Η κόντρα στα social media για τους 50άρηδες με αφορμή τη... Σολωμού: Οι «νέοι της εποχής», μεσήλικες, πετυχημένοι ή άτακτοι;

Η ληξιαρχική πράξη γέννησης του «Συνδρόμου Λεονάρντο Ντι Κάπριο» θα πρέπει να εκδόθηκε κατά την τελετή απονομής των Οσκαρ του 2020. Τότε ο εν λόγω σούπερ σταρ έγινε άθελά του το οικουμενικό σύμβολο του καρδιοκατακτητή 50άρη σε εκδοχή Generation X - ή και «γύπα», όπως θα έλεγε κάποιος στη σύγχρονη αργκό. Μολονότι είναι αρκετά δύσκολο να τον φανταστεί κάποιος στον προθάλαμο του ουρολόγου για έλεγχο υπερπλασίας του προστάτη, όπως αντικειμενικά προβλέπεται για την ηλικία του (το 2020 ήταν 46, σήμερα οδεύει προς τα 51 του χρόνια) ή να διακόπτει 2-3 φορές τη νυχτερινή του κατάκλιση λόγω συχνοουρίας, η προτίμησή του σε ερωμένες που θα μπορούσαν άνετα να είναι κόρες του τον έφερε στη δίνη ενός κυκλώνα άγριου σαρκασμού.

«Ο Λίο Ντι Κάπριο παρέστη στην πρεμιέρα του “Κάποτε στο... Χόλιγουντ”, της τελευταίας ταινίας του Κουέντιν Ταραντίνο, στην οποία βεβαίως ο Λίο συμπρωταγωνιστεί με τον Μπραντ Πιτ. Αλλά η διάρκεια του φιλμ είναι σχεδόν τρεις ώρες. Οπότε, όταν τελείωσε η προβολή, η κοπέλα που συνόδευε τον Λίο είχε μεγαλώσει υπερβολικά πια για τα γούστα του». Αυτές ήταν οι φαρμακερές ατάκες του Ρίκι Ζερβέ, του οικοδεσπότη εκείνης της τελετής απονομής των Οσκαρ και σεσημασμένου για το ανελέητο, βιτριολικό, ανατριχιαστικά αδιάκριτο χιούμορ του. Επίσης, το τρολάρισμα στον Ντι Κάπριο είναι την ίδια στιγμή ακραία υποτιμητικό για τις γυναίκες, οι οποίες υποβιβάζονται σε διακοσμητικά σκεύη για τον επιβήτορα, δεσπότη άρρενα κ.λπ.

Παρ’ όλα αυτά, με τη σφοδρή σατιρική επίθεσή του στον δημοφιλή ηθοποιό, ο Ζερβέ έγινε επισήμως ο ανάδοχος ενός συνδρόμου, του «Συνδρόμου Λεονάρντο ντι Κάπριο». Ο Ζερβέ ανέδειξε εμμέσως ένα κοινωνικό αρχέτυπο καινοφανές για τα σύγχρονα δεδομένα, σκιαγραφώντας όμως έναν τύπο άνδρα μάλλον παλαιάς εσοδείας και παραδοσιακών προδιαγραφών στο πρότυπο του μυθικού «Δον Ζουάν».

Ενα αρχέτυπο όμως που διακωμωδείται και περιπαίζεται δημοσίως για την προτίμησή του στις νεαρές, εν είδει καρικατούρας, όπως το αντίστοιχό του στην ελληνική ποπ κουλτούρα, τον θρυλικό «Τρελοπενηντάρη», ο οποίος απαθανατίστηκε με τη μορφή του αειμνήστου Λάμπρου Κωνσταντάρα. Ασφαλώς είναι εντυπωσιακό ότι το ίδιο πρότυπο είναι ταυτόχρονα τόσο διαφορετικό. Ο «Τρελοπενηντάρης» του Κωνσταντάρα ήταν, για τα αισθητικά πρότυπα της εποχής, ένας καταφανέστατα ηλικιωμένος άνδρας που απλώς αρνιόταν να συμβιβαστεί με το ίδιο του το γήρας, καταλήγοντας να αυτογελοιοποιείται και να γίνεται αξιολύπητος, παριστάνοντας το τζόβενο. Ο Κωνσταντάρας το 1971, όταν γυριζόταν η συγκεκριμένη κωμωδία, ήταν 58 ετών.

