Ο «πύρινος» λόγος, οι διαμαρτυρίες και το έργο του Μητροπολίτη πρώην Θεσσαλονίκης Άνθιμου

«Με αισθήματα της κατ’ άνθρωπον λύπης ανακοινώνεται η κοίμησις του Μητροπολίτου πρώην Θεσσαλονίκης, Άνθιμου. Θα ακολουθήσει νεότερη λεπτομερής ανάρτηση», η λιτή ενημέρωση της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης σχετικά με την εκδημία του μακαριστού Μητροπολίτη, ο οποίος λίγο νωρίτερα είχε αφήσει την τελευταία του πνοή στο δωμάτιό του, στην έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, όπου διέμενε. Σημειώνεται, ότι μετά την παραίτησή του, τη φροντίδα του είχε αναλάβει ο διάδοχός του και νυν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, κ.Φιλόθεος.

Πενηνταεννέα έτη συνολικά υπηρέτησε την Εκκλησία ο Άνθιμος, εκ των οποίων τα 49 ως Αρχιερέας και Επίσκοπος.

Ως σημαντικότερους σταθμούς της μακράς εκκλησιαστικής του διακονίας, ο ίδιος είχε αναδείξει το 1974, όταν χειροτονήθηκε Επίσκοπος και Μητροπολίτης της ακριτικής Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρουπόλεως και το 2004, οπότε έγινε Μητροπολίτης της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.

Στην πολύτιμη ποιμαντική προσφορά του επί 19 έτη, είχε αναφερθεί και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ.Ιερώνυμος, αφού ο μακαριστός είχε παραιτηθεί για λόγους υγείας: «Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και όσα ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης προσέφερε - καθόλη τη διάρκεια της διακονίας του - στην Εκκλησία και αυτά ήταν πολλά».

Ποιος ήταν ο μακαριστός πρώην Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, Άνθιμος

Ο κατά κόσμον Διονύσιος Ρούσσας γεννήθηκε στη Σαλμωνή Πύργου Ηλείας το 1934. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών το 1957 ενώ εργάστηκε ως άμισθος βοηθός της έδρας της Βυζαντινής Φιλολογίας.

Εργάστηκε ως φιλόλογος στην Ελληνική Παιδεία από το 1959 έως το 1966, οπότε παραιτήθηκε. Παράλληλα, το 1963 αποφοίτησε και από τη Θεολογική Σχολή του ίδιου Πανεπιστημίου.

Κατά τη στρατιωτική του θητεία υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στην Ελληνική Αεροπορία.

Το 1964, χειροτονήθηκε διάκονος από τον Μητροπολίτη Θήρας, κ.Γαβριήλ ενώ ο ίδιος τον χειροτόνησε Πρεσβύτερο το 1965.

Μεταξύ 1965 και 1972, διετέλεσε συντάκτης του εβδομαδιαίου φυλλαδίου «Φωνή Κυρίου». Τοποθετήθηκε Διευθυντής Κηρύγματος στην Αποστολική Διακονία και ανέλαβε τα ηνία της διεύθυνσης του Φοιτητικού Θεολογικού Οικοτροφείου το 1968, όταν διορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο.

Ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του μακαριστού έδειξε για μία ακόμη φορά η Ιερά Σύνοδος, όταν το 1971 του ανέθεσε την προετοιμασία του κτηρίου των υπηρεσιών της αλλά και του Συνοδικού Μεγάρου. Ο Άνθιμος ήταν εκείνος που ανέλαβε και τη διοργάνωση του εορτασμού από πλευράς Εκκλησίας των 150 ετών από την εθνική Παλιγγενεσία της Εθνικής 150ετηρίδας.

Στις 14 Ιουλίου 1974 χειροτονήθηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Βασιλείου οδού Μετσόβου Αθηνών, Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως, Τραϊανουπόλεως και Σαμοθράκης. Τη χειροτονία τέλεσε ο Μητροπολίτης Θήρας Γαβριήλ, συμπαραστατούμενος από τους Μητροπολίτες Γυθείου Σωτήριο, Δράμας Διονύσιο και Μεσογαίας Αγαθόνικο.

