Σε πίεση το Πολυτεχνείο την 52ης επέτειο από την εξέγερση του ‘73

Ανήμερα της επετείου της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο, 52 χρόνια μετά τα γεγονότα του ’73, που πυροδότησαν την ανατροπή της χούντας και ενώ πλησιάζει ο Δεκέμβριος, οπότε και προβλέπεται να εφαρμοστούν οι πρώτες φοιτητικές διαγραφές, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο βρίσκεται αντιμέτωπο με ένα παλιό αλλά επίμονο ζήτημα: τον τρόπο, με τον οποίο ορισμένες ομάδες φοιτητών μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία ολόκληρων σχολών μέσα από κινητοποιήσεις.

Πιο πρόσφατο περιστατικό, το Σάββατο 15 Νοεμβρίου, κατά το οποίο συγκρούστηκαν ομάδες ακροαριστερών και αναρχικών, ενώ σημειώθηκαν και τραυματισμοί.

Στο γενικό πλαίσιο, υπάρχει από τη μία πλευρά η ισχυρή παράδοση των καταλήψεων ως μορφή πολιτικής δράσης. Από την άλλη, ένα αυστηρότερο θεσμικό οικοδόμημα, που επιχειρεί να περιορίσει τέτοια φαινόμενα και να διασφαλίσει τη λειτουργία των πανεπιστημίων. Η διοίκηση καλείται να εφαρμόσει τον νόμο, οι καθηγητές να διατηρήσουν την εκπαιδευτική διαδικασία ζωντανή και οι φοιτητές να ισορροπήσουν ανάμεσα στην πολιτική έκφραση και την ακαδημαϊκή συνέπεια.

Σε κάθε περίπτωση, η ρευστή κατάσταση, που επικρατεί στο Μετσόβιο δεδομένων των συνθηκών, κινδυνεύει να στρέψει τα βλέμματα μακριά από τον πρωταρχικό στόχο του Ιδρύματος, που δεν είναι άλλος από την προαγωγή της αριστείας και της τεχνολογικής προόδου σε ένα πλαίσιο ηθικής και κοινωνικής προσφοράς.

«Ιστορικό το βάρος των καταλήψεων»

Στο ιστορικό και συμβολικό βάρος των καταλήψεων αναφέρεται ερευνητής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, ο οποίος επί σειρά ετών δραστηριοποιείται έντονα στις γενικές συνελεύσεις της σχολής του: «Το Πολυτεχνείο είναι το κέντρο της φοιτητικής αντίστασης. Από εδώ ξεκίνησαν αγώνες που άλλαξαν τη χώρα. Δεν γίνεται να το αντιπαρέλθουμε αυτό», σημειώνει ο ίδιος για να προσθέσει: «Όλες οι κυβερνήσεις τα τελευταία 15 χρόνια, ακολουθούν ως προς τα εκπαιδευτικά ζητήματα, την πολιτική της ΕΕ. Τα πανεπιστήμια μετατρέπονται σε μηχανές παραγωγής κέρδους ή φοιτητών και εργαζομένων πολύ πιο εύκολα εκμεταλλεύσιμων. Την ίδια στιγμή, η έρευνα εξυπηρετεί τα συμφέροντα εταιρειών και όχι τις κοινωνικές ανάγκες, όπως για παράδειγμα, τις πλημμύρες ή τις πυρκαγιές στην Ελλάδα – θα δεχόμαστε να γίνεται έρευνα στο ίδρυμά μας για να σκοτώνει πιο εύκολα το Ισραήλ τους Παλαιστίνιους;».

Επιπλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, «ο πρύτανης του πολυτεχνείου με πολύ έντονο τρόπο προσπαθεί όχι μόνο να εφαρμόσει το νόμο αλλά να επιβάλει την εξουσία του καθολικά, γεγονός που έχει δημιουργήσει εσωτερικούς τριγμούς ακόμη και στο καθηγητικό μπλοκ. Επιτίθεται στους φοιτητές χαρακτηρίζοντάς τους ‘έκνομους, παράνομους, κουκουλοφόρους, μπαχαλάκηδες’, πράγμα που δεν ισχύει.
Οι φοιτητές θα προσπαθήσουν να ‘απαντήσουν’ με όποιο τρόπο μπορούν, προβάλλοντας τον υγιή και κοινωνικό ρόλο του πανεπιστημίου, το οποίο υφίσταται για να προσφέρει στην κοινωνία και όχι στο κεφάλαιο. Το φοιτητικό κίνημα θα προσπαθήσει να ανασυγκροτηθεί, μπλοκάροντας τις διαγραφές. Να σημειωθεί, ότι η μόνη απειλή για τους φοιτητές είναι η αστυνομία», καταλήγει.

