 εκατομμυρίων λιρετών (120 εκ. δραχμών). Οι Ιταλοί αποχώρησαν από την Κέρκυρα στις 27/9/1923. Αν δεν συνέβαινε το περιστατικό με τον Τελίνι, τα σύνορα της Αλβανίας με την Ελλάδα, θα βρίσκονταν πολύ νοτιότερα απ’ ό,τι σήμερα…

Αν και τα σύνορα Ελλάδας-Αλβανίας οριστικοποιήθηκαν με το Δεύτερο Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/1/1925), εκκρεμεί από το 1923 η in loco χάραξή τους. Εκφράζουμε πολύ συχνά τις ανησυχίες μας για την εγκατάλειψη των χωριών της ελληνικής μεθορίου στην οποία δεν υπάρχουν σύνορα, αλλά πυραμίδες (μικρά κολονάκια) που τα καθορίζουν. Οι αρμόδιοι του ΥΠΕΘΑ απαξιούν να απαντήσουν… Ας έρθουμε τώρα και στον χάρτη του 1941. Στις 26 Μαΐου 1941 κατά την επίσκεψή του στη Ρώμη ο Αλβανός κατοχικός πρωθυπουργός Shefquet Verlaci (Σεφκέτ Βερλάτσι) επωφελούμενος και από την κατάσταση που επικρατούσε τότε, με την Ελλάδα υπό γερμανοϊταλική κατοχή, προέβαλε και επίσημα τις διεκδικήσεις της Αλβανίας από την Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Σε συνέντευξη Τύπου διένειμε χάρτες με αλυτρωτικό περιεχόμενο, στους οποίους στη μελλοντική Αλβανία εντάσσονταν ολόκληρες γεωγραφικές περιφέρειες, της Θεσπρωτίας, των Ιωαννίνων, της Πρέβεζας μαζί με τμήματα της Δυτικής Μακεδονίας.

Το έγγραφο με τον χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας που έφεραν στο ΝΑΤΟ οι Ιταλοί (!) το 1960…

Για το έγγραφο που έφτασε στο ΝΑΤΟ τον Μάιο του 1960 από το Ιταλικό Γενικό Επιτελείο έχουμε αναφερθεί εκτενώς σε άρθρο μας στις 20 Νοεμβρίου 2023. Ας δούμε τι γράφει για το συγκεκριμένο θέμα ο Σταύρος Ντάγιος στο βιβλίο του «100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»: «Τον Μάιο του 1960, σύμφωνα με έγγραφο μαζί με χάρτη της Μεγάλης Αλβανίας του Ιταλικού Επιτελείου προς τη στρατιωτική διοίκηση του ΝΑΤΟ για την εθνολογική σύσταση της Ηπείρου και μέρους της Δυτικής Μακεδονίας, στις περιοχές αυτές κυριαρχούσε το αλβανικό στοιχείο και τα αλβανικά σύνορα μετατοπίζονταν προς Νότο». Το κείμενο αποκάλυπτε στις 29 Μαΐου 1960, ο δημοσιογράφος του «Έθνους» Ηλίας Π. Δημητρακόπουλος. Ο χάρτης, ανέφερε το κείμενο, «φέρει τας πόλεις και τας συνδέουσας αυτάς περιοχάς της Κονίτσης, Φιλιατών, Ιωαννίνων, Παραμυθίας, Φιλιππιάδος, Άρτης, Πρεβέζης και από την ελληνικήν Δυτικήν Μακεδονία τας πόλεις της Φλωρίνης και Καστοριάς ως εδάφη ανήκοντα εις την αλβανικήν Επικράτειαν». Για το θέμα υπήρξε εκτενής συζήτηση στην Ελληνική Βουλή και μετά τις σφοδρές ελληνικές αντιδράσεις, το απαράδεκτο και ανιστόρητο αυτό έγγραφο, με τον προκλητικό χάρτη, εξαφανίστηκε εντελώς ξαφνικά από το ΝΑΤΟ. Μάλλον αυτοί που το εμφάνισαν ήταν και αυτοί που τον εξαφάνισαν…

Νέος «αλυτρωτικός» χάρτης από την Αλβανία το 1981 – Οι αντιδράσεις των Βορειοηπειρωτών