«Μόλις 58 ετών», θα παρατηρούσε κάποιος το 2025, ασχέτως εάν τη δεκαετία του 1970, κατά κοινή ομολογία, οι 50άρηδες αντιμετωπίζονταν όπως π.χ. οι σημερινοί 70άρηδες και πλέον, δηλαδή σαν απόμαχοι της ζωής, στο δειλινό της ενεργητικότητας και του ίδιου του βίου τους. Ωστόσο, το τι σήμαινε να είσαι και να φέρεσαι ως 50άρης νοείται κάπως για τους άνδρες της Σιωπηλής Γενιάς (με ημερομηνία γέννησης, γενικώς, προ του 1945), αλλά εντελώς διαφορετικά για τους άνδρες της περιβόητης Γενιάς X, δηλαδή όσους γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1965 και -περίπου- το 1980.

Σολωμού, Βάνα και Κουτσούμπας

Το «Σύνδρομο Λεονάρντο ντι Κάπριο» σήμερα θεωρείται διαδεδομένο -ή και απολύτως κυρίαρχο εάν συντάσσεται κανείς με τις απόψεις που εκφράζουν πρόσωπα αυξημένης αναγνωρισιμότητας και επιρροής, όπως φέρ’ ειπείν η influencer/ηθοποιός Μαρία Σολωμού. Πρόκειται για ένα σύνδρομο από το οποίο υποτίθεται ότι «πάσχουν» πολλοί 50άρηδες -αλλιώς άνδρες της Generation X/Gen X ή ακόμη και «sugar daddies», όπως το είχε θέσει πριν από περίπου έναν χρόνο στη Βουλή των Ελλήνων ο γ.γ. του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας, στηλιτεύοντας τον καπιταλισμό που έχει οδηγήσει νέες κοπέλες σε μια μορφή πορνείας. Καθώς, σύμφωνα με τον κ. Κουτσούμπα, αναγκάζονται να αναζητούν sugar daddies σαν χορηγούς, προκειμένου να καλύψουν τα φοιτητικά τους έξοδα κ.λπ.

Η Μαρία Σολωμού, σε μία από τις πρόσφατες σόλο παρλάτες ή podcast της, αναφέρθηκε στο «Σύνδρομο Ντι Κάπριο», έστω και αν δεν το κατονόμασε ή δεν γνωρίζει καν τη σχετική τυπολογία. Οπως και να ’χει, χάρη στην αυξημένη επιδραστικότητα του λόγου της, πιθανώς και λόγω του αφοριστικού της ύφους, η κυρία Σολωμού, σε μια έκτακτη εμφάνισή της, αυτή τη φορά υποδυόμενη την κοινωνιο-ψυχολόγο, σήκωσε σκόνη και ντόρο στα ντόπια ΜΜΕ κοινωνικής κριτικής, τα social media. Εν ολίγοις, η θέση της είναι ότι άπαντες οι 50άρηδες ρέπουν προς τον «γερο-μπισμπικισμό», δηλαδή ότι κάθε άντρας ηλικίας περί τα 50-55 έτη, επιτυχημένος, οικογενειάρχης ενδεχομένως, «έχει πλάι [του] μια πιτσιρίκα να την πάει στα μπουζούκια», όπως το έθεσε αυτολεξεί. Προσθέτοντας, δε, ότι οι άτεκνοι 50άρηδες είναι εξ ορισμού προβληματικές προσωπικότητες.

Με τις απόψεις της διέγειρε αφενός την μήνιν έγκριτων πανελιστών της ελληνικής TV, όπως οι κύριοι Κώστας Φραγκολιάς, Γρηγόρης Γκουντάρας κ.ά., οι οποίοι αντέδρασαν ως θιγόμενοι επί προσωπικού. Αφετέρου, όμως, οι ιδέες της Μαρίας Σολωμού έτυχαν ένθερμης υποστήριξης από μια άλλη σεβάσμια μορφή της ελληνικής showbiz, τη Βάνα Μπάρμπα.

Εν πάση περιπτώσει, προκειμένου να διαγνωστεί κάποιος ότι βρίσκεται στο φάσμα του «Συνδρόμου Λεονάρντο ντι Κάπριο» θα πρέπει, σχηματικά, να εκδηλώνει τα ακόλουθα συμπτώματα: -Να είναι άνδρας. -Να λογίζεται ως 50άρης, έστω και αν υπό τη στενή χρονολογική έννοια συγκαταλέγεται π.χ. στους 60άρηδες. -Να είναι «φτασμένος» - ήτοι επαγγελματικά επιτυχημένος, ευκατάστατος, ει δυνατόν και διάσημος. -Και, κυρίως, να συναγελάζεται με γυναίκες κατά πολύ νεότερές του, περίπου στην ηλικία μιας θυγατέρας του, αν τυχαίνει να έχει τεκνοποιήσει. Εξ ου και ο Ντι Κάπριο είναι το αρχέτυπο του φερώνυμου συνδρόμου, εφόσον μέχρι στιγμής φαίνεται πως τερματίζει τους ερωτικούς δεσμούς του ακαριαία, αμέσως μόλις η εκάστοτε σύντροφός του διαβεί το κατώφλι των 25 ετών.

