Η σφαγή του Οτράντο (Υδρούντα) από τους Οθωμανούς το 1480

Η ανακατάληψη του Οτράντο (1481) μετά την αναταραχή που προκλήθηκε από τον θάνατο του Μωάμεθ Β’. Μία από τις πλέον άγνωστες πτυχές της ιστορίας των Τούρκων, αλλά και των Ιταλών είναι ότι το 1480 και για ένα περίπου χρόνο, οι Οθωμανοί κατέλαβαν το Οτράντο, ιταλική πόλη στην Αδριατική και προέβησαν σε ανελέητες σφαγές του πληθυσμού του. Οι Τούρκοι επιχείρησαν να καταλάβουν, χωρίς αποτέλεσμα και άλλες ιταλικές πόλεις.

Στη Ρώμη επικράτησε πανικός, καθώς υπήρχαν φόβοι ότι θα έχει την τύχη της Κωνσταντινούπολης που είχε αλωθεί από τους Οθωμανούς το 1453. Τα ανοίγματα των Οθωμανών σε διάφορα μέτωπα, ιδιαίτερα η πολιορκία της Ρόδου, αλλά κυρίως, ο θάνατος του Μωάμεθ Β’ το 1481 που προκάλεσε αναταραχή στις τάξεις τους επέτρεψαν στον Φερδινάρδο της Νάπολης να πολιορκήσει τον Μάιο του 1481 το Οτράντο και τελικά να υποχρεώσει τους Οθωμανούς να παραδώσουν την πόλη τον Αύγουστο/Σεπτέμβριο του 1481. Οι Τούρκοι είχαν προλάβει να σκοτώσουν 12.000 κατοίκους του Οτράντο (από τους 20.000) και να οδηγήσουν σε σκλαβοπάζαρα άλλους 5.000… Οι 813 Μάρτυρες του Οτράντο που αποκεφαλίστηκαν επειδή αρνήθηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ αποτελούν μία ακόμα απόδειξη της βαρβαρότητας των Τούρκων, την οποία ευτυχώς για τους Ιταλούς, δεν γνώρισε άλλη πόλης τους…

Τι προηγήθηκε της κατάκτησης του Οτράντο;

Το 1477-78 έγιναν οθωμανικές επιδρομές στην Ιταλία ως τα περίχωρα της Βενετίας, ενώ καταλήφθηκαν ενετικά οχυρά στην Αλβανία (Κρόια, Αλέσιο/Λέζα κ.ά.) και πολιορκήθηκε η Σκόδρα. Τον Ιανουάριο του 1479 υπογράφεται βενετοοθωμανική Συνθήκη, μετά του τέλος του Α’ Βενετοοθωμανικού Πολέμου. Οι Βενετοί παραχωρούν τη Σκόδρα και το Σκούταρι της Αλβανίας στους Οθωμανούς και παίρνουν Ναύπακτο, Ναύπλιο, Μονεμβασιά, Κορώνη, Μεθώνη και Ναβαρίνο. Μετά το τέλος του Ουγγροπολωνικού Πολέμου (1472-1479) με τη Συνθήκη του Ολμούτζ, το 1479 οι Οθωμανοί εισέβαλαν στη Στυρία (σήμερα ανήκει στην Αυστρία) και επιχείρησαν νέες επιδρομές σε Ουγγαρία και Τρανσυλβανία, ωστόσο ηττήθηκαν σε μάχη στο Κενιερμετζό. Το 1479-80 οι Οθωμανοί καταλαμβάνουν από την οικογένεια των Τόκο, οι οποίοι κατέφυγαν στη Νεάπολη της Ιταλίας, την Κεφαλλονιά (ως το 1501), την Ιθάκη, τη Λευκάδα (ως το 1684) και τη Ζάκυνθο (ως το 1485) (Πηγή: Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης, «ΔΟΚΙΜΙΑ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», Γ’ Έκδοση, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ 2007).

Η πολιορκία και κατάληψη του Οτράντο (Αύγουστος 1480)

Ο Μωάμεθ Β’ είχε από καιρό στα σχέδιά του να επιτεθεί εναντίον της Ιταλίας. Μετά την κατάληψη των περισσότερων από τα Επτάνησα έδωσε εντολή (αρχές καλοκαιριού του 1480) στον Καπουδάν Πασά (Μέγα Ναύαρχο) Γκεντίκ Αχμέτ να περάσει τον Πορθμό του Οτράντο στην Αδριατική και να επιτεθεί στην ομώνυμη ιταλική πόλη. Στις 28 Ιουλίου 1480 ένας οθωμανικός στόλος με 128 πλοία ανάμεσά τους και 28 γαλέρες που μετέφεραν 18.000 στρατιώτες, έφτασε έξω από το Οτράντο (γνωστό ως Υδρούντα, σε βυζαντινά κείμενα). Πολλά πλοία προέρχονταν από την αποτυχημένη πολιορκία της Ρόδου. Ο πληθυσμός του Οτράντο κλείστηκε στο κάστρο της πόλης, το ίδιο και η φρουρά του.