Η αλβανική προπαγάνδα όμως δεν σταμάτησε. Συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια. Όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Σταύρου Ντάγιου (19810603. Οι Αλβανοί επεκτείνονται … επί χάρτου στην Ήπειρο – Ενώ συνεχίζουν την καταπίεση του ελληνικού στοιχείου, σελ. 393): «Χάρτες με επέκταση προς τα Νοτιοδυτικά σύνορά της σε βάρος της Ελλάδος κυκλοφορεί τον τελευταίο καιρό (σημ: 1981) η Αλβανία στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παραλήπτες του εξωφρενικού χάρτη και άλλων «κατατοπιστικών» εντύπων είναι οι πρεσβείες στην Ουάσινγκτον, ο ΟΗΕ, τα Πανεπιστήμια καθώς και διάφοροι άλλοι Οργανισμοί. Η επέκταση περιλαμβάνει ολόκληρη την περιοχή από την Πρέβεζα μέχρι Φλωρίνης. Σ’ αυτήν βρίσκονταν τα Γιάννενα, η Ηγουμενίτσα, η Κόνιτσα. Την χαρακτηρίζει δε, ως «περιοχή της Αλβανικής Τσαμουργιάς κατεχόμενη σήμερα από την Ελλάδα». Πρόκειται για άρθρο του Γ. Καράγιωργα στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 3 Ιουνίου 1981, σ. 14 με τίτλο «Οι Αλβανοί επεκτείνονται… επί χάρτου στην Ήπειρο». Στο ίδιο άρθρο διαβάζουμε: «Στην προσπάθεια αφελληνισμού της Βορείου Ηπείρου -σύμφωνα πάντοτε με τις ίδιες πληροφορίες- τελευταία κυκλοφορεί στην αμερικανική πρωτεύουσα χάρτης της Αλβανίας με τις… επεκτατικές βλέψεις της γείτονος. Ο χάρτης αυτός… είναι δίχρωμος και τυπώθηκε για πρώτη φορά στο αλβανικό περιοδικό «Ελεύθερη Αλβανία», το οποίο εκδίδεται στα Τίρανα με την έγκριση βεβαίως της κυβέρνησης. Η αλβανική του ονομασία είναι «Σκιπερία-Ε-ρε». Ο χάρτης έχει εκπονηθεί από την Ένωση Κοσσυφοπεδίου όπως αναφέρει, αλβανικά και αγγλικά και εκτός από τις εδαφικες βλέψεις προς το Κοσσυφοπέδιο περιλαμβάνει και εδαφικά τμήματα που αρχίζουν από την Πρέβεζα και καταλήγουν στη Φλωρίνα… Ο χάρτης μας κάνει μια αυστηρή εξαίρεση. Ενώ στις πόλεις του Κοσσυφοπεδίου με μπλε γράμματα κάτω από τα μαύρα αλβανικά, οι ονομασίες αναγράφονται και γιουγκοσλαβικά στη δική μας περιοχή (σημ.: Ήπειρος-Δυτική Μακεδονία) οι ονομασίες είναι μόνο αλβανικές. Για τους συντάκτες του χάρτη προφανώς δεν υπάρχει Ελλάδα».

Στο ίδιο δημοσίευμα γίνεται αναφορά στην παρουσία εκπροσώπων Βορειοηπειρωτικών Οργανώσεων που έφτασαν στα τέλη Μαΐου-αρχές Ιουνίου 1981 στην Ελλάδα και θα ενημέρωναν την τότε ελληνική κυβέρνηση (πρωθυπουργός ήταν ο Γεώργιος Ράλλης) για την πολιτική γενοκτονίας που εφαρμόζει το καθεστώς Χότζα σε βάρος του ελληνικού στοιχείου.

Όπως ανέφεραν χαρακτηριστικά οι Βορειοηπειρώτες, το ελληνικό στοιχείο στη Β. Ήπειρο ριχνόταν στις φυλακές απομονωνόταν, στερούνταν του δικαιώματος της ελευθεροεπικοινωνίας, της ελληνικής γλώσσας και της χρησιμοποίησης ελληνικών χριστιανικών ονομάτων. Επίσης: Δεν επιτρέπεται η κυκλοφορία κανενός ελληνικού εντύπου. Ούτε εφημερίδες, ούτε περιοδικά, ούτε βιβλία κυκλοφορούν κατά παράβαση της αρχής της αμοιβαιότητας, δεδομένου ότι στην Ελλάδα, υπάρχει ελεύθερος έντυπος εξ Αλβανίας κατακλυσμός. Στην Αλβανία το μοναδικό ελληνόφωνο έντυπο είναι μια εβδομαδιαία εφημερίδα(σημ. Σταύρου Ντάγιου: «Λαϊκό Βήμα», 1945-1996, αρχικά ως εβδομαδιαία και στη συνέχεια η εφημερίδα εκδιδόταν δυο φορές την εβδομάδα με τετρασέλιδο περιεχόμενο), που εκδίδεται όμως υπό την ευθύνη και την καθοδήγηση των Αρχών και της αρμόδιας για τα ελληνικά θέματα προπαγάνδας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που υποβλήθηκαν και στη Διεθνή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 33.000 πολιτικοί κρατούμενοι από τους οποίους 22.000 είναι Έλληνες. Ο Σταύρος Ντάγιος σημειώνει ότι ο Ενβέρ Χότζα σε προεκλογική του ομιλία στις 10/11/1982 «διέψευσε διαρρήδην» αυτά τα στοιχεία και ανέφερε «με απόλυτη ευθύνη» ότι στις αλβανικές φυλακές υπήρχαν «μόνον 33 Έλληνες μειονοτικοί και εξ αυτών μόνο 4 για πολιτικά αδικήματα».