Αν αντιπαρέλθει κανείς εντελώς το τι θα μπορούσαν να σκέφτονται επί του θέματος οι νεαρές γυναίκες οι οποίες έλκονται από σημαντικά μεγαλύτερους άνδρες, το ζήτημα που ανακινήθηκε από τη Μαρία Σολωμού αξίζει περαιτέρω ανάλυσης. Στην κατεύθυνση του ποιοι είναι οι σημερινοί 50άρηδες, ποια είναι η δική τους αυτοαντίληψη και, συναφώς, ποιες είναι οι ανάγκες, οι υπαρξιακές αγωνίες και οι συνήθειές τους. Εχουν προσβληθεί ή όχι από την επιδημία του «Συνδρόμου Λεονάρντο Ντι Κάπριο», με ζητούμενο αποκλειστικά την επιβεβαίωση ότι παραμένουν ακμαίοι, μάχιμοι, ερωτεύσιμοι;

Δεν είναι όλοι «γύπες»

Ο νεάζων 50άρης είναι μια εναλλακτική εκδοχή του Φάουστ, του ανθρώπου που προθύμως θα παραχωρούσε την ψυχή του στον διάβολο με αντάλλαγμα μια δεύτερη ευκαιρία στη νιότη. Πέραν αυτού, όμως, ένα από τα βασικά κλειδιά για την ερμηνεία του φαινομένου «η Generation X στον κόσμο της Generation Z», είναι καταρχήν η συνειδητοποίηση του κοινότοπου και αυτονόητου αξιώματος ότι η πραγματική ζωή είναι πάντα πιο περίπλοκη από τους γενικευτικούς αφορισμούς και τις αφηρημένες κρίσεις. Εξ ορισμού, λοιπόν, αποκλείεται όλοι οι 50άρηδες να έχουν ως στόχο της ζωής τους να διατυμπανίζουν εμμέσως ότι έχουν πληγεί από την κρίση της μέσης ηλικίας και αναζητούν παρηγοριά π.χ. σε ένα ακριβό και σπορ αυτοκίνητο, σε φανταχτερά ενδύματα και στη συντροφιά μιας «πιτσιρίκας» κατά τη Σολώμεια ρήση.

Ενδεικτικά, στο επιστημονικό περιοδικό «Evolutionary Psychology» δημοσιεύτηκε το 2017 το πόρισμα μιας συστηματικής έρευνας την οποία διεξήγαγε ο Γιαν Αντφολκ, ένας Φινλανδός ερευνητής και καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Αμπο. Μελετώντας τις αντιδράσεις ενός δείγματος 2.655 ενηλίκων, ηλικίας 18-50 ετών, ο Αντφολκ συμπέρανε ότι προϊόντος του χρόνου οι άνδρες τείνουν να διευρύνουν την τάση τους να συνάπτουν σεξουαλικές σχέσεις με γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας. Βεβαίως, το ενδιαφέρον για τις νεότερες παραμένει σταθερό και ισχυρό, ένας μεγάλος αριθμός ανδρών όμως στρέφεται προς συνομήλικες ή και μεγαλύτερες από τους ίδιους γυναίκες. Οπως σημειώνει ο καθηγητής Αντφολκ, «εν αντιθέσει προς την εντύπωση που είχαν δημιουργήσει προηγούμενες μελέτες, η σεξουαλική δραστηριότητα των ανδρών αντανακλά το δικό τους ηλικιακό εύρος. Ενώ το ενδεχόμενο ενδιαφέρον τους για νεότερες γυναίκες δεν καταλήγει απαραιτήτως σε καθαυτό σεξουαλικές επαφές».