Μετά από 15θήμερη πολιορκία του Οτράντο, στις 11 Αυγούστου 1480, ο Τούρκος Αρχιναύαρχος διέταξε τελική επίθεση. Στις 12 Αυγούστου η πόλη έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Τα οθωμανικά στρατεύματα λεηλάτησαν και έκαψαν τα σπίτια της. Στον καθεδρικό ναό του Οτράντο βρήκαν τον Αρχιεπίσκοπο Στέφανο Αγρίκολο με την επίσημη στολή και τον σταυρό στο χέρι, τον Κόμη Φραντσέσκο Λάργκο, διοικητή της φρουράς της πόλης και τον Επίσκοπο Στέφανο Πεντινέλι, που μεταλάμβανε τους πιστούς. Φυσικά, οι Οθωμανοί δεν υπολόγισαν τίποτα. Ο Αρχιεπίσκοπος αποκεφαλίστηκε μπροστά στην Αγία Τράπεζα, οι άλλοι αξιωματούχοι πριονίστηκαν στη μέση και οι ιερείς δολοφονήθηκαν, ενώ ο ναός βεβηλώθηκε. Από τους 20.000 κατοίκους του Οτράντο και του γειτονικού Σαλέντο, όπου επίσης οι Τούρκοι προχώρησαν σε λεηλασίες, 12.000 σφάχτηκαν και 5.000 πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Συγκλονιστικότερη όλων είναι η ιστορία των οκτακοσίων (για την ακρίβεια 813) Μαρτύρων του Οτράντο. Επρόκειτο για αρτιμελείς άνδρες στους οποίους ειπώθηκε ότι αν δεν ασπαστούν το Ισλάμ, θα θανατωθούν. Τότε, ένας ράφτης ο Αντόνιο Πριμάλντι έδωσε το σύνθημα, ότι «όπως ο Κύριος πέθανε στον Σταυρό για εμάς πρέπει να πεθάνουμε κι εμείς για Εκείνον». Στις 14 Αυγούστου όλοι οδηγήθηκαν στον Λόφο της Αθηνάς (σήμερα Λόφο των Μαρτύρων) όπου και αποκεφαλίστηκαν με πρώτο τον Πριμάλντι.

Συνέχεια των οθωμανικών επιχειρήσεων στην Ιταλία

Ωστόσο, οι οθωμανικές επιχειρήσεις δεν σταμάτησαν εκεί. Μέσα στον Αύγουστο, 70 πλοία τους επιτέθηκαν στο Βιέστε, πόλη της Απουλίας. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1480 το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Κάζολε το οποίο στέγαζε μία από τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες της Ευρώπης καταστράφηκε ολοσχερώς. Ως τον Οκτώβριο οι Οθωμανοί έκαναν επιδρομές στο Λέτσε, το Μπρίντιζι και τον Τάραντα, όλες παραθαλάσσιες πόλεις της Ιταλίας. Όμως, η έλλειψη εφοδίων τους υποχρέωσε να εγκαταλείψουν το Οτράντο, αφήνοντας στην πόλη μια φρουρά από 800 πεζούς και 500 σπαχήδες (ιππείς). Ο Γκεντίκ Αχμέτ υπολόγιζε να επιστρέψει στο Οτράντο στο τέλος του χειμώνα του 1481 και έφυγε με τους περισσότερους άνδρες του για την Αλβανία. Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως ακριβώς τα περίμενε…

Φόβοι για κατάληψη της Ρώμης από τους Οθωμανούς – Συγκέντρωση δυνάμεων για ανακατάληψη του Οτράντο.

Το 1480 είχαν περάσει μόλις 27 χρόνια από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Πλέον άρχισε να δημιουργείται έντονος φόβος ότι ήρθε η σειρά της Ρώμης.

Έγιναν μάλιστα και σχέδια εκκένωση της «αιώνιας πόλης» από τον Πάπα και τους πολίτες. Ο Πάπας Σίξτος Δ’ επανέλαβε την έκκλησή του για Σταυροφορία. Αρκετές πόλεις- κράτη της Ιταλίας, η Γαλλία και η Ουγγαρία ανταποκρίθηκαν θετικά. Οι Βενετοί δεσμεύονταν από τη συμφωνία που είχαν υπογράψει με τους Οθωμανούς το 1479 και δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος. Ο Σίξτος Δ’ τελικά, τον Απρίλιο του 1481 κάλεσε ιταλική Σταυροφορία για την ανακατάληψη του Οτράντο. Ο βασιλιάς Φερδινάρδος Α’ της Νάπολης συγκέντρωσε στρατό με επικεφαλής τον γιο του Αλφόνσο, Δούκα της Καλαβρίας.

