«To Facebook είναι πια σαν να πηγαίνεις σε πάρτι με τους γονείς σου»

Το Facebook δεν είναι πια «cool». «Είναι σαν να πηγαίνεις σε ένα πάρτι παρέα με τους γονείς σου», λένε οι έφηβοι που το εγκαταλείπουν μαζικά και στρέφονται στα πιο «ψαγμένα» social media, όπως το Instagram και το Snapchat, γνωρίζοντας ότι εκεί οι επικοινωνίες τους είναι ασφαλείς από τα αδιάκριτα βλέμματα των γονιών τους. Σύμφωνα με τελευταία μελέτη του Πανεπιστημίου Πρίνστον, η εποχή της παρακμής του Facebook έχει ήδη αρχίσει και το σάιτ κοινωνικής δικτύωσης θα χάσει το 80% των χρηστών του από το 2015 έως το 2017. Και αυτές οι εκτιμήσεις είναι που κάνουν τους επενδυτές να χάνουν τον ύπνο τους, καθώς όλοι συντείνουν πως για άλλη μια φορά η φούσκα της τεχνολογίας θα σκάσει συμπαρασύροντας πολλούς στην καταστροφή.


Είναι πολλοί δε αυτοί που αναρωτιούνται αν ο πρόσφατος γάμος του Σιν Πάρκερ, του δισεκατομμυριούχου πρώην προέδρου της Facebook, μπορεί να θεωρηθεί καλύτερο βαρόμετρο για την πορεία της Wall Street από τους δείκτες της τεχνικής και θεμελιώδους ανάλυσης.
Με ένα σκηνικό βγαλμένο από το «Game of Thrones», κινηματογραφικού επιπέδου κουστούμια που θα ζήλευε ακόμα και το Χόλιγουντ, ραμμένα κατόπιν ειδικής παραγγελίας για καθέναν από τους καλεσμένους και τελικό λογαριασμό που ξεπέρασε τα 12 εκατ. δολάρια, ο μεσαιωνικού στυλ γάμος του χρυσού παιδιού της νέας τεχνολογίας θεωρείται από πολλούς η καλύτερη απόδειξη της φούσκας που γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια στη Silicon Valley.
Πραγματικά, τα cool παιδιά της νέας τεχνολογίας, οι 30άρηδες δισεκατομμυριούχοι με τα φούτερ και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, δείχνουν να έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ενας από αυτούς, ο Ντέιβιντ Σακς, διευθύνων σύμβουλος του κοινωνικού δικτύου Yammer, γιόρτασε πριν από δύο χρόνια τα 40ά γενέθλιά του εν μέσω φημών που ήθελαν τη Microsoft να προσφέρει 1 δισ. δολάρια για να αγοράσει την εταιρεία του. Το πάρτι είχε ως θέμα τη... Μαρία Αντουανέτα και σλόγκαν «Ας φάνε παντεσπάνι».

Επικίνδυνες ενδείξεις

Αλλά και όσοι επιμένουν στην πιο παραδοσιακή ανάλυση, δεν θα δυσκολευτούν να εντοπίσουν ενδείξεις που θυμίζουν επικίνδυνα τη φούσκα της νέας τεχνολογίας που γιγαντώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και έσκασε με πάταγο το 2000. Τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους ο ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανακοίνωσε ότι δίνει 19 δισ. δολάρια για να εξαγοράσει την εταιρεία πίσω από το δημοφιλές application μηνυμάτων WhatsApp. Ως εδώ καλά. Τα μεγέθη της Facebook δικαιολογούν ένα τέτοιο mega deal και λίγοι είναι αυτοί που θα τολμούσαν να αμφισβητήσουν το ένστικτο του Ζάκερμπεργκ. Ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στα μικρά γράμματα της εξαγοράς αποδεικνύει ότι αυτή παραπέμπει περισσότερο σε φούσκα. Με βάση το προσφερόμενο τίμημα, ο Ζάκερμπεργκ πλήρωσε σχεδόν 350 εκατ. δολάρια για καθέναν από τους υπαλλήλους της WhatsApp και 40 δολάρια για καθέναν από τους χρήστες της. Και μάλιστα ενώ ελάχιστοι από αυτούς τους χρήστες πληρώνουν έστω τη συμβολική συνδρομή του 1 δολαρίου τον χρόνο, με όλους τους υπόλοιπους να απολαμβάνουν την εφαρμογή δωρεάν και χωρίς διαφημίσεις... Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Ζακ έδωσε 19 δισ. δολάρια για να αγοράσει μια εταιρεία χωρίς έσοδα!

