Οι 31 μέρες που έκαναν καγκελάριο τον Μερτς - Η φορτισμένη απόφασή του που τα άλλαξε

Ήταν αργά το βράδυ, ακριβώς ένα μήνα πριν από τις εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου, όταν ο Φρίντριχ Μερτς εκμυστηρεύτηκε σε μια ομάδα στελεχών του κόμματός του ότι είχε καταλήξει σε μια ιστορική απόφαση.

Η χώρα βρισκόταν σε αναβρασμό από μια φρικτή επίθεση μια ημέρα νωρίτερα, όταν ένας Αφγανός αιτών άσυλο ο οποίος βρισκόταν σε ένα πάρκο στο νότιο κρατίδιο της Βαυαρίας, χρησιμοποίησε ένα κουζινομάχαιρο για να μαχαιρώσει μέχρι θανάτου ένα 2χρονο αγόρι και έναν άνδρα που το φρόντιζε.

Για όσους τον γνώριζαν καλά, ο Μερτς - ο επόμενος καγκελάριος της Βαυαρίας - είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να επηρεαστεί τόσο από τα συναισθήματά του όσο και από μια ψυχρή λογική πολιτική ανάλυση. Εκείνη η νύχτα απέδειξε ότι μπορεί να συνδυάσει και τα δύο ταυτόχρονα.

Όπως είπε στους συναδέλφους του στην κατ' ιδίαν συζήτηση που είχαν, οι δολοφονίες αυτές ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Τις προηγούμενες εβδομάδες η δημόσια υποστήριξη στο κόμμα του είχε αρχίσει να φθίνει - και η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) είχε αναρριχηθεί σε πρωτοφανή επίπεδα.

Ωστόσο, τα τραγικά αυτά περιστατικά είχαν ενισχύσει την αποφασιστικότητά του. Μέσα σε λίγες ώρες από το συμβάν στη Βαυαρία είχε αποφασίσει να δράσει ριζοσπαστικά τις τελευταίες εβδομάδες της προεκλογικής εκστρατείας, γεγονός που, όπως αποδείχτηκε, τον ώθησε στη νίκη.

«Ο Μερτς είναι κάποιος που μπορεί να συγκινηθεί συναισθηματικά», δήλωσε στο Politico ο Σεράπ Γκιουλέρ, ένας συντηρητικός βουλευτής που ενημερώθηκε από τον Μερτς αμέσως μετά τις δολοφονίες. «Αυτή η επίθεση, ειδικά επειδή έπληξε ένα παιδί, τον επηρεάσε πολύ βαθιά».

«Δεν με νοιάζει ποιος θα με ακολουθήσει»

Η επίθεση στο Ασάφενμπουργκ ήταν αυτή έδωσε τη σπίθα στον Μερτς. Εδώ και καιρό πίστευε ότι η συντηρητική Χριστιανοδημοκρατική Ένωσή του (CDU) έπρεπε να ακολουθήσει πιο σκληρή γραμμή στο μεταναστευτικό - ωστόσο η φύση της επίθεσης αυτής, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη υποστήριξη που κέρδισε το AfD, τον έπεισε ότι έπρεπε να το κάνει «τώρα ή ποτέ».

«Δεν με νοιάζει ποιος θα ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι πολιτικά» δήλωσε στους δημοσιογράφους την επομένη της επίθεσης, υπονοώντας την κριτική που γνώριζε ότι θα του ασκηθεί επειδή «αγκάλιασε» τη ρητορική των λαϊκιστών αντιπάλων του. Έδειχνε νεκρικός, επιλέγοντας να φορέσει μαύρο κοστούμι και γραβάτα. «Απλώς λέω ότι δεν θα ακολουθήσω άλλο δρόμο».

Στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε αργά το βράδυ με τα μέλη του CDU, τους μίλησε για τη νέα του στρατηγική, τόσο ιστορική και ριζοσπαστική όσο και αμφιλεγόμενη. Όσοι τον άκουγαν, πρόσεχαν κάθε λέξη. Θεωρούσαν ότι ακούστηκε συναισθηματικός και ταραγμένος.