«Μικρές ομάδες αποφασίζουν για όλους – ο φόβος της στοχοποίησης είναι πραγματικός»

Οι διαδικασίες των γενικών συνελεύσεων φοιτητικών συλλόγων, που οδηγούν σε καταλήψεις, δεν θεωρούνται αντιπροσωπευτικές, σύμφωνα με μαρτυρίες αρκετών φοιτητών. Αυτό που για χρόνια αποτελούσε συμβατικό μηχανισμό κινητοποιήσεων φαίνεται πλέον να αμφισβητείται ευθέως από ένα μεγάλο τμήμα της φοιτητικής κοινότητας. «Οι συνελεύσεις έχουν καταντήσει μια κλειστή διαδικασία», λέει κάποιος φοιτητής της σχολής Ηλεκτρολόγων για να προσθέσει: «Συμμετέχουν 50 ή 60 άτομα σε μια σχολή με πάνω από 1.000 ενεργούς φοιτητές. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος φοιτητικής ιδιότητας-κανείς δεν κοιτάει το πάσο σου. Δεν ξέρουμε ποιος ψηφίζει και τι εκπροσωπεί». «Ακόμη και αν συμμετάσχει, όμως, κανείς, η καταψήφιση της πρότασης κατάληψης σε γενική συνέλευση μπορεί να σε στοχοποιήσει. Κι επειδή φοβόμαστε να μιλήσουμε – δεν είναι εύκολο όταν υπάρχει μία δυνατή ‘φωνή’ που κυριαρχεί, να εκφράσεις διαφορετική άποψη – τελικά, λαμβάνεται η απόφαση με βάση αυτή την πιο ισχυρή ‘φωνή’ και δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι η σχολή ‘θέλει’ κατάληψη, ενώ στην πραγματικότητα απλώς δεν μιλάει κανείς», αναφέρει μία συμφοιτήτριά του.

Για πολλούς φοιτητές, η διαδικασία έχει καταστεί προβλέψιμη: ολίγοι αποφασίζουν, οι πολλοί προσαρμόζονται. «Οι καταλήψεις έχουν γίνει ‘αυτοσκοπός’», σημειώνει φοιτήτρια της Αρχιτεκτονικής. «Δεν είναι πάντα σαφές τι διεκδικούμε. Ακούς συνεχώς γενικά πολιτικά αιτήματα ή συνθήματα που επαναλαμβάνονται μηχανικά – περίπου μία φορά την εβδομάδα, θα αποφασιστεί κατάληψη και μεταξύ των αιτημάτων είναι η συμπαράσταση στον αγώνα της Παλαιστίνης ή τα Τέμπη. Φυσικά και πρόκειται για σοβαρά ζητήματα αλλά δεν μπορώ να καταλάβω πως μπορεί να τους βοηθήσει η δική μας κατάληψη μία ημέρα. Τελικά, όμως, η καθημερινότητά μας αλλάζει: χάνονται μαθήματα, αλλάζουν προγράμματα, υπάρχουν εργαστήρια που δεν αναπληρώνονται ποτέ. Και η τηλεκπαίδευση δεν μπορεί να είναι λύση, αφού το μάθημα δεν είναι το ίδιο ποιοτικό».