Μερικά στρατεύματα έστειλε και ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Ματθίας Καβρίνος. Όλες αυτές οι δυνάμεις ξεκίνησαν να πολιορκούν το Οτράντο την 1η Μαΐου 1481. Ένα απρόσμενο γεγονός άλλαξε τα πάντα. Ο Μωάμεθ Β’, έπασχε από βαριάς μορφής ποδάγρα (ουρική αρθρίτιδα, χρόνιο νόσημα των αρθρώσεων) και η κατάσταση της υγείας του είχε επιδεινωθεί δραματικά. Στις 3 Μαΐου 1481 και ενώ βρισκόταν στο Χουνκιάρτσαϊρι της Βιθυνίας (κοντά στο βυζαντινό Πελεκάνο, το σημερινό Μάλτεπε ή κατ’ άλλους στο Σκούταρι, 25 χιλιόμετρα μακριά από την Κωνσταντινούπολη), άφησε την τελευταία του πνοή. Ήταν 49 ετών. Και για τον θάνατο του Μωάμεθ έχουν διατυπωθεί εικασίες από ερευνητές ότι μπορεί να δηλητηριάστηκε από δυσαρεστημένα μέλη της οθωμανικής αριστοκρατίας και του Κλήρου, καθώς αρκετοί είχαν θιγεί σοβαρά από τις απαλλοτριώσεις μεγάλων εκτάσεων γης και τον διαμοιρασμό τους σε άκληρα και φτωχά χωριά της επικράτειάς του, γράφει ο Αλέξιος Γ.Κ. Σαββίδης.

Ο θάνατος του Μωάμεθ Β’, εκτός από ανείπωτη θλίψη προκάλεσε και τεράστια αναταραχή στις τάξεις των Οθωμανών. Μάλιστα, ο σουλτάνος προετοίμαζε, συγκεντρώνοντας τεράστιο αριθμό στρατευμάτων μεγάλη εκστρατεία. Κατά των Μαμελούκων της Αιγύπτου ή κατά της Ιταλίας; Άγνωστο…

Η ανακατάληψη του Οτράντο (Σεπτέμβριος 1481)

Τα χριστιανικά στρατεύματα βρήκαν την ευκαιρία να σφίξουν τον κλοιό γύρω από το Οτράντο. Οι Οθωμανοί, απασχολημένοι με θέματα διαδοχής του Μωάμεθ Β’ δεν μπόρεσαν να στείλουν ενισχύσεις. Έτσι οι υπερασπιστές του Οτράντο μετά από διαπραγματεύσεις με τους Χριστιανούς πολιορκητές του παραδόθηκαν τον Αύγουστο του 1481 και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους εγκατέλειψαν την πόλη. Οι Οθωμανοί κατέλαβαν και πάλι το Οτράντο το 1537, για μικρό χρονικό διάστημα.

Επίλογος

Πριν λίγες μέρες, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συναντήθηκε με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, με σκοπό τη στενότερη συνεργασία Ιταλίας – Τουρκίας σε θέματα Άμυνας. Βέβαια, απώτερος σκοπός του Ερντογάν είναι να εισέλθει… πλαγίως στα αμυντικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Μελόνι του ανοίγει την… κερκόπορτα.

Η Ιταλία, εκτός από την περίπτωση του Οτράντο, που ήταν σχετικά σύντομη, δεν γνώρισε οθωμανική κατοχή. Αν δεν πέθαινε ο Μωάμεθ Β’ σίγουρα τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Πάντως, όσα έκαναν οι Τούρκοι στο Οτράντο ήταν φρικαλέα και απάνθρωπα. Καλό είναι, οι Ιταλοί, οι οποίοι όποτε έβρισκαν ευκαιρία «χτυπούσαν» την Ελλάδα (δημιουργία της Αλβανίας το 1912, επαμφοτερίζουσα και αργότερα εχθρική στάση στη Μικρά Ασία, προσπάθεια ιταλοποίησης των Δωδεκανήσων, επίθεση στην Ελλάδα το 1940 κ.ά.), να σκεφτούν ότι λειτουργούν ως «λαγοί» (με την αθλητική έννοια του όρου), ενός λαού που έχει πρωταγωνιστήσει σε μερικά από τα μεγαλύτερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κατέχει, παράνομα, το 1/3 του εδάφους μιας χώρας, της Κύπρου, μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα και, κυρίως δεν σέβεται και δεν τιμά τις συμφωνίες που η ίδια υπογράφει. Εντάξει, τα χρήματα πάνω απ’ όλα κυρία Μελόντ, αλλά να μην ξεπουλάτε τις αξίες και τα ιδανικά της Ευρώπης. Το παράδειγμα του Οτράντο, μάλλον άγνωστη ιστορία σε πολλούς, σαφώς θα πρέπει να σας προβληματίσει και να ξανασκεφτείτε τις συμφωνίες με την Τουρκία…

Ευχαριστούμε θερμά τον κορυφαίο Βυζαντινολόγο, Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, κύριο Αλέξιο Γ.Κ. Σαββίδη για την πολύτιμη βοήθειά του.