Στον μήνα που απέμενε μέχρι τις εκλογές, ο Μερτς τους είπε ότι θα προωθούσε σκληρές προτάσεις για το μεταναστευτικό στο κοινοβούλιο και δεν θα πτοούνταν ακόμη και αν αυτό σήμαινε ότι, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας, θα στηριζόταν σε ψήφους από την άκρα δεξιά.

Ήταν ένα ρίσκο σεισμικών διαστάσεων. Ο κίνδυνος η τακτική αυτή να γυρίσει μπούμερανγκ ήταν τεράστιος, καθώς ήξερε ότι κάποιοι κεντρώοι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να τρομοκρατηθούν τόσο πολύ που θα επέστρεφαν σε άλλα mainstream κόμματα και, ακόμα πιο κρίσιμο, ήξερε ότι η κίνηση αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αφαιρεί το στίγμα από το AfD και να ενισχύσει την υποστήριξή του.

Καταρρίπτοντας το μεταπολεμικό τείχος προστασίας

Η απόφαση αυτή άλλαξε δραματικά την πορεία της προεκλογικής εκστρατείας. Κυριολεκτικά εν μία νυκτί, η προσοχή όλων των κομμάτων μετατοπίστηκε στο ζήτημα της μετανάστευσης και στην πρόκληση που έθετε η κίνηση του Μερτς σε αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν «Brandmauer», το τείχος προστασίας, το οποίο μέχρι εκείνη τη στιγμή εμπόδιζε τα κυρίαρχα κόμματα να συνεργαστούν επίσημα ή ανεπίσημα με την ακροδεξιά.

Ξαφνικά «εξαφανίστηκαν» τα ερωτήματα που αναμενόταν να κυριαρχήσουν στις προεκλογικές συζητήσεις: πώς θα αναζωογονηθεί η παραπαίουσα οικονομία της χώρας, πώς θα εκσυγχρονιστεί ο στρατός ή πώς θα αντιμετωπιστεί ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία. Και όλα αυτά θα αποτελούσαν «παιχνίδι» στα χέρια του Μερτς.

Την Κυριακή, η συμμαχία CDU/CSU του Μερτς ήρθε πρώτη με σχεδόν 29% των ψήφων. Το στοίχημα απέδωσε. Μόνο λίγες ψήφοι απέτρεψαν την είσοδο της σκληρής Αριστεράς - οι υποστηρικτές της οποίας μισούσαν το φλερτ των Συντηρητικών με την Ακροδεξιά - στο κοινοβούλιο, γεγονός που θα έκανε πιο δύσκολη την επίτευξη ενός σταθερού συνασπισμού. Παρόλα αυτά, με το AfD να καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση με ποσοστό λίγο πάνω από 20%, διπλασιάζοντας ουσιαστικά το ποσοστό του 2021, ήταν μια ανάμικτη βραδιά για το νέα καγκελάριο και το αποτέλεσμα υπογραμμίζει τις δύσκολες στιγμές που έρχονται.

Σόλινγκεν, Μαγδεμβούργο, Άσαφενμπουργκ

Για μήνες πριν από τις εκλογές, η συντηρητική συμμαχία του Μερτς φαινόταν ότι θα κέρδιζε. Προηγούνταν σταθερά στις δημοσκοπήσεις από την άνοιξη του 2022, εκμεταλλευόμενη την απογοήτευση των ψηφοφόρων για τον τρικομματικό κυβερνητικό συνασπισμό υπό τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς.

Το Ασάφενμπουργκ, το τελευταίο από μια σειρά εγκλημάτων υψηλού προφίλ που διαπράχθηκαν από αλλοδαπούς πολίτες που ζουν στη Γερμανία, τάραξε τη σύντομη προεκλογική εκστρατεία.

Τον Δεκέμβριο, ένας Σαουδάραβας σκότωσε έξι ανθρώπους και τραυμάτισε 300 όταν έπεσε με το αυτοκίνητο που οδηγούσε σε μια χριστουγεννιάτικη αγορά στο Μαγδεμβούργο της ανατολικής Γερμανίας, ενώ μια φονική επίθεση με μαχαίρι στην πόλη Σόλινγκεν της δυτικής Γερμανίας τον περασμένο Αύγουστο άφησε τρεις νεκρούς και άλλους οκτώ τραυματίες.