Ο κόσμος των 50άρηδων

Οποιοσδήποτε σήμερα, άνδρας ή γυναίκα, διανύει την έκτη δεκαετία της ζωής του, μοιραία διατηρεί έντονες μνήμες από ένα αναλογικό σύμπαν. Από μια εποχή χωρίς social media και emoji, χωρίς καν κινητά και Spotify, από τότε που για να μιλήσεις με το κορίτσι/αγόρι σου έπρεπε να καλέσεις σε σταθερό τηλέφωνο, ελπίζοντας ότι δεν θα το σηκώσει κάποιος γονέας ή η γραμμή δεν θα είναι ντούμπλεξ και δεν θα υπάρχει ωτακουστής της εξ αποστάσεως ερωτοτροπίας. Οι σημερινοί 50άρηδες, λοιπόν, είναι κατεξοχήν η γενιά της μετάβασης στον ψηφιακό κόσμο, οπότε εκ των πραγμάτων χαρακτηρίζονται από αυξημένη προσαρμοστικότητα.

Διότι, απλώς, δεν είχαν άλλη επιλογή, δαρβινικώς μιλώντας. Οι επόμενες γενιές δεν ήταν αναγκασμένες να αφομοιώσουν τόσο μεγάλες ανατροπές στην καθημερινότητά τους και σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, όσο οι σημερινοί 50άρηδες-60άρηδες. Και ενώ οι νεότεροι έχουν ένα κάποιο πλεονέκτημα εξοικείωσης και αντίληψης των νέων ψηφιακών μέσων, οι της Generation X διαθέτουν μία πολύ μεγαλύτερη παρακαταθήκη δεδομένων, από την εξελικτική πορεία όχι μόνο της τεχνολογίας, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας, της οικονομίας, της γεωπολιτικής κ.ο.κ. Φέρ’ ειπείν, κάποιοι σημερινοί gen xers θυμούνται -με εντελώς τυχαία χρονολογική σειρά- να φορούν μπλε ποδιά και να πηγαίνουν στο σχολείο ακόμη και το Σάββατο, σε διαφορετικές τάξεις τα αγόρια από τα κορίτσια, να διδάσκονται την ελληνική γλώσσα στην πολυτονική εκδοχή της και να περιμένουν την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων για τις Πανελλήνιες στο ραδιόφωνο.

Θυμούνται το Mtv και το «Μουσικόραμα» στην αποκλειστικά δικάναλη δημόσια τηλεόραση. Θυμούνται τον Ψυχρό Πόλεμο, τον Ρόκι να παλεύει στο ρινγκ ενάντια στον θηριώδη και μοχθηρό Ρώσο Ντράγκο, θυμούνται το Τσερνομπίλ και τα μπεκερέλ στα -υποτίθεται- μολυσμένα από τη ραδιενέργεια τρόφιμα. Τα περιοδικά ποικίλης ύλης, τη Ζωή Λάσκαρη και την Αντζελα Δημητρίου γυμνές στο «Playboy», τα πεντοχίλιαρα και τα δεκαχίλιαρα, το «Εγώ δεν πάω Μέγαρο, θα μείνω με τον παίδαρο» της Ρίτας Σακελλαρίου, τον Νίκο Αναστόπουλο και τον Δημήτρη Σαραβάκο, τις ξυρισμένες φαβορίτες και τη χαίτη-λασπωτήρα, το Μουντιάλ το ’78 στην Αργεντινή του δικτάτορα Βιδέλα, τις ταινίες του Γιάννη Δαλιανίδη για τα ατίθασα νιάτα όπως εκείνος τα φανταζόταν, τις βιντεοκασέτες, τον Στάθη Ψάλτη, τις θερινές επιθεωρήσεις, το Δυτικό και το Ανατολικό Αεροδρόμιο στο Ελληνικό, τον «Μπίτσουλα» και τις ντίσκο της παραλιακής, τη «φούσκα» του Χρηματιστηρίου, τις συναυλίες στο Ολυμπιακό Στάδιο και το παραθαλάσσιο πάρτυ του Λουκιανού Κηλαηδόνη στη Βουλιαγμένη, τους μεγάλους σεισμούς, το πέρασμα στο ευρώ, το Πολυτεχνείο, την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τη γενική επιστράτευση και τη Μεταπολίτευση (ως νήπια), αλλά και την Αλλαγή του ΠΑΣΟΚ (στο γυμνάσιο) - μαζί με γεγονότα που θεωρήθηκαν πρωτοφανή και κοσμογονικά. Συμπεριλαμβανομένων των πιο πρόσφατων, όπως η πανδημία COVID-19 και η οικονομική κρίση, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. κ.λπ.

Ο πλούτος αυτός των εμπειριών, η ποικιλία των βιωμάτων, καλών και κακών, θετικών και τραυματικών, είναι η προίκα των σημερινών 50άρηδων από την έως τώρα διαδρομή τους στον χρόνο. Και είναι μια προίκα λίαν αξιόλογη, παρότι κανείς δεν δικαιούται να θεωρείται a priori ανώτερος με αποκλειστικό κριτήριο την υπέρτερη πείρα του, ενώ κάθε γενιά αντλεί τη δύναμή της από και για τη δική της περιπέτεια.

