Άννυ Ποδηματά

Τώρα που η πρώτη πράξη της επικείμενης αποχώρησής της από το πολιτικό προσκήνιο ολοκληρώθηκε, με την αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, είναι η στιγμή να σταθούμε σε ορισμένες ιστορικής σημασίας αποφάσεις της που δίνουν το στίγμα και της πολιτικής της παρακαταθήκης.

Σε ό,τι μας αφορά, η στάση της ήταν καθοριστική για την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη μετά το περίφημο δημοψήφισμα του 2015 και τα δραματικά γεγονότα εκείνου του καλοκαιριού. Είναι προφανές ότι αν καγκελάριος της Γερμανίας ήταν τότε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αντί της Μέρκελ, η Ελλάδα θα είχε δει την πόρτα της εξόδου παρά τις ηρωικές προσπάθειες του Φρανσουά Ολάντ.

Η παραδοχή αυτή δεν αναιρεί φυσικά την κριτική για τα σοβαρά λάθη που έγιναν στη διαχείριση της ελληνικής και ευρύτερα της κρίσης της Ευρωζώνης, που τροφοδότησαν το κύμα οργής και αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού σχεδίου από πολλούς λαούς της Ενωσης.
Ωστόσο, με όλα τα λάθη, τις καθυστερήσεις και τις παραλείψεις, αλλά και τις ευθύνες από ελληνικής πλευράς, όταν ήρθε η στιγμή για το μεγάλο «ναι» ή το μεγάλο «όχι», ο ρόλος της Γερμανίδας καγκελαρίου ήταν καθοριστικός.

Η Μέρκελ αντιστάθηκε στις ακραίες φωνές και στο κύμα λαϊκισμού, ξενοφοβίας και νεο-εθνικισμού που σαρώνει τα τελευταία χρόνια την Ευρώπη αλλά και πολλές άλλες χώρες, ως αποτέλεσμα της εξέλιξης της παγκοσμιοποίησης, των αναταράξεων που προκαλούν η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος και η έξαρση των μεταναστευτικών ροών.

Η απόφαση να κρατηθεί η Ελλάδα στο ευρώ ήταν μια απόφαση με πολιτικό κόστος για τη Μέρκελ, που δεχόταν ευθείες βολές από τον επί των Οικονομικών υπουργό της ότι «έτσι ανοίγει τον δρόμο για τη συρρίκνωση του CDU και την επέλαση του ακροδεξιού AfD στη Γερμανία».

Ο δεύτερος μεγάλος σταθμός στην πολιτική της διαδρομή ήταν την ίδια χρονιά και είχε να κάνει με τη διαχείριση του Μεταναστευτικού. Ο πόλεμος στη Συρία είχε κορυφωθεί και εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες συνέρρεαν στα ευρωπαϊκά σύνορα προκαλώντας τεράστια προβλήματα και εκτεταμένες αντιδράσεις.

Σε αντίθεση με την πλειονότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η Μέρκελ αντιστάθηκε και πάλι στις εύκολες λύσεις και στις φωνές του λαϊκισμού και υπερασπίστηκε έμπρακτα την αρχή της ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων εντός της Ευρώπης, δίνοντας τη δυνατότητα σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο Σύριους πρόσφυγες να εγκατασταθούν στη Γερμανία. Ηταν και πάλι μια απόφαση έντονα αντιδημοφιλής στη Γερμανία αλλά συμβατή με τις διαχρονικές ευρωπαϊκές αξίες της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού, που ήξερε ότι θα της κοστίσει πολιτικά, όπως και έγινε.

Τα λάθη και οι αστοχίες είναι αναπόφευκτα στην πολιτική. Εκείνο που κρίνει και διακρίνει τελικά έναν πολιτικό ηγέτη από έναν πολιτικό «της σειράς» είναι η ικανότητά του να βλέπει πιο μακριά, το ευρύτερο και μακροπρόθεσμο διακύβευμα που βρίσκεται πίσω από την απόφαση που καλείται να λάβει για να διαχειριστεί ένα πρόβλημα συγκυρίας.

Η Ιστορία βρίθει παραδειγμάτων πολιτικών ηγετών οι οποίοι, ακριβώς επειδή έβλεπαν μακριά, τιμωρήθηκαν σκληρά από το εκλογικό σώμα, για να αποκατασταθούν -κάποιοι από αυτούς- αργότερα, είτε όταν αποστρατεύτηκαν, είτε όταν πέρασαν οι ίδιοι στην Ιστορία.

Σήμερα, που η Ε.Ε. δέχεται ισχυρά πλήγματα από παντού τόσο από το εσωτερικό (Brexit, δύσκολες σχέσεις με τη λαϊκιστική κυβέρνηση της Ιταλίας και με τις αυταρχικές κυβερνήσεις Πολωνίας και Ουγγαρίας και πιο πρόσφατα, το κίνημα των «Κίτρινων Γιλέκων» με τη συνεπακόλουθη αποδυνάμωση Μακρόν) όσο και από το εξωτερικό, κυρίως με τον δεδηλωμένο αντι-ευρωπαϊστή Αμερικανό πρόεδρο, είναι η στιγμή να αντλήσουμε κάποια διδάγματα από τη Μέρκελ και να προσπαθήσουμε να εστιάσουμε τόσο για τη δική μας πορεία όσο και για την Ευρώπη στα ευρύτερα διακυβεύματα.