Οσο για εκείνους που πιστεύουν ότι κάθε σωστή φούσκα χρειάζεται ένα εντυπωσιακό ρεκόρ, αυτό μάλλον δεν απέχει και πολύ: η κινεζική Alibaba, η πρώτη σε πωλήσεις εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου στον κόσμο, ανακοίνωσε πρόσφατα τα σχέδιά της να μπει στο χρηματιστήριο, οδεύοντας προς τη μεγαλύτερη δημόσια εγγραφή όλων των εποχών. Το σχέδιό της να αντλήσει 15 δισ. δολάρια θα της δώσει κεφαλαιοποίηση 150-200 δισ. δολαρίων την ώρα που τα ετήσια έσοδά της δεν ξεπερνούν τα 2 δισ. δολάρια.

Για τους σορτάκηδες της Wall Street, δηλαδή τους επαγγελματίες επενδυτές που πλουτίζουν ποντάροντας στην πτώση και την καταστροφή των εισηγμένων, τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους. «Είναι γενικώς αποδεκτή η άποψη ότι βιώνουμε τη δεύτερη τεχνολογική φούσκα των τελευταίων 15 χρόνων», λέει ο Ντέιβιντ Αϊνχορν. Και αν κάποιος μπορεί να θεωρηθεί ειδικός στην πρόβλεψη της επόμενης χρηματιστηριακής καταστροφής, αυτός δεν είναι άλλος από τον επικεφαλής του ύψους 10,3 δισ. δολαρίων hedge fund Greenlight Capital. Πρόκειται, άλλωστε, για έναν από τους πρώτους επαγγελματίες της αγοράς που προέβλεψαν την κατάρρευση της Lehman Brothers το 2008, με αποτέλεσμα να χτίσει μια σπουδαία φήμη αλλά και περιουσία πάνω στη χρεοκοπία της άλλοτε πανίσχυρης επενδυτικής τράπεζας της Wall Street.

Υποχώρηση του NASDAQ

Η εικόνα του NASDAQ δείχνει να τον δικαιώνει. Ο τεχνολογικός δείκτης της Wall Street έφτασε τα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 14 ετών τον Μάρτιο, ωστόσο έκτοτε υποχωρεί κατά 6%, καθώς οι μετοχές του εμφανίζουν P/E 35 (με βάση τα ανακοινωθέντα κέρδη τους), είναι δηλαδή δύο φορές πιο ακριβές από εκείνες του S&P 500. Εξάλλου ο δείκτης σημείωσε ράλι πάνω από 240% τα τελευταία πέντε χρόνια. Δεν πρόκειται, βέβαια, για μια φούσκα που σκάει με δυνατό κρότο, αλλά μάλλον για μία που... χάνει αέρα. Ωστόσο, σε αυτή τη χρηματιστηριακή διόρθωση πρωταγωνιστούν μερικά από τα πιο hot ονόματα των social media, του Ιντερνετ και των νέων τεχνολογιών, τα οποία έδωσαν εντυπωσιακά κέρδη το προηγούμενο διάστημα. Facebook, LinkedIn, Twitter, Tesla Motors και TripAdvisor φλερτάρουν με το bear market, που ορίζεται ως πτώση 20% από τα τελευταία υψηλά τους.

Σύμφωνα με τον Αϊνχορν, πάντως, δεν έχουμε δει τίποτα ακόμα. Εάν οι αγορές και οι επενδυτές επιστρέψουν στα... συγκαλά τους, τότε οι μετοχές κατά των οποίων έχει ποντάρει η Greenlight θα σημειώσουν πτώση τουλάχιστον 90%. Και αυτό ενώ ο δείκτης NASDAQ έχασε το 80% της αξίας του όταν έσκασε η προηγούμενη φούσκα, από τον Μάρτιο του 2000 έως τον Οκτώβριο του 2002.

«Οι αποτιμήσεις αυτών των εταιρειών είναι εντελώς αβάσιμες. Η τελευταία φορά που συνέβη κάτι ανάλογο ήταν κατά την εποχή της φούσκας των dot-coms», συνηγορεί και ένας πιο παραδοσιακός επενδυτής, ο Πρεμ Γουάτσα της Fairfax, που τον τελευταίο καιρό επενδύει δυναμικά στην Ελλάδα. «Αυτό θα τελειώσει με κλάματα», λέει συγκεκριμένα.
«Αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά», επιμένουν όσοι πείθονται από το τεχνολογικό μπαμ. Πραγματικά, οι επενδυτές αυτοί δεν αγοράζουν ζημιογόνες εταιρείες, με παιδαριώδη business plans και αποτιμήσεις που στηρίζονται μόνο σε παράλογες ελπίδες, όπως συνέβη στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Επενδύουν σε εταιρείες με τεράστια ρευστότητα (η Apple έχει 50 δισ. δολάρια στα ταμεία της, περισσότερα και από το αμερικανικό κράτος, και η Facebook 3,3 δισ.), που έχουν ως πεδίο δράσης μια τεράστια παγκόσμια τεχνολογική αγορά με ανεξάντλητες δυνατότητες. Η τελική ετυμηγορία θα φανεί στο χρηματιστηριακό ταμπλό.