Ευζωία, στρες και καρκίνος

Το γεγονός ότι ο Ντι Κάπριο μοιάζει με παιδί του Λάμπρου Κωνσταντάρα ενώ αμφότεροι, ο καθένας σε διαφορετική εποχή, χρησιμοποιήθηκαν ως πρότυπα «άτακτων» 50άρηδων σε σημαντικό βαθμό εξηγείται με αναφορά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Οι gen xers πέρασαν μια πανδημία και διάφορες κρίσεις (πόλεμος στο Κουβέιτ, τρομοκρατικές επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης κ.ά.), αλλά όχι την κόλαση ενός Παγκοσμίου Πολέμου όπως οι γονείς και οι παππούδες τους. Σήμερα, οι περισσότεροι από τους μισούς Ελληνες 50άρηδες αθλούνται σε καθημερινή βάση, όπως αποφαίνεται μια έρευνα της υπηρεσίας ψηφιακών πληρωμών Klarna.

Και, βάσει κοινής εμπειρίας, συναντώνται όλο και πιο συχνά σε γήπεδα μπάσκετ, πάντελ, σε διοργανώσεις τρεξίματος και τριάθλου, φλερτάροντας περισσότερο με την υπερβολή παρά με τη νωθρότητα στην οποία έρεπαν οι παλαιότερες εκδοχές των 50άρηδων. Από την άλλη, έρευνες κυρίως από τις ΗΠΑ μαρτυρούν ότι η Gen X εμφανίζεται ως η πιο στρεσαρισμένη γενιά όλων των εποχών, ιδιαίτερα σε σχέση με την προοπτική της συνταξιοδότησης. Αντιστοίχως υψηλά είναι επίσης τα ποσοστά καρκινοπάθειας στην ηλικιακή κατηγορία 50-60 ετών.

Πιο συγκεκριμένα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Scientific American», τον Ιούλιο του 2024, βασισμένη στα ιατρικά δεδομένα 3,8 εκατομμυρίων ανθρώπων στις ΗΠΑ από το διάστημα 1992-2018 επιβεβαιώνει ότι οι 50άρηδες είναι σημαντικά πιο ευάλωτοι σε διάφορες μορφές επιθετικού καρκίνου, σε σύγκριση με τους προγόνους τους. Και αυτό παρά την εκρηκτική πρόοδο της επιστήμης και της ιατρικής τεχνολογίας, τις νέου τύπου διαγνωστικές μεθόδους, τα ψηφιακά εργαλεία κ.λπ. Η αύξηση αφορά τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του θυρεοειδούς, του προστάτη και των ωοθηκών για τις γυναίκες. Τουλάχιστον, όμως, παρατηρείται μείωση στην εκδήλωση καρκίνου του πνεύμονα, η οποία συσχετίζεται με τους σύγχρονους περιορισμούς στις διαφημίσεις τσιγάρων και καπνικών προϊόντων, στη διάδοση του ατμίσματος κ.λπ.

Σε ό,τι αφορά τα πιο πρακτικά ζητήματα, έρευνα του αμερικανικού Pew Research Center πιστοποιεί ότι οι 50άρηδες κατέχουν κυρίαρχο ρόλο στην αγορά εργασίας, με το 85% εξ αυτών όχι μόνο να εργάζονται, αλλά και να προηγούνται μεταξύ των καλύτερα αμειβόμενων εργαζομένων. Το στοιχείο αυτό συνάδει με μια τάση των τελευταίων ετών που φαίνεται πως κερδίζει έδαφος στον τομέα των επιχειρήσεων, η οποία κλίνει προς την αναζήτηση έμπειρων χεριών και εγκεφάλων, αντί της νεανικής πλην ανώριμης ορμής και προθυμίας.

Εντούτοις, ο αναγνώστης του παρόντος κειμένου θα πρέπει να έχει υπ’ όψιν του ότι όλα όσα γράφηκαν έως εδώ αποτελούν πνευματικό προϊόν ενός δημοσιογράφου που γεννήθηκε το 1967, εντελώς Gen Χ - και όχι από τους τελευταίους. Συνεπώς, οι ως άνω πληροφορίες και οι κρίσεις θα πρέπει να εκλαμβάνονται with a pinch of salt, όπως θα έλεγε και ο έξοχος Λεονάρντο Ντι Κάπριο.