«Πέρσι χάσαμε κρίσιμες εβδομάδες λόγω της κατάληψης για τα μη κρατικά πανεπιστήμια», θυμάται ένας άλλος φοιτητής. «Αν το επιχείρημα είναι ότι κινδυνεύουν τα πτυχία μας από αλλαγές στη νομοθεσία, τότε γιατί εμείς οι ίδιοι υπονομεύουμε το δικό μας ακαδημαϊκό επίπεδο, παρεμποδίζοντας τα μαθήματα λόγω καταλήψεων; Είναι σαν να πυροβολείς τα πόδια σου». «Σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν βλέπεις τόσο συστηματικά πολιτικά ζητήματα και αιτήματα να παρεμβαίνουν στην καθημερινή λειτουργία πανεπιστημίων και να παρεμποδίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Κι αλλού γίνονται κινητοποιήσεις αλλά το να κλείνεις σχολές για εβδομάδες δεν το έχω ακούσει να συμβαίνει σε άλλες χώρες».

Πώς αποτυπώνουν το κλίμα στο Μετσόβιο οι καθηγητές

Η κατάσταση έχει βελτιωθεί συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο μειοψηφικές ομάδες διατηρούν τη δυνατότητα να δημιουργούν δυσλειτουργίες. Η συζήτηση μεταξύ των καθηγητών κινείται ανάμεσα στο ρόλο της αστυνομίας αναφορικά με την αντιμετώπιση των ‘παρεκτροπών’ και στις ευθύνες της διοίκησης.

Οι πρόσφατες αλλαγές στη νομοθεσία, που βρίσκονται στην κατεύθυνση της αυστηροποίησης, έχουν μεταφέρει το βάρος της ευθύνης για τη διαχείριση έκτακτων περιστατικών στα πανεπιστήμια στον εκάστοτε πρύτανη και τους κοσμήτορες. Το ισχύον πλαίσιο προβλέπει, ότι σε περίπτωση παρεμπόδισης λειτουργίας ή άσκησης βίας, η διοίκηση οφείλει να ζητήσει την επέμβαση της αστυνομίας. Σύμφωνα με στελέχη της πανεπιστημιακής κοινότητας, το νέο σύστημα παραμένει δύσκαμπτο στην πράξη. Οι κοσμήτορες που δέχονται πιέσεις ή απειλές εμφανίζονται συχνά διστακτικοί στο να κινήσουν πειθαρχικές διαδικασίες, ενώ κάποιες φορές οι παρεμβάσεις καθυστερούν αναμένοντας μια συντονισμένη απόφαση της πρυτανείας.

Η ένταση στις συζητήσεις εντός του ΕΜΠ ενισχύθηκε μετά την πρόσφατη σύλληψη 15 φοιτητών στην Αρχιτεκτονική, κατόπιν μηνυτήριας αναφοράς του πρύτανη. Με βάση τον νόμο, οι κοσμήτορες των σχολών στις οποίες ανήκουν οι φοιτητές οφείλουν να κινήσουν πειθαρχικές διαδικασίες. Μέχρι στιγμής, μόνο δύο κοσμήτορες έχουν προχωρήσει στην απαιτούμενη πρόσκληση εξηγήσεων από τους εμπλεκόμενους φοιτητές. Άλλοι κοσμήτορες αρνούνται ή καθυστερούν να κινήσουν τις διαδικασίες, επικαλούμενοι φόβο για επιθέσεις και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας έξω από τα γραφεία τους.

Το κεντρικό ερώτημα που τίθεται εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας είναι κατά πόσο η διοίκηση θα εφαρμόσει πλήρως τα νέα μέτρα «μηδενικής ανοχής» σε περιστατικά βίας και αποκλεισμού.

Το πειθαρχικό συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν ο πρύτανης, αντιπρυτάνεις, μέλος ΔΕΠ και ο αντίστοιχος κοσμήτορας, δεν έχει ακόμη συγκληθεί, παρότι έχει περάσει αρκετό διάστημα.

Οι στόχοι των κινητοποιήσεων και ο φόβος απώλειας εξαμήνου

Σύμφωνα με ακαδημαϊκούς, «οι καταλήψεις λειτουργούν τόσο ως μηχανισμός κινητοποίησης με αφορμή την επέτειο, όσο και ως «δοκιμασία» - ως ‘γραδάρισμα’ - για να διαπιστωθεί μέχρι πού θα φτάσει η διοίκηση στην εφαρμογή των νέων πειθαρχικών, σύμφωνα με μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Παράλληλα, οι ομάδες φοιτητών που τάσσονται υπέρ των καταλήψεων, επιδιώκουν να κρατήσουν ζωντανό το συμβολικό βάρος της κινητοποίησης ως μορφή αντίστασης».

