Επικουρικές συντάξεις: Προβληματισμός για τις αυξήσεις μετά την απόφαση του ΣτΕ

Τον Δεκέμβριο και στο νομοσχέδιο για την αλλαγή του καθεστώτος της επικουρικής ασφάλισης που θα αφορά τους νέους ασφαλισμένους θα περιληφθούν οι όποιες αλλαγές αποφασιστούν για το ύψος των σημερινών επικουρικών συντάξεων μετά τη χθεσινή απόφαση-βόμβα του ΣτΕ.

Ο υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης ήδη προανήγγειλε ότι θα προχωρήσει σε «δίκαιες και συνετές» αλλαγές με βάση τις αποφάσεις της δικαιοσύνης, στηλιτεύοντας την προχειρότητα και την ιδεοληπτική προσέγγιση με τις οποίες νομοθέτησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.

Τα βασικά σημεία της απόφασης του ΣτΕ και η ανάλυσή τους:

1. Το ανώτατο δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές των 260.000 επικουρικών συντάξεων για άθροισμα συντάξεων άνω των 1.300 ευρώ μικτά, το καλοκαίρι του 2016 γιατί αποφασίστηκαν χωρίς να προηγηθούν αναλογιστικές μελέτες, γεγονός που αντίκεινται στην συνταγματική αρχή της ισότητας και της αναλογικότητας. Όπως επισημαίνουν νομικοί, ουσιαστικά μένουν στον αέρα οι επικουρικές σε ότι αφορά το ύψος τους και τον επανυπολογισμό τους. Το ΣτΕ σημειώνει ότι η απόφαση δεν έχει αναδρομική ισχύ. Αυτό σημαίνει ότι οι συνταξιούχοι δεν μπορούν να διεκδικήσουν την επιστροφή των αναδρομικών από τις μειώσεις των επικουρικών σε παρελθόντα χρόνο. Ωστόσο, το υπουργείο Εργασίας, εφαρμόζοντας την απόφαση του ΣτΕ, οφείλει άμεσα να νομοθετήσει εκ νέου εφεξής αλλαγές στις επικουρικές και να εκπονήσει αναλογιστικές μελέτες. Πάντως η επαναφορά των επικουρικών στα προ περικοπών επίπεδα θα κόστιζε στο ΕΤΕΑΕΠ 25 εκατ. ευρώ μηνιαίως και 300 εκατ. ευρώ ετησίως.

Στελέχη του υπουργείου πιστεύουν ότι η μετατροπή του συστήματος επικουρικής ασφάλισης σε κεφαλαιοποητικό με απώτερο στόχο τις αποδόσεις του κεφαλαίου των συσσωρευμένων εισφορών θα οδηγήσει σε αύξηση των επικουρικών, δίνοντας απάντηση στην επισήμανση του ΣτΕ ότι το ύψος των σημερινών επικουρικών είναι χαμηλό. Ωστόσο είναι νωρίς να εκτιμηθεί η αντοχή του ΕΤΕΑΕΠ για αυξήσεις (αν δεν αυξηθούν οι εισφορές) πόσο μάλλον για επαναφορά των συντάξεων στα προ περικοπών επίπεδα.

2. Χάνονται οριστικά οι ελπίδες των συνταξιούχων για την επιστροφή των αναδρομικών μετά την απόφαση του ΣτΕ που έκρινε συνταγματικό τον επανυπολογισμό. Ωστόσο «κλειδωμένη» θεωρείται από τους νομικούς η επιστροφή των αναδρομικών μόνο για το 10μηνο που μεσολαβεί ανάμεσα στην προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ τον Ιούνιο του 2015 και την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016. Για το διάστημα αυτό λοιπόν, οι συνταξιούχοι μπορούν να προσδοκούν αναδρομικά από 667 έως 7.338 ευρώ. Για τον προϋπολογισμό ο «λογαριασμός» ακόμα και για το 10μηνο ανεβαίνει στα 4 δισ. ευρώ. Ένα από τα ζητούμενα είναι αν τα χρήματα θα επιστραφούν σε όλους τους συνταξιούχους ή σε όσους άσκησαν αγωγή που υπολογίζονται σε 1 εκατομμύριο. Η επιστροφή, σύμφωνα με πληροφορίες, θα γίνει σε βάθος χρόνου 6 ετών και σε 72 δόσεις προκειμένου να μην ανατραπεί ο προϋπολογισμός. Μερίδα νομικών υποστηρίζει ότι οι διεκδικήσεις εξακολουθούν να διατηρούνται ζωντανές όχι μόνο για το δεκάμηνο αλλά και από το 2015 έως και τις 31 Δεκεμβρίου του 2018 καθώς οι επαναϋπολογισμένες συντάξεις εμφανίστηκαν στο σύστημα την 1/1/2019. «Η απόφαση του ΣτΕ ουδόλως επηρεάζει τις διεκδικήσεις των αναδρομικών» αναφέρει χαρακτηριστικά ο εργατολόγος Δημήτρης Μπούρλος.