Η αλλαγή πλεύσης του Μερτς, μετά τα παραπάνω εγκλήματα, δεν ήταν αποκλειστικά συναισθηματική. Συντηρητικοί πολιτικοί εκμυστηρεύτηκαν στο Politico ότι ήταν επίσης μέρος μιας υπολογισμένης προσπάθειας να κερδίσει πίσω ψηφοφόρους που είχαν αποστατήσει στην ακροδεξιά.

Τις ημέρες μετά το Ασάφενμπουργκ, ένας βουλευτής από τη συντηρητική συμμαχία του Μερτς δήλωνε στο Politico ότι το κόμμα παρακολουθούσε με απογοήτευση τη θέση του στις δημοσκοπήσεις να πέφτει από το 35% στις αρχές Δεκεμβρίου σε μόλις 28% στα τέλη Ιανουαρίου. Τα πράγματα πήγαιναν μόνο προς μία κατεύθυνση. «Οι άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι τίποτα δεν θα αλλάξει, ότι υπογράφουν για την ίδια παλιά πολιτική», έλεγε ο βουλευτής. «Το μεταναστευτικό ζήτημα είναι ελπίζω ο τρόπος για να αλλάξει αυτό».

Καθώς οι προτάσεις του έφτασαν στο βήμα του γερμανικού κοινοβουλίου την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου, ο Μερτς βάδισε σε ένα - πολιτικό - τεντωμένο σχοινί: ενώ επέμεινε ότι το κόμμα του δεν θα έμπαινε ποτέ σε συνασπισμό με το AfD, αφήνοντας το τείχος προστασίας άθικτο, εξακολουθούσε να υποστηρίζει ότι η κατάσταση απαιτούσε άμεση δράση.

«Ναι, ίσως το AfD θα καταστήσει για πρώτη φορά δυνατή την ψήφιση ενός απαραίτητου νόμου», έλεγε ο Μερτς κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο κοινοβούλιο. Όμως «βρισκόμαστε μπροστά στην επιλογή να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε αβοήθητοι να απειλούνται, να τραυματίζονται και να δολοφονούνται άνθρωποι στη χώρα μας» ή «να σηκωθούμε και να κάνουμε αυτό που είναι αναμφισβήτητα απαραίτητο σε αυτό το θέμα».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, παρά το άμεσο πλήγμα που δέχτηκε από τα μέσα ενημέρωσης και τα αριστερά κόμματα, το CDU συντάχθηκε σχεδόν ομόφωνα με τον Μερτς. Ακόμη και η σπάνια δημόσια τοποθέτηση από την πρώην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, η οποία τόνισε ότι θεωρεί την απόφαση του Μερτς «λάθος», δεν ήταν αρκετή για να προκαλέσει κριτική σε βάρος του από το εσωτερικό του κόμματος.

Η ενσωμάτωση της ακροδεξιάς

Το AfD παρακολουθούσε με ευχαρίστηση την εξέλιξη της συζήτησης για το Ασάφενμπουργκ και το «τείχος προστασίας». Είχε επιτέλους τα κυρίαρχα κόμματα εκεί που τα ήθελε: να μιλούν και αυτά για το μεταναστευτικό.

«Αν υπήρξε μια σημαντική στιγμή της προεκλογικής εκστρατείας, τότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι είναι το γεγονός πως τα αφηγήματα των ανταγωνιστών μας καταρρίφθηκαν από την πραγματικότητα», δήλωσε μέλος του AfD τις ημέρες πριν από την ψηφοφορία. «Πολλά από τα πράγματα που λέγαμε στο κόμμα μας από την αρχή... αποδείχθηκαν ξαφνικά σωστά».

Υπό την ηγεσία της Άλις Βάιντελ, που διαχειρίστηκε με επιτυχία το ριζοσπαστικό κόμμα, το AfD είχε ήδη κάνει μεγάλα βήματα προς την εδραίωση της θέσης του στη γερμανική πολιτική. Αυτή η αυξανόμενη κυριαρχία στη συζήτηση στο εσωτερικό συνέπεσε με την αυξανόμενη αποδοχή στο εξωτερικό.