Ο Μαρκ έχει... ξεφύγει

«Οραματιστής ή τρελός;» αναρωτιόταν ο διεθνής Τύπος πριν από έναν μήνα όταν ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ φαινόταν να έχει παραδοθεί σε μία άνευ προηγουμένου αγοραστική φρενίτιδα. Επειτα από την κατά γενική ομολογία επιτυχημένη εξαγορά του Instagram ο ιδρυτής του Facebook έδειξε να... ξεφεύγει. Πέντε εβδομάδες μετά το ύψους 19 δισ. δολαρίων deal με τη WhatsApp, έδωσε άλλα 2 δισ. δολάρια για να αποκτήσει την Oculus, μια εταιρεία που έχει αυτή τη στιγμή κάποιο προϊόν στην αγορά, αλλά σχεδιάζει να κατασκευάσει κάτι περίεργα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας. Για πολλούς, αυτή ήταν η πιο σαφής ένδειξη ότι ο νεαρός επιχειρηματίας ζει ήδη σε μια δική του εικονική πραγματικότητα. Για άλλους, δεν ήταν παρά μία ακόμα απόδειξη των πιέσεων που δέχονται τόσο ο ίδιος όσο και η εταιρεία του. Και αυτό γιατί το Facebook χάνει το βασικό χαρακτηριστικό που ευθύνεται για την επιτυχία-φαινόμενο που βίωσε τα προηγούμενα χρόνια: δεν είναι πια «cool». Εύλογα, λοιπόν, ο Ζάκερμπεργκ αναζητά εναγωνίως το «next big thing» στις τελευταίες μόδες του Ιντερνετ και τις αδοκίμαστες τεχνολογικές καινοτομίες που θυμίζουν επιστημονική φαντασία.

Ο ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ με τη  σύζυγό του Πρισίλα Τσαν




Ο αντισυμβατικός Ντικ Κοστόλο


Στη Silicon Valley, ο διευθύνων σύμβουλος του Twitter Ντικ Κοστόλο θεωρείται ο «αντι-Ζάκερμπεργκ». Με χιούμορ και αυτοσαρκασμό καταφέρνει αμέσως να κάνει τους συνομιλητές του να νιώσουν άνετα. Πρόκειται εξάλλου για ένα τουλάχιστον αντισυμβατικό αφεντικό. Τίποτα στην ιστορία του δεν μαρτυρούσε ότι αυτός ο άνθρωπος θα διοικούσε κάποια μέρα μία από τις εταιρείες που θα άλλαζαν την εικόνα του Ιντερνετ. Και αυτό γιατί όνειρο του συγκεκριμένου μάνατζερ δεν ήταν να βρεθεί στο τιμόνι μιας εισηγμένης αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά στη... σκηνή. Ο Κοστόλο ξεκίνησε την καριέρα του ως κωμικός και πάσχισε πολύ να πετύχει στον χώρο του θεάματος. Αρνήθηκε τρεις προτάσεις για σοβαρές δουλειές προτιμώντας να κυνηγήσει το όνειρό του, επιλέγοντας να δίνει δωρεάν παραστάσεις και να πουλά μαχαιροπίρουνα σε κατάστημα αλυσίδας ειδών σπιτιού για να επιβιώσει. Κάπως έτσι εξηγείται το προφανώς χιουμοριστικό μήνυμα που έγραψε το 2009 στον λογαριασμό του στο Twitter όταν έπιασε δουλειά στην εταιρεία ως γενικός επιχειρησιακός διευθυντής: «Πρώτη μέρα ως COO της Twitter η αυριανή. Αποστολή Νο 1: Να υπονομεύσω τον CEO και να εδραιώσω την εξουσία μου». Οπως έδειξε η ιστορία, έκανε αυτό ακριβώς. Και με την είσοδο της Twitter στο χρηματιστήριο, τον περασμένο Νοέμβριο, ο Κοστόλο απέκτησε περιουσία άνω των 400 εκατ. δολαρίων. Ωστόσο αυτή την εβδομάδα ο Ζάκερμπεργκ και ο... «αντι-Ζάκερμπεργκ» βρέθηκαν να μοιράζονται την ίδια μοίρα. Οπως είχε συμβεί και με την πτώση της μετοχής της Facebook μετά την πολυδιαφημισμένη εισαγωγή της εταιρείας στο χρηματιστήριο, έτσι και ο Κοστόλο βρήκε απέναντί του τις δυνάμεις της Wall Street. Την περασμένη Τετάρτη η μετοχή της Twitter βρέθηκε σε ελεύθερη πτώση περίπου 10%, με αποτέλεσμα να πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα της σύντομης χρηματιστηριακής ιστορίας της. Ο λόγος; Βλέποντας τα τελευταία νούμερα που ανακοίνωσε η εταιρεία γύρω από τη συμπεριφορά των χρηστών της, η αγορά κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Twitter απέχει πολύ από το να γίνει το επόμενο Facebook.