3. Αντισυνταγματικός κρίθηκε ο νόμος ως προς το σκέλος υπολογισμού των εισφορών των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών (μπλοκάκια) με βάση το εισόδημα σε σύγκριση με τους μισθωτούς απασχολούμενους. Δηλαδή έκρινε αντισυνταγματικό το όριο του 20% των εισφορών που προέβλεπε ο νόμος Κατρούγκαλου, ενώ για τους μισθωτούς το ανάλογο ποσοστό είναι 6% και το υπόλοιπο καλύπτεται από τον εργοδότη. Ωστόσο από την 1/1/2019 το ποσοστό του 20% έχει ήδη μειωθεί σε 13,3%. Το σκεπτικό της απόφασης τονίζει ότι οι εισφορές μπορούν να υπολογίζονται με βάση την εισφοροδοτική ικανότητα των εργαζομένων «χωρίς όμως να πλήττεται το κατά την διάρκεια του εργασιακού βίου παραγόμενο εισόδημα υπερμέτρως σε σχέση προς τον σκοπό της διασφαλίσεως εισοδήματος μετά το πέρας του εργασιακού βίου».

Η απόφαση πάντως δίνει το έναυσμα για αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών με πιθανή και την αποσύνδεση του υπολογισμού από το δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα. Σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται η επαναφορά στο προηγούμενο καθεστώς με βάση τις τεκμαρτές ασφαλιστικές κλάσεις αλλά με δικαιότερα κριτήρια, πιθανότατα με δημοσιονομικά ουδέτερο τρόπο, που δεν θα ευνοεί την απόκρυψη εισοδημάτων. Πάντως πάγιο αίτημα της ΓΣΕΒΕΕ και της ΕΣΕΕ για την ελάφρυνση των επαγγελματιών είναι να καταργηθεί η ρύθμιση με την οποία οι εισφορές του προηγούμενου έτους συνυπολογίζονται στο εισφοροδοτηθέν εισόδημα της επόμενης χρονιάς.

4. Αντισυνταγματικό κρίθηκε το ποσοστό αναπλήρωσης των νέων συντάξεων του νόμου Κατρούγκαλου. Οι σύμβουλοι Επικρατείας προσδιόρισαν την αντισυνταγματικότητα κυρίως στις μεγάλες συντάξεις και στους συνταξιούχους που έχουν πολλά χρόνια εργαστεί και φθάνουν στο ανώτατο πλαφόν αναπλήρωσης 46,8% για 42 χρόνια ασφάλισης. Με την απόφαση ανοίγει ο δρόμος για αυξήσεις στους συντελεστές αναπλήρωσης προκειμένου να ενισχυθεί η ανταποδοτική σχέση εισφορών-παροχών.

Κομβικό σημείο των αποφάσεων αποτελεί η επισήμανση ότι δεν έχουν αναδρομική ισχύ. Το δικαστήριο χάραξε «κόκκινη γραμμή» όσον αφορά την αναδρομικότητα της ισχύος των αποφάσεων, κρίνοντας ότι οι συνέπειες τους πρέπει να αρχίσουν από την ημέρα της δημοσίευσης τους. Και αυτό γιατί το δημοσιονονομικό κόστος που θα επωμιζόταν σε διαφορετική περίπτωση ο ΕΦΚΑ θα ήταν αστρονομικό.

Η πρώην υπουργός Εργασίας Έφη Αχτσιόγλου με αφορμή τις αποφάσεις του ΣτΕ υποστηρίζει ότι «το Συμβούλιο της Επικρατείας αποδέχθηκε την ουσία της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή την ίδρυση του ΕΦΚΑ και την ύπαρξη ενός ταμείου με ενιαίους κανόνες για όλους ως σύμφωνη με τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας». «Εξαιρετικά προβληματική», χαρακτηρίζει η κ. Αχτσιόγλου την απόφαση του ΣτΕ αναφορικά με το όριο προστασίας των 1300 ευρώ ως άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης που είχε νομοθετηθεί προκειμένου να μην υποστούν μειώσεις όσοι λαμβάνουν χαμηλά ποσά συντάξεων. «Πρόκειται για μια κρίση ταξικά μεροληπτική εις βάρος των αδυνάμων. Εξίσου προβληματική εις βάρος των αδυνάμων θεωρούμε την κρίση του δικαστηρίου που βρίσκει αντισυνταγματική την αντίστροφη προοδευτικότητα που έχουν τα ποσοστά αναπλήρωσης προκειμένου ακριβώς να εξασφαλίζονται ικανοποιητικές συντάξεις σε ασφαλισμένους με χαμηλές αποδοχές και ασταθή εργασιακό βίο».