Μία άλλη σημαντική διάσταση, η οποία αναδεικνύεται, είναι το ενδεχόμενο απώλειας εξαμήνου ή εξεταστικής, ως ‘αντίδοτο’ στις καταλήψεις, γεγονός το οποίο προκαλεί έντονη ανησυχία στους φοιτητές – αν και θεωρείται ο μόνος πραγματικός αποτρεπτικός παράγοντας, μέχρι σήμερα δεν έχει ενεργοποιηθεί. Από την άλλη, η λύση της τηλεκπαίδευσης θεωρείται πως ‘νομιμοποιεί’ τις καταλήψεις μεταφέροντας το μάθημα στο διαδίκτυο.

Ανάγκη για ισορροπία

Σχετικά με τη σημερινή επέτειο της 17ης Νοεμβρίου, ένας καθηγητής της σχολής Ηλεκτρολόγων τονίζει πως «το Πολυτεχνείο αποτελεί χώρο δημοκρατίας, ελευθερίας και αριστείας». Αναγνωρίζει ότι ορισμένες μειοψηφίες στο παρελθόν προκάλεσαν εντάσεις ή εκμεταλλεύτηκαν τις καταλήψεις, υπογραμμίζει, όμως, πως αυτές οι πρακτικές δεν αντιπροσωπεύουν τη μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών. Ο ίδιος εκτιμά ότι «παρά τις αυστηρότερες νομοθετικές προβλέψεις, το κλίμα στα πανεπιστήμια βελτιώνεται και τα φαινόμενα παρεκτροπών μειώνονται». Προειδοποιεί, ωστόσο, ότι «η υπερβολική ποινικοποίηση μπορεί να διαρρήξει τη σχέση διδασκόντων–φοιτητών, κάτι που θα επηρέαζε αρνητικά την εκπαιδευτική διαδικασία».

Ο Πρύτανης του Μετσοβίου, Ιωάννης Χατζηγεωργίου, μιλώντας στο protothema.gr, δηλώνει σχετικά με τη σημερινή επέτειο: ««Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, με πρωτοστάτες τους νέους της χώρας, αποτελεί κορυφαία πράξη αντίστασης απέναντι στη δικτατορία. Οι πράξεις τους μας εμπνέουν και θα εμπνέουν στο μέλλον τις επόμενες γενιές. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το μεγαλύτερο και αρχαιότερο τεχνολογικό ίδρυμα της χώρας, έχει συνδέσει το όνομα και την ύπαρξή του με τους αγώνες του λαού μας για δημοκρατία και ελευθερία, κάνοντας όλους εμάς τα μέλη της μεγάλης Πολυτεχνικής μας οικογένειας περήφανους για την παράδοση και την ιστορία μας. Θα συνεχίσουμε να επιτελούμε τον ευγενή ρόλο που ανέθεσε η κοινωνία στο Πολυτεχνείο προσκολλημένοι στη μακρόχρονη παράδοσή μας για ακαδημαϊκή αριστεία, πρωτοπόρο έρευνα και τεχνολογική καινοτομία προς όφελος των νέων της χώρας και της ανάπτυξης του τόπου».

Προς μια νέα κανονικότητα;

Τα γεγονότα του τελευταίου διαστήματος αναδεικνύουν μια βασική πρόκληση: πώς μπορούν τα πανεπιστήμια να παραμείνουν χώροι ελευθερίας και δημοκρατίας, διασφαλίζοντας παράλληλα απρόσκοπτη λειτουργία, ασφάλεια και σεβασμό στους κανόνες.
Η επέτειος της 17ης Νοεμβρίου και στη συνέχεια, η περίοδος ενεργοποίησης των διαγραφών βάσει του νέου πλαισίου, οδηγεί το ΕΜΠ – όπως και τα άλλα Ιδρύματα, φυσικά - στο να πρέπει να διαχειριστούν μια λεπτή ισορροπία. Η αποτελεσματικότητα του νέου συστήματος πειθαρχικών και η στάση της διοίκησης αναμένεται να καθορίσουν την πορεία των επόμενων μηνών.