Μετά την ενθουσιώδη υποστήριξη του κόμματος από τον Έλον Μασκ στα τέλη του περασμένου έτους, υψηλόβαθμα μέλη του AfD παρευρέθηκαν στην ορκωμοσία του Τραμπ στην Ουάσινγκτον, σε μια ένδειξη ότι η κυβέρνησή του επεδίωκε ενεργά να ενισχύσει τη γερμανική ακροδεξιά.

«Η σχέση μας με τους ξένους φίλους μας, τόσο με τους Ευρωπαίους γείτονές μας όσο και με τις ΗΠΑ, καθώς και με την Κίνα και τη Ρωσία, δεν ήταν ποτέ τόσο κακή», δήλωσε η Βάιντελ στις αρχές Φεβρουαρίου. «Ως η δεύτερη ισχυρότερη δύναμη στη Γερμανία, θα είναι επίσης πρωταρχικό μου καθήκον να συμβάλω στην αποκατάσταση αυτής της σχέσης».

Οι αντιδράσεις

Άλλα κόμματα θεώρησαν, ωστόσο, την προθυμία του Μερτς να περάσει νομοθεσία με τη βοήθεια του AfD, ως ευθεία αντίφαση σε μια υπόσχεση που είχε δώσει τον Νοέμβριο.

Οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι, που ήταν μαζί στην κυβέρνηση από το 2021, συνειδητοποίησαν ότι αυτό θα μπορούσε να «τσιμπήσει» προς τα πάνω τις δικές τους πιθανότητες, χρησιμοποιώντας ως γραμμή επίθεσης τον ισχυρισμό ότι ο Μερτς δεν ήταν αξιόπιστος.

Ωστόσο, η όποια δυναμική ήταν βραχύβια. Στο εσωτερικό του SPD, η θέση του Σολτς ήταν τόσο εύθραυστη που ορισμένα μέλη σκέφτονταν να τον αντικαταστήσουν με τον πιο δημοφιλή συνάδελφό του, τον υπουργό Άμυνας Μπόρις Πιστόριους. Στο παρασκήνιο, ήταν ακόμη πιο επικριτικοί, με αρκετούς υποψηφίους να αρνούνται να τοποθετήσουν αφίσες με το πρόσωπο του Σολτς.

Οι Πράσινοι, επίσης, άρχισαν να κάνουν άμεση αναφορά στην κίνηση που έσπασε ταμπού. Οι φρέσκες προεκλογικές αφίσες απεικόνιζαν τον ηγέτη των Πρασίνων Ρόμπερτ Χάμπεκ ως την αξιόπιστη εναλλακτική του Μερτς.

Αλλά προς έκπληξη και των δύο κομμάτων, ο πραγματικός νικητής του «κύματος» κατά του Μερτς ήταν η Αριστερά, της οποίας η νεαρή ηγέτης Χάιντι Ράιχινεκ σφυροκόπησε τον Μερτς για «σκόπιμη» συνεργασία με το AfD και της οποίας η ομιλία στο κοινοβούλιο απογειώθηκε στο TikTok και το Instagram. Το κόμμα σημείωσε άνοδο τις τελευταίες ημέρες, φτάνοντας σχεδόν στο 9% των ψήφων - ένα ποσοστό με το οποίο ήταν ευχαριστημένο.

«Η προσέγγιση του Μερτς στο μεταναστευτικό ζήτημα στη Bundestag, μαζί με το AfD, έφερε στην Αριστερά νέους υποστηρικτές», δήλωσε ο δημοσκόπος Μάνφρεντ Γκιούλνερ. «Από αυτή την άποψη, Η Αριστερά είναι πράγματι νικητής στην τελική φάση της προεκλογικής εκστρατείας».

Αυτό ήταν ιδιαίτερα απογοητευτικό για τους Πράσινους, οι οποίοι στο παρελθόν αποτελούσαν την προτιμώμενη επιλογή των νέων, προοδευτικών ψηφοφόρων. Η Αριστερά «ήταν καλύτερη στο να μαζεύει εκείνους που βρίσκουν τη συζήτηση για το μεταναστευτικό παράλογη και τρομακτική», παραπονέθηκε ένας βουλευτής των Πρασίνων.