Επίσης, σύμφωνα με τους Βορειοηπειρώτες το 1981 για την εξουδετέρωση και βαθμιαία για την εξόντωση του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού όπως είναι γνωστό το μεν 1967 καταλύθηκε η θρησκεία (σημ. Σ. Ντάγιου: «Στις 13 Νοεμβρίου 1967 με Διάταγμα της Βουλής ακυρώθηκαν όλοι οι προηγούμενοι νόμοι που επέτρεπαν την άσκηση των θρησκευτικών δικαιωμάτων όλων των Αλβανών πολιτών και απαγορεύτηκε η λειτουργία των θρησκευτικών ιδρυμάτων, ενώ με το Ν. 55/1977 κάθε θρησκευτική δραστηριότητα αποτελούσε ποινικό αδίκημα και καταδικαζόταν με ποινές φυλάκισης έως και δέκα ετών), ενώ το 1975 ειδικός Νόμος υποχρέωσε όλους τους Έλληνες ν’ αλλάξουν τα χριστιανικά τους ονόματα και να τα αντικαταστήσουν υποχρεωτικά με ονόματα φυτών, λουλουδιών και τοποθεσιών».

Για το θέμα αυτό, ο Σ. Ντάγιος σημειώνει: «Τον Σεπτέμβριο του 1975, με το Διάταγμα 5339, δημοσιευμένο στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (Gazeta Zyrtare) στις 11 Νοεμβρίου 1975, επιβλήθηκε βίαια η αλλαγή των χριστιανικών ονομάτων και τοπωνυμιών σε αλβανικά, σε όλη την ελληνόφωνη περιοχή. Η αλλαγή των ονομάτων είχε αρχίσει άτυπα από το 1969 και συνεχίστηκε ως τη λήξη της κομμουνιστικής δικτατορίας. Οι αλλαγές αφορούσαν τη μετονομασία 15 χωριών και οικισμών στους Αγίους Σαράντα και δύο στη Δρόπολη. Ενδεικτικά, μετονομάστηκε το Μαυρόπουλο (σημ.: χωριό με το ίδιο όνομα υπάρχει και στο Πωγώνι Ιωαννίνων) σε Μπουρόνια, το Καινούριο σε Βούργκου ι Ρι, ο Αϊ-Νικόλας σε Ντρίτα, η περιοχή Θεολόγος σε Παρτιζάνι, οι γεωργικοί συνεταιρισμοί στη Μεμόραχη και τα Βρυσερά σε Βελαζερίμι και Λες Παλ Τσούπι, συνοικία στη Δίβρη μετά τον φονικό σεισμό ονομάστηκε Βουλνετάρι κ.λπ. Το πρόβλημα συζητήθηκε στη Βουλή των Ελλήνων στις 20/1/1977 και η αφελληνιστική ορμή ανεκόπη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι επήλθε και αλλαγή στην ουσιαστική εθνική ορμή των Τιράνων».

Σύμφωνα πάντως με τα Βορειοηπειρωτικά Σωματεία, σκοπός της πολιτικής αυτής είναι να εξαφανιστεί μέσα σε λίγα χρόνια η ρίζα των Ελλήνων ώστε τελικά να πάψουν να υπάρχουν, ίσως και στην αμέσως επόμενη γενιά. Τέλος, σύμφωνα με τις καταγγελίες των Βορειοηπειρωτικών Σωματείων της Ελλάδας, το 1981, ύστερα από την εφαρμογή ενός καλομελετημένου σχεδίου, οικογένειες έχουν διασκορπιστεί, χωριστεί σε διάφορες περιοχές και τα μέλη τους έχουν χάσει σχεδόν την επικοινωνία μεταξύ τους επί σαράντα χρόνια…

Πηγή: Σταύρος Γ. Ντάγιος, «100 Χρόνια Ελληνοαλβανικές σχέσεις – Ιστορικό, διπλωματικό, δημοσιογραφικό αρχείο 1900-2000», Εκδόσεις LITERATUS, Θεσσαλονίκη, 2025.

*Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Ντάγιο για την πολύτιμη βοήθεια και τις σπάνιες φωτογραφίες που μας έστειλε