Κατά τον ενθρονιστήριο λόγο του, ο Άνθιμος ανέφερε: «.. ἐν φόβῳ καὶ συναισθήσει βαρείας εὐθύνης, ᾖλθον σήμερον πρὸς ὑμᾶς. Ὅμως ἀδελφοί μου, "οὐκ ᾖλθον διακονηθήναι, ἀλλὰ διακονῆσαι". Μεγαλύνω τὸ Ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ὅτι τῇ Ἐκείνου χάριτι καὶ δυνάμει εἰσέρχομαι σήμερον εἰς τὴν πόλιν ταύτην, τὸν καθαρὸν καὶ ἀμιγῆ τῆς Θρᾴκης Παράδεισον. Περὶ τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως καὶ τῆς περιβαλλούσης ταύτην ἐπαρχίας πολλὰ ἤκουσα παρὰ πολλῶν ἐν τῇ πρωτευούσῃ ἀδελφῶν, ἀφορῶντα εἰς τὰς φυσικὰς τοῦ ἱεροῦ τούτου τόπου καλλονάς, μάλιστα δὲ εἰς τὴν εὐγένειαν, τὸ ἦθος καὶ τὴν πνευματικὴν καλλιέργειαν τῶν κατοίκων, ὅπερ καὶ σπουδαιότερον πάντων θεωρῶ».

Το εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό του έργο

Στη διάρκεια της τριακονταετούς αρχιερατείας του στην Ιερά Μητρόπολη Αλεξανδρουπόλεως, ο Άνθιμος άφησε έντονο λατρευτικό και φιλανθρωπικό αποτύπωμα, ενώ μερίμνησε ώστε να φτάσουν σε όλα τα χωριά εφημέριοι.

Φρόντισε, επίσης, να χτιστούν 35 Εκκλησίες. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην ανέγερση της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστής ως ‘Παναγίας του Έβρου’, στην περιοχή της Μάκρης αλλά και της Ιεράς Μονής του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο Αετοχώρι Έβρου.

Στην Αλεξανδρούπολη λειτούργησε το Εκκλησιαστικό Μουσείο στο κτήριο της Λεονταριδείου Σχολής.

Αναφορικά με το φιλανθρωπικό του έργο, ο μακαριστός Μητροπολίτης ανήγειρε το Σταυρίδειο Εκκλησιαστικό Μαθητικό Οικοτροφείο Αρρένων «Ο άγιος Στέφανος».

Το Σταυρίδειο ίδρυμα χρονίως πασχόντων «Ο άγιος Κυπριανός», το οποίο καλύπτει την ευρύτερη περιοχή της Θράκης. Το Ενοριακό Κέντρο του αγίου Ελευθερίου Αλεξανδρουπόλεως, με συσσίτια για τους απόρους. Το Νιάρχειο Ίδρυμα περίθαλψης εγκαταλειμένων παιδιών και άγαμων μητέρων ‘Ο άγιος Στυλιανός’ με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Στο πλαίσιο της φιλανθρωπικής του δράσης, ο Άνθιμος φρόντισε, επίσης, να αναβαθμιστούν υφιστάμενες δομές, όπως το Ιωακείμειο Γηροκομείο, το Ταμείο Ευποιϊας για απόρους, Μαθητικές Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις στη Μάκρη.

Ενδιαφέρον επέδειξε ο Άνθιμος και στην εκκλησιαστική τέχνη και πολιτιστική κληρονομιά, φροντίζοντας – μεταξύ άλλων - για τη λειτουργία στην Ιερά Μονή Παναγίας Έβρου εργαστηρίων κηροπλαστικής, ιεροραπτικής και αγιογραφίας.

Η συγγραφή και ο «πύρινος» λόγος του 

Στον ίδιο οφείλει, ακόμη το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης την ίδρυση της Ιατρικής Σχολής.

Ο μακαριστός πρώην Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης διετέλεσε Τοποτηρητής της Ιεράς Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου μεταξύ 1986 και 1989.

Σημειώνεται, ότι το 1987, όταν είχε προκύψει έντονη διαμάχη μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας σχετικά με την εκκλησιαστική περιουσία, η διαχείριση του ζητήματος από τον τότε Μητροπολίτη Αλεξανδρουπόλεως, οδήγησε στην επίλυσή του.

Επιπλέον, υπενθυμίζεται ότι το 2000 διοργάνωσε μεγάλη λαοσύναξη στη Θεσσαλονίκη αντιδρώντας στο ζήτημα των ταυτοτήτων.

Ο Άνθιμος ήταν γνωστός για τους «πύρινο» λόγο του – ομιλίες, συνεντεύξεις, διαμαρτυρίες. Δεν δίσταζε ποτέ να μιλά ανοιχτά για τις απόψεις του. Ως σημαντική προσφορά του, αναγνωρίζεται το πνεύμα ενότητας που φρόντιζε να διασφαλίζει στην τοπική κοινωνία του Έβρου ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον επέδειξε για τη Σαμοθράκη, όπου ανήγειρε Επισκοπείο και αποπεράτωσε ναούς.

Ειδικά στη Σαμοθράκη, ο Άνθιμος μερίμνησε για την επίσημη ανακήρυξη Πέντε Νεομαρτύρων εκ Σαμοθράκης ως αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Θεωρείται πολυγραφότατος σύγχρονος ιεράρχης: είχε συγγράψει 13 βιβλία, 18 μελέτες, ακολουθίες, άρθρα.

Στις 26 Απριλίου 2004 εξελέγη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ως διάδοχος του Μακαριστού Μητροπολίτη Παντελεήμονος Β’ και η ενθρόνισή του πραγματοποιήθηκε στις 18 Ιουνίου 2004.

Στις 7 Αυγούστου 2023 υπέβαλε την παραίτησή του λόγω προβλημάτων υγείας, η οποία έγινε αποδεκτή από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 25 Αυγούστου 2023.

Το ιστορικό της παραίτησης του Άνθιμου

Έντονο ήταν το παρασκήνιο που συνόδευσε την παραίτηση του μακαριστού Μητροπολίτη Άνθιμου, τον Αύγουστο του 2023, κυρίως αναφορικά με την επιλογή του διαδόχου του στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης.

Αν και αναμενόμενη τότε η παραίτησή του, καθώς η υγεία του είχε επιβαρυνθεί από καιρό με αποτέλεσμα να είναι αισθητή η ανεπάρκειά του αναφορικά με τις υποχρεώσεις του κυρίως το διάστημα των 3-4 τελευταίων ετών, η διαδικασία δεν ήταν απλή.

Η παραίτησή του ήταν μονόδρομος μεν, ωστόσο δεν ήταν δυνατόν να του ασκηθεί πίεση για να οδηγηθεί σε αυτήν.

Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς κύκλους, η απώλεια των προνομίων που απορρέει από το μητροπολιτικό θώκο ύστερα από την αποχώρηση των υπέργηρων και με βεβαρημένη υγεία ιεραρχών, συνοδεύεται συχνά από την «αγωνία» για την «επόμενη ημέρα».

Υπενθυμίζεται, ότι τον «γόρδιο δεσμό» έκοψε τότε η Ιερά Σύνοδος, καθώς αποφάσισε να προχωρήσει στη σύσταση τριμελούς επιτροπής, της οποίας αρμοδιότητα ήταν η διαχείριση της κατάστασης σχετικά με την αδυναμία άσκησης των ποιμαντικών καθηκόντων από υπερήλικες ή ασθενείς ιεράρχες. Στην περίπτωση του Άνθιμου, οι αποφάσεις της επιτροπής λειτούργησαν καταλυτικά.