Το αμερικανικό διπλό χτύπημα

Κι ενώ τα γερμανικά κόμματα επικεντρώνονταν στο μεταναστευτικό και το τείχος προστασίας, η νέα κυβέρνηση στην Ουάσινγκτον ετοιμαζόταν να ρίξει δύο «βόμβες».

Στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, μόλις εννέα ημέρες πριν από τις εκλογές, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς εκφώνησε μια καυστική ομιλία, κατακεραυνώνοντας τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Αναφερόμενος σε μια άλλη θανατηφόρα επίθεση που είχε λάβει χώρα στο Μόναχο νωρίτερα εκείνη την ημέρα, κατήγγειλε τους Ευρωπαίους ηγέτες που είχαν ανοίξει «τις πύλες σε εκατομμύρια μετανάστες χωρίς έλεγχο».

Η ομιλία αυτή ερχόταν στον απόηχο της ανακοίνωσης του Τραμπ ότι σχεδίαζε να ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν, παρακάμπτοντας Ουκρανούς και των Ευρωπαίους ηγέτες και κάνοντας παραχωρήσεις προς τη Μόσχα.

Παρά τη σοβαρότητα αυτών των εξελίξεων και τις πιθανές επιπτώσεις τους για τη Γερμανία, η εξωτερική πολιτική έμοιαζε να έρχεται σε δεύτερη μοίρα στην προεκλογική εκστρατεία.

Αξιωματούχοι των Πρασίνων και του CDU δήλωσαν στο Politico ότι η υποβάθμιση του θέματος ήταν μια συνειδητή απόφαση για να κερδηθούν ψήφοι και να αρχίσει η τοποθέτηση για τις διαπραγματεύσεις συνασπισμού.

Μόλις την τελευταία ημέρα της προεκλογικής εκστρατείας η εξωτερική πολιτική βρέθηκε στην κορυφή της ατζέντας των υποψηφίων.

Τότε, ο Μερτς προειδοποίησε δύο ημέρες πριν από τις εκλογές ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στην αμερικανική προστασία.

«Όπως και το 1949, δεν αντιμετωπίζουμε τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από την επανίδρυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας», έγραψε ο Μερτς σε σημείωμα προς τους υποστηρικτές του την Παρασκευή. Ήταν ένα σχόλιο που υπαινίχθηκε τις προκλήσεις που γνωρίζει ότι θα έρθουν.

«Μπορούμε πραγματικά να πετύχουμε την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ», δήλωσε λίγο μετά την ανακήρυξη της νίκης το βράδυ της Κυριακής.

Μετά τις δηλώσεις του Τραμπ, «είναι σαφές ότι οι Αμερικανοί, τουλάχιστον αυτό το τμήμα των Αμερικανών, αυτή η κυβέρνηση, αδιαφορούν σε μεγάλο βαθμό για την τύχη της Ευρώπης».

Έπειτα από το στοίχημα που έπαιξε ο Μερτς μετά την επίθεση στο Ασάφενμπουργκ, το μεταναστευτικό έγινε το θέμα που κινητοποίησε την εκστρατεία του.

Ωστόσο, πέρα από αυτό, η νέα κυβέρνηση θα δυσκολευτεί να αγνοήσει τους γεωπολιτικούς «σεισμούς» που έπληξαν τη Γερμανία και την Ευρώπη, την ώρα που η προσοχή των ψηφοφόρων και των πολιτικών αξιωματούχων είχε στραφεί αλλού.

Ειδήσεις σήμερα:

Σε πολύ κρίσιμη κατάσταση ο Αλέξης Κούγιας - Η ανακοίνωση των παιδιών του

Το «πραξικόπημα της πιτζάμας» - 50 χρόνια μετά τα... σταγονίδια και τον Μπόλαρη

Γεωργιάδης για συγκεντρώσεις για τα Τέμπη: Αν πάω θα με δείρουν; Θα με σκοτώσουν, δεν